انگور دره جوزان ملایر یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این منطقه است و به‌دلیل کیفیت بالا و روش‌های سنتی خشک کردن، شهرت جهانی دارد. این روستا در شهرستان ملایر استان همدان واقع شده و سالانه جشنواره‌های انگور در این منطقه برگزار می‌شود.
انگور این روستا به‌دلیل شرایط آب و هوایی و خاک مناسب، کیفیت بسیار خوبی دارد. در اینجا هنوز هم از روش‌های سنتی شامل تیزآب زدن و خشک کردن روی کاهگل در فضای باز استفاده می‌کنند. انگور این منطقه یکی از منابع اصلی تولید کشمش در ایران و جهان است.
ملایر با تولید سالانه بیش از 240 هزار تن انگور و 45 هزار تن کشمش یکی از قطب‌های تولید این محصولات در کشور و حتی جهان است. انگور این منطقه به‌عنوان یک محصول با کیفیت و سنتی نقش مهمی در اقتصاد و گردشگری منطقه‌ایفا می‌کند.
برای رونق و افزایش سهم نقش اقتصادی این روستا می‌بایست مشکلات پیش‌ رو یکی پس از دیگری از میان برداشته شوند. یکی از اساسی‌ترین و تأثیرگذارترین مشکلات که طی سالیان متمادی گریبانگیر این محصول کاربردی بوده و هست، حضور دلالان در بخش کشاورزی است که تأثیرات منفی متعددی بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان دارد. این امر منجر به کاهش سود کشاورزان، افزایش قیمت محصولات برای مصرف‌کنندگان و ایجاد اختلال در زنجیره تأمین می‌شود.
دلالان با خرید محصولات کشاورزی با قیمت پایین از کشاورزان و فروش آن‌ها با قیمت بالاتر به مصرف‌کنندگان، سود قابل توجهی کسب می‌کنند و سهم کشاورزان از این سود را کاهش می‌دهند. همچنین به‌دلیل واسطه‌گری و ایجاد انحصار در بازار، منجر به افزایش قیمت نهایی محصولات برای مصرف‌کننده می‌شوند. با ایجاد اختلال در زنجیره تأمین، ازجمله انبار کردن محصولات و احتکار، قیمت‌ها را دستکاری می‌کنند.
با کاهش سود کشاورزان، انگیزه آن‌ها برای تولید محصولات کشاورزی کاهش می‌یابد و این می‌تواند در بلندمدت به کمبود محصولات منجر شود. حضور دلالان باعث می‌شود که بازار محصولات کشاورزی بی‌ثبات شود و قیمت‌ها نوسانات زیادی داشته باشند.
همچنین دلالان با افزایش قیمت محصولات در طول زنجیره توزیع، قیمت نهایی محصولات را برای مصرف‌کنندگان افزایش می‌دهند و با این کار، قدرت خرید مصرف‌کنندگان کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند بر سبد خرید خانوارها تأثیر منفی بگذارد.
با توجه به این امر، با نماینده دهیاران شهرستان ملایر گفت‌وگویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید؛
سید محمد حائری در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چه نوع ارقام انگور در روستا دارید؟ گفت: انگورهای سیاه، کشمش، فخری، لعل و عسگری در روستا داریم که به‌صورت تازه‌خوری و یا غوره برای آبغوره‌گیری عرضه می‌شود. البته انگور کشمش بدون دانه بیشتر کشت شده است.
وی با ابراز تأسف از حمایت نکردن دولت جهت استفاده از روش‌های نوین آبیاری و پایین بودن توان مالی کشاورزان عنوان کرد: 98 درصد آبیاری زمین‌های کشاورزی به‌صورت غرقابی است؛ البته با توجه به کمبود آب، تعداد کمی از کشاورزان از آبیاری قطره‌ای استفاده کرده‌اند.
نماینده دهیاران شهرستان ملایر به تأثیر مستقیم تصمیمات دلالان و کارخانه‌داران بر معاش کشاورزان اشاره کرد و گفت: قیمت فروش انگور کیلویی 12 هزار تومان و خشک شده آن کیلویی 50 الی 60 هزار تومان است. با احتساب اینکه به‌طور معمول از هر چهار کیلوگرم انگور تازه، یک کیلوگرم کشمش به‌دست می‌آید و باوجود هزینه‌های گزافی که کشاورز متحمل می‌شود، چیزی برای کشاورز نمی‌ماند و سود کار به جیب دلالان می‌رود. البته سال‌های گذشته که محصول خوب نبود هر کیلو انگور تا 110 هزار تومان هم به فروش رسید.
حائری در ادامه با اشاره به افزایش قیمت کود، آب و کارگر و خسارت جبران‌ناپذیر قطعی برق خاطرنشان کرد: برق چاه‌های آب حدوداً پنج ساعت قطع می‌شود. گردش آبیاری زمین‌ها 12 روزه است. اگر روزی 6 ساعت عقب بیفتد، باغ‌ها 18 روز آبیاری نمی‌شوند. با روند افزایش گرما این تأخیر باعث از بین رفتن محصولات می‌شود. ما حاضریم برق خانگی قطع شود اما برق چاه‌های آب قطع نشود.
وی به زنجیره مو که یک آفت قدیمی و شناخته‌شده در باغ‌های انگور است و خسارات زیادی به انگور و سایر درختان میوه وارد می‌کند اشاره کرد و گفت: این کرم ریشه‌خوار محصولات باغ‌ها را ویران کرده اما متأسفانه حمایتی از سوی دولت برای حل این مشکل دریافت نکرده‌ایم.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه نیاز کشاورزان برای فرآوری انگور چیست؟ گفت: مهم‌ترین نیاز کشاورزان ساخت کارخانه بوده تا بتوانیم محصولات را به‌صورت مربا، شیره و یا کشمش فراوری و بسته‌بندی کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم.
نماینده دهیاران شهرستان ملایر ادامه داد: به‌دلیل تحریم و وقوع جنگ در کشور اوکراین، صادرات محصولات به این کشور متوقف شده و قیمت محصولات ما افت کرده است. صادرات به کشورهای عراق، روسیه و حاشیه خلیج فارس انجام می‌شود اما مطلوب نیست.
حائری به تأثیر تغییرات اقلیمی در میزان تولید محصولات پرداخت و گفت: پاییز سال گذشته سرمای شدید باعث از بین رفتن 80 درصد از محصولات شد همچنین سال 1402 سرمای ناگهانی در فصل بهار دو سوم محصولات را از بین برد.
وی از حمایت نکردن سازمان جهاد کشاورزی در تهیه کود و سم گلایه کرد و گفت: آقای بیات یکی از باغداران موفق در اجرای آبیاری نوین، در طول سال گذشته چهار مرتبه کلاس‌های آموزشی برگزار کرد. البته اطلاع‌رسانی به‌صورت عمومی انجام نشد فقط افرادی که در کانال فضای مجازی جهاد عضو بودند مطلع شدند.
*نوسانات قیمت دلیل نارضایتی کشاورزان
در ادامه عضو شورای روستای مصلحان از توابع بخش زند شهرستان ملایر با ابراز تأسف از نوسانات قیمت که باعث نارضایتی و متضرر شدن کشاورزان، کسادی بازار، ناامیدی جوانان و مهاجرت به شهر شده گفت: کارخانه‌دار هر قیمتی که دلش بخواهد تعیین می‌کند. با نمایندگان و فرماندار صحبت کردیم که دلیل نبود نظارت چیست؟ چون بخش خصوصی است نباید نظارت داشته باشید؟ زحمت اصلی را کشاورز می‌کشد چرا باید سود را کارخانه‌دار ببرد؟ اگر سودی هست باید نصف نصف تقسیم شود.
وحید بخشی در پاسخ به این پرسش که از چه نوع ارقام انگور میزبانی می‌کنید؟ گفت: همه نوع انگور داریم اما انگور کشمشی و فخری بیشتر کشت می‌شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا از روش‌های نوین آبیاری در روستا استفاده می‌شود؟ اظهار کرد: حدود پنج درصد از کشاورزان طی چند سال اخیر از روش‌های نوین استفاده می‌کنند. بخاطر هزینه‌های بالا و نبود حمایت جهاد کشاورزی مابقی زمین‌ها به‌صورت سنتی آبیاری می‌شود.
این عضو شورای روستای مصلحان عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات ما وجود آفت زنجره یا جیرجیرک که بیشتر محصولات را نابود کرده. تأسف‌بارتر اینکه سم را باید به‌صورت آزاد خریداری کنیم.
بخشی با اشاره به درگیری شدید با مشکل قطعی برق و خسارت فراوان آن خاطرنشان کرد: چون چاه آب خصوصی نداریم و به‌صورت عمومی استفاده می‌شود، در صورت قطع برق نوبت آبیاری از بین می‌رود تا گردش نوبت بعدی. نوبت آبیاری به‌صورت 12 روزه است. بارها به اداره برق مراجعه کردیم و از نبود حمایت از تولید شکایت کردیم اما مسئولان زیر بار نمی‌روند و در پاسخ می‌گویند؛ دست ما نیست، دست منطقه است.
وی به تشریح تغییرات اقلیمی بی‌سابقه در چند سال اخیر پرداخت و گفت: دیگر اعتمادی به گرما و سرمای هوا نیست. گرمای بیش از حد که به اصطلاح باد گرم به آن می‌گوییم، انگور را می‌سوزاند. سال‌های گذشته در فصل زمستان درخت‌ها را خواب می‌کردند اما چند سال اخیر بخاطر تغییرات دما دیگر این کار را انجام نمی‌دهند. ولی سال جاری دوباره سرمای شدید و سنگین باغ‌های انگور را خشک کرد.
وی دلیل نبود استقبال کشاورزان از فرآوری انگور را نبود کارگاه مخصوص جهت سایه خشک کردن و گرفتن شیره دانست و افزود: محصولات بیشتر باغ‌ها به‌صورت تیزابی برای کارخانه کشمش برداشت می‌شود. برداشت به‌صورت شیره و تازه‌خوری بسیار کم است. 85 درصد محصولات را خشک می‌کنند و تیزاب هم می‌زنند. 10 درصد برای شیره استفاده می‌شود.
این عضو شورای روستای مصلحان از نبود حمایت سازمان جهاد کشاورزی در اوضاع نابسامان مملکت، وضعیت آب و خشک‌سالی شکایت کرد و گفت: برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی به‌صورت رایگان خوب است اما در سایر موارد ازجمله کود، سم و... حمایتی وجود ندارد و در پاسخ به پیگیری‌ها می‌گویند؛ مردم خودیاری کنند اما همه کشاورزان همراهی نمی‌کنند چراکه توان مالی مناسبی ندارند.
در پایان لازم است بگوییم که ایجاد بازارهای مستقیم برای فروش محصولات کشاورزی و حذف واسطه‌ها، به کشاورزان کمک می‌کند تا سود بیشتری به‌دست آورند و قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان کاهش یابد. نظارت بیشتر بر فعالیت دلالان و واسطه‌گران و جلوگیری از احتکار و گران‌فروشی به تنظیم بازار و کاهش تأثیرات منفی آن‌ها کمک می‌کند.
حمایت از تعاونی‌های کشاورزی و تشکل‌های تولیدی باعث می‌شود کشاورزان محصولات خود را به‌صورت مستقیم و بدون واسطه به بازار عرضه کنند. آگاهی‌رسانی به کشاورزان در مورد قیمت‌ها، روش‌های بازاریابی و حقوق خود می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در برابر سوءاستفاده دلالان مقاومت کنند.
نکته قابل توجه این است که بدون شک اجرای این راهکارها، مستلزم اهمیت و ارزش‌گذاری به زحمات کشاورزان بوده و همکاری دلسوزانه مسئولان کلیه سازمان‌های ذی‌ربط را می‌طلبد.