یونسکو از سال 2004 جریان شبکه شهر خلاق را به‌منظور ترویج همکاری میان شهرها مطرح کرده است؛ این جریان عامل راهبردی برای پیشرفت پایدار شهری به‌شمار می‌رود. شبکه شهرهای خلاق یونسکو شامل هفت حوزه خلاق صنایع‌ دستی، هنرهای بومی، هنرهای رسانه‌ای، فیلم، طراحی، خوراک‌شناسی، ادبیات و موسیقی است.
ایران تاکنون توانسته پنج شهر خود را به‌عنوان شهر خلاق در یونسکو ثبت کند؛ اصفهان به‌عنوان نخستین شهر خلاق یونسکو از ایران در سال 1394 به ثبت رسید. این شهر با توجه به ظرفیت‌هایی که دارد، به‌عنوان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای مردم در یونسکو ثبت شد. قلم‌کاری، منبت‌کاری و میناکاری، تنها بخش کوچکی از هنرهای اصفهان است که باعث شده در فهرست این شهرها قرار گیرد.
رشت دیگر شهری است که به‌عنوان شهر خلاق خوراک شناسایی شده؛ به‌طوری که اگر به یکی از رستوران‌های خوب محلی در رشت بروید، حسابی در انتخاب غذا سردرگم خواهید شد. همین تنوع رنگ و غذاهای خوشمزه محلی متناسب فصل در گیلان سبب شده تا رشت در سال 1394 با این عنوان به ثبت برسد.
بندرعباس دیگر شهری است که در سال 1397 به‌عنوان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای مردم شناخته شد؛ اگرچه در بندرعباس شاخصه‌های مختلف فرهنگی، غذایی، موسیقی محلی و صنایع دستی و هنرهای بومی وجود دارد، اما صنایع دستی و هنرهای آن با توجه به قدمتشان، اهمیت بیشتری داشتند و به‌عنوان ویژگی این شهر خلاق در یونسکو به ثبت رسید.
سنندج در سال 1397 از سوی یونسکو به‌عنوان شهر خلاق موسیقی انتخاب شد؛ این انتخاب مسیری برای حفظ و توسعه سبک‌های خاص موسیقیایی این منطقه را فراهم خواهد کرد.
کرمانشاه پنجمین شهر ایران است که با اعلام یونسکو در سال 2021 به‌عنوان شهر خلاق غذا معرفی شد که امسال با توجه به این انتخاب، جشنواره ملی خوراک ایران و نخستین اجلاسیه ثبت خوراک‌های ایرانی با حضور مسئولین وزارت میراث فرهنگی، یونسکو و اکو برگزار خواهد شد و فرصت خوبی برای برندسازی خوراک و سوغات‌ خواهد بود. به همین منظور خبرنگار سپهرغرب با سرپرست جشنواره‌های کمیته ملی گردشگری خوراک ایران گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانیم:
فرشید موفق با بیان اینکه این رویداد با توجه به معرفی شهر کرمانشاه به‌عنوان شهر خلاق غذا برگزار خواهد شد، گفت: نخستین جشنواره ملی خوراک ایران در کرمانشاه در همین راستا با حضور مسئولین میراث فرهنگی، یونسکو و اکو از 11 تا 15 بهمن‌ماه در نمایشگاه بین‌المللی کرمانشاه برگزار خواهد شد.
سرپرست جشنواره‌های کمیته ملی گردشگری خوراک ایران با اشاره به اینکه در این رویداد تعدادی غرفه نمایشگاهی برای حضور فعالین عرصه گردشگری خوراک فراهم خواهد بود، اظهار کرد: جشن‌هایی را طی پنج روز در این جشنواره خواهیم داشت تا غذاهای بومی هر شهر که هنوز ثبت ملی نشده و یا به فراموشی سپرده شده‌اند را بتوان ثبت و حفظ کرد.
وی از برگزاری اجلاسیه‌ای برای نخستین‌بار در این رویداد خبر داد و افزود: اجلاسیه‌ای با نام ثبت خوراک‌های ملی وزرات میراث فرهنگی برگزار خواهد شد که فرصت بسیار خوبی است تا همدان و شهرهای دیگر نیز که حرفی برای گفتن دارند، در این رویداد شرکت کرده و بتوانند سوغات و غذاهای خود را معرفی کنند.
موفق با بیان اینکه سعی کرده‌ایم سوغات‌ را به‌صورت پخت زنده و ورکشاپ معرفی کنیم، اظهار کرد: در این برنامه سوغاتی مانند سوهان و گز در همان مکان پخت می‌شوند. پیشنهاد می‌کنم همدانی‌ها نیز در این رویداد حضور یابند و درصورتی که سوغاتی مانند انگشت‌پیچ و کماج را هنوز ثبت ملی نکرده‌اند، نسبت به ثبت آن‌ها اقدام کنند تا این سوغات‌ دیرینه معرفی و حفظ شوند.
سرپرست جشنواره‌های کمیته ملی گردشگری خوراک ایران با بیان اینکه رویداد پیش رو فرصت خوبی برای معرفی سوغات و غذاهای شهرهایی مانند همدان است، گفت: این جشنواره می‌تواند گام مؤثری برای گردشگری استان‌های غربی کشور باشد تا علاوه‌بر معرفی، به ثبت ملی آن‌ها منجر شود. همدانی‌ها می‌توانند برای معرفی برخی غذاهای شهر خود مانند قوت که ثبت ملی هم شده، اقدام کنند.
موفق با اشاره به اینکه حامیان برگزاری این رویداد مسئولان ذی‌ربط در استان کرمانشاه هستند، افزود: این رویداد به حمایت سازمان فرهنگی شهرداری، میراث فرهنگی و استانداری کرمانشاه برگزار خواهد شد.
* تعلق سهمیه حضور در نمایشگاه خارجی به نفرات برتر این جشنواره
وی در ادامه با اشاره به اینکه غذا‌ها و سوغاتی که در این جشنواره شرکت می‌کنند داوری خواهند شد، اذعان کرد: داوری این جشنواره توسط داوران مطرح کشوری خواهد بود و غذاهای ابتکاری و سنتی در حوزه شیرینی و نوشیدنی، داوری خواهند شد. نفرات برتر معرفی شده و به آن‌ها سهمیه حضور در نمایشگاه خارجی که در سال آینده برگزار خواهد شد، اعطا می‌شود.
این مقام مسئول با اشاره به تفاهم‌نامه چند سال پیش که بین شهرهای غرب کشور مانند همدان، سنندج و کرمانشاه بسته شد، افزود: این شهرها به‌عنوان مسیر گردشگری تاریخ و تمدن معرفی شدند و زاگرس‌نشینان هستند. یک‌سری اقدامات اجرایی داشت که متأسفانه به‌دلیل شیوع کرونا انجام نشد و این جشنواره فرصت خوبی است تا بتوان گردشگری غرب کشور که مغفول مانده را به کل کشور معرفی کرد.
موفق از برگزاری چندین سمینار در این جشنواره خبر داد و گفت: به افراد شرکت‌کننده در این سمینار‌ها از سوی اطلس خوراک ایران، گواهی‌نامه اعطا خواهد شد.
وی در پایان تأکید کرد: پیشنهاد می‌کنیم شهرهای غربی و شهرهایی که در حوزه سوغات و غذا درحال فعالیت هستند، در این رویداد شرکت و از این فرصت استفاده کنند.
با توجه به قدمت تاریخی استان همدان و وجود تنوع غذایی بالا در هر نقطه از شهر، حضور در چنین جشنواره‌هایی می‌تواند به معرفی غذاها و سوغات این شهر منجر شود.
اگر سوغات و غذاهای سنتی این شهر که پایتخت تاریخ و تمدن است به سایر شهرها و یا به جهانیان معرفی شود، می‌تواند گام مؤثری در جهت بهبود گردشگری شهر باشد تا گردشگران در سفرهای خود به این کهن‌دیار، بتوانند در کنار خنکای الوند و آثاری که یادآور حکومت مادها است، از غذاها و سوغات خوشمزه، منحصربه‌فرد و متنوع همدان بهره‌مند شوند.
بی‌شک غذاها و سوغات زیادی در شهر همدان وجود دارد که هنوز ثبت ملی نشده و یا با گذر زمان و تغییر سبک غذایی مردم، درحال فراموش شدن بوده؛ امید است مسئولان امر نسبت به حفظ این میراث گران‌بها که قطعاً در هر شهر منحصربه‌فرد است، توجه داشته و آن‌ها را برای آیندگان حفظ کنند.

شهره کرمی