سپهرغرب، گروه سیاسی- سمیرا گمار: در حالی که تحولات خاورمیانه در سال‌های اخیر پیچیدگی‌های فراوانی به خود دیده، وضعیت بحرانی سوریه و ناآرامی‌های لبنان به عنوان دو محور مهم منطقه، همچنان توجه تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران بین‌المللی را به خود جلب کرده است. فروپاشی ساختارهای سیاسی و امنیتی در سوریه، مداخلات گسترده قدرت‌های خارجی و درگیری‌های نظامی و قومی، این کشور را به صحنه‌ای آشفته و پرتنش تبدیل کرده است. در لبنان نیز، علی‌رغم فشارهای گسترده و ترور فرماندهان کلیدی، محور مقاومت و به‌ویژه حزب‌الله همچنان نقشی تعیین‌کننده در عرصه‌های سیاسی و نظامی ایفا می‌کند.

برای بررسی دقیق‌تر این تحولات، گفت‌وگویی با دکتر جعفر قنادباشی، کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه، ترتیب دادیم تا با نگاهی عمیق و کارشناسی، ابعاد مختلف وضعیت سوریه و لبنان را واکاوی کرده و نقش ایران را در این پیچیده‌ترین مسائل منطقه‌ای بررسی نماییم.

فروپاشی ساختار سیاسی سوریه و تبعات آن

دکتر جعفر قنادباشی، به بررسی آخرین تحولات سوریه و لبنان و نقش ایران در این تحولات پرداخت و با اشاره به پیچیدگی وضعیت منطقه، از تداوم هرج‌ومرج در سوریه و پایداری محور مقاومت در لبنان سخن گفت.

وی با تأکید بر اینکه سوریه در مرحله‌ای بحرانی و متلاطم قرار دارد، گفت: سوریه امروز دچار فروپاشی ساختار سیاسی پیشین شده و هنوز موفق به ایجاد ساختارهای جدید سیاسی، امنیتی و نظامی نشده است. به گفته وی، افرادی که در رأس قدرت هستند، توانایی تأسیس دولت مقتدر را ندارند و این مسئله همراه با تشدید گرایش‌های تجزیه‌طلبانه و خصومت‌های قومی، کشور را به وضعیت ناپایدار و ناامن کشانده است.

کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه، با اشاره به خروج گروه «تحریرالشام» از لیست سازمان‌های تروریستی و افزایش حملات اسرائیل به بخش نظامی سوریه اظهار کرد: مداخلات خارجی و رقابت میان کشورهای عربی و غربی در سوریه، به وخامت اوضاع دامن زده است. آمریکا و متحدانش با استفاده از ابزارهای اقتصادی، تحریم‌ها و حمایت‌های تبلیغاتی تلاش می‌کنند مانع شکل‌گیری جریانات ضدصهیونیستی شوند.

قنادباشی با اشاره به نگرانی صهیونیست‌ها از تقویت جریان‌های مقاومت در سوریه گفت: آن‌ها نمی‌خواهند سوریه به قدرتی ضدصهیونیستی در مرزهای فلسطین اشغالی تبدیل شود؛ چنان‌که صراحتاً اعلام کرده‌اند اجازه نمی‌دهند سوریه به "لبنان دوم" بدل شود.

وی همچنین به درگیری‌های اخیر در جنوب سوریه، در نزدیکی مرز با فلسطین اشغالی، اشاره کرد و گفت: درگیری میان دروزی‌ها و نیروهای جولانی که تاکنون بیش از 200 کشته بر جای گذاشته، نمونه‌ای دیگر از نبود نیروی امنیتی در سوریه است. این تنش‌ها سبب شده دیگر قومیت‌ها، از جمله کردها، نیز وارد میدان شوند و از وضعیت ناآرام بهره‌برداری کنند.

حزب‌الله لبنان همچنان محور مقاومت است

دکتر قنادباشی در بخش دیگری از گفت‌وگو با اشاره به تحولات اخیر در لبنان، پس از شهادت برخی فرماندهان حزب‌الله، گفت: برخلاف برخی برداشت‌ها، حزب‌الله همچنان محور قدرت و توانمندی‌های مبارزاتی لبنان است. اقدامات اسرائیل، از جمله بمباران‌های شدید و استقرار 75 هزار نیرو در جنوب لبنان، نتوانسته توان حزب‌الله را کاهش دهد.

وی با اشاره به ساختار اجتماعی جنوب لبنان خاطرنشان کرد: حزب‌الله جدا از مردم نیست؛ بلکه خود مردم جنوب لبنان هستند. حضور مردمی و ساختار جغرافیایی منطقه، از جمله کوهستان‌ها و جنگل‌ها، پایداری حزب‌الله را افزایش داده است. برخلاف تصور دشمن، شهادت سید حسن نصرالله یا فرماندهان عالی‌رتبه حزب‌الله منجر به فروپاشی این جریان نشده و حتی محبوبیت آن افزایش یافته است.

به گفته قنادباشی، حزب‌الله همچنان از محبوب‌ترین گروه‌ها در لبنان است و حتی در انتخابات اخیر شهرداری‌ها نیز موفق ظاهر شده است: برخلاف تصور دشمنان که تصور می‌کردند با ترور فرماندهان کلیدی حزب‌الله از بین خواهد رفت، این گروه نه‌تنها تضعیف نشده بلکه جایگاه سیاسی و نظامی خود را تقویت کرده است.

نقش ایران در تحولات منطقه

وی در ادامه با اشاره به نقش جمهوری اسلامی ایران در حمایت از محور مقاومت گفت: حلقه‌های مقاومت از جمله لبنان، عراق، سوریه و یمن، هرکدام پیروزی‌هایی کسب کنند، بر توان دیگر حلقه‌ها افزوده و دشمن را در موضع ضعف قرار می‌دهند. تمرکز اسرائیل بر یک جبهه، باعث کاهش توان آن‌ها در جبهه‌های دیگر می‌شود.

این تحلیلگر مسائل سیاسی منطقه افزود: موفقیت لبنان در عرصه انتخابات، نشان داد که گروه همفکر ایران محبوبیت مردمی دارد. این امر نه‌تنها موجب تقویت روحیه جبهه مقاومت شده، بلکه افکار عمومی اسرائیل را نیز دچار اضطراب کرده است.

قنادباشی با بیان اینکه ایران هر آنچه در توان دارد در حمایت از ملت لبنان دریغ نمی‌کند، گفت: ما در کنار محرومان لبنان هستیم و این حمایت‌ها در حد توان ادامه خواهد داشت. همین حمایت‌ها، توان مقاومت و تاب‌آوری آن‌ها در برابر دشمن را افزایش داده است.

اسرائیل در محاصره مقاومت

در بخش پایانی این گفت‌وگو، قنادباشی به راهبرد ترکیبی اسرائیل علیه ایران در سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: صهیونیست‌ها تصور نمی‌کردند روزی در محاصره مقاومت از چندین جبهه قرار بگیرند. امروز نه‌تنها در لبنان، بلکه در یمن، سوریه و حتی در سطح افکار عمومی، با بحران‌های جدی مواجه هستند.

وی با اشاره به شکست‌های پیاپی رژیم صهیونیستی در یمن و عدم موفقیت آن‌ها در مهار تحولات منطقه اظهار کرد: اگر به نگرانی‌های مقامات اسرائیلی نگاه کنیم، آینده‌ای بسیار تیره و تار برای آن‌ها قابل پیش‌بینی است. با توجه به توان جبهه مقاومت، فروپاشی این رژیم امری دور از ذهن نیست.

پیچیدگی و تحولات مستمر؛ آینده‌ای نامطمئن در خاورمیانه

در پایان باید گفت؛ تحولات اخیر در سوریه و لبنان عمیق‌ترین بحران‌ها و تنش‌های ریشه‌دار منطقه را نمایان کرده است که با تغییرات روزافزون، چشم‌انداز ثبات و امنیت را بیش از پیش مبهم می‌سازد. در سوریه، فروپاشی ساختارهای سیاسی و از هم‌گسیختگی انسجام داخلی، همراه با حضور گسترده بازیگران متعدد داخلی و خارجی، شرایط را برای افزایش خطر تجزیه و درگیری‌های قومی فراهم کرده است. گروه‌های مسلح جولانی که با نمایش تغییر نام، وارد عرصه شدند، ابتدا به کشتار اقلیت علوی پرداختند و اکنون نیز دروزی‌هایی را که علیه بشار اسد با جولانی متحد شده بودند، در جنگ‌های شهری بی‌رحمانه قتل عام می‌کنند. این وضعیت موجب از بین رفتن توان دفاعی، امنیت و وحدت ملی سوریه شده و هر منطقه تحت نفوذ یک قدرت خارجی قرار گرفته است؛ وضعیتی مشابه آنچه پیش‌تر در عراق و افغانستان توسط آمریکا ایجاد شد.

در لبنان اما شرایط تا حدی متفاوت است؛ علی‌رغم فشارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی فراوان، محور مقاومت به ویژه حزب‌الله توانسته جایگاه خود را حفظ و نفوذ سیاسی خود را گسترش دهد. این موفقیت در حالی به دست آمده که بسیاری پیش‌بینی می‌کردند با شهادت فرماندهان ارشد، حزب‌الله تضعیف شود، اما ساختار اجتماعی محکم، حمایت مردمی و باورهای عمیق مذهبی، مانع از فروپاشی آن شده است.

در این میان، ایران به عنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه، با تقویت حلقه‌های مقاومت و حمایت‌های سیاسی و نظامی، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ تعادل قوا ایفا می‌کند. این تلاش‌ها موجب شده تا دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درگیر بحران‌های متعدد شوند و امکان تمرکز بر یک جبهه مشخص را از دست بدهند.

با وجود این، وضعیت منطقه همچنان شکننده و پرتنش است. ادامه درگیری‌ها نه تنها آینده سیاسی سوریه و لبنان، بلکه امنیت کل خاورمیانه را تهدید می‌کند. بنابراین، در کنار ضرورت پیگیری دیپلماسی فعال و هوشمندانه برای مدیریت اختلافات و جلوگیری از گسترش هرج و مرج، تأکید بر قدرت ملی و آمادگی دفاعی نیز از اهمیتی حیاتی برخوردار است. تنها با ترکیب خردمندی دیپلماتیک و قدرت بازدارندگی است که می‌توان از استقلال و امنیت کشور دفاع کرد و آینده‌ای پایدار و امن برای ایران و منطقه رقم زد. دست دشمنان از ایران دور باد که هر کس به خیال مداخله خارجی به دنبال آزادی باشد، باید بداند سرنوشت مشابه سوریه در انتظارش خواهد بود.

سمیرا گمار