چهره زیبای شهر را لابه‌لای استعمال مواد مخدر دود کرده و به هوا می‌فرستند، حضور معتادان متجاهر در گوشه و کنار خیابآن‌ها، چهره شهر را خشن و ناامن کرده چنان که گویی گردِ یک تاریکی بر پیکر شهر پاشیده شده و ترس و سیاهی در گوش شهر زوزه می‌کشد. این جا شهر دارالمؤمنین است اما مانور معتادان متجاهر در گوشه و کنار آن تصویر نور ایمان را مخدوش کرده است.

همه این‌ها در حالی است که با وجود جولان معتادان متجاهر در سطح شهر، شاهد برخورد جدی در بسیاری از موارد نیستیم به طوری که امروز برای جمع‌آوری آن‌ها نیاز نیست به حاشیه شهر برویم، بلکه در اطراف میدان آرامگاه و فضای سبز آن نیز به وفور می‌توان معتادان متجاهر را دید. از طرفی گویا جایگاه خرده‌فروشی مواد مخدر نیز به‌عنوان شغلی در حد دستفروشی (با احترام به دست‌فروشان) ارتقا یافته؛ است.

با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص پیامدهای عدم برخورد با این آسیب بر جامعه را با یک جامعه‌شناس گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

امان‌الله قرایی‌مقدم با بیان اینکه اصولاً اعتیاد و در نتیجه آن معتاد متجاهری که امروز به یک معضل در همه شهرها بدل شده و آشکارا نسبت به استعمال مواد افیونی به‌صورت تزریقی و مشامی در ملأ عام اقدام می‌کند، به ساختار اجتماعی آسیب‌های جدی می‌زند، گفت: مهم‌ترین آسیب حضور این افراد در جای‌جای نقاط شهرها برای ساکنان آن مناطق و به‌ویژه جوانان می‌تواند بعد بدآموزی آن باشد.

وی با اشاره به اینکه حتی این امر تاحدی تأثیرگذار است که در شهری همچون تهران در مناطقی همچون اطراف پارک هرندی و حقانی با توجه به حضور مستمر معتادان متجاهر، چون کودکان ساکن در آن منطقه برای رفتن به مدرسه در محله مولوی می‌بایست از این دو پارک عبور کنند،‌ به‌لحاظ شدت بدآموزی و مشکل‌ساز شدن این آسیب اجتماعی برای دانش‌آموزان، آن مدرسه تعطیل شد.

این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه بدآموزی مهم‌ترین نتیجه حضور معتادان متجاهر به لحاظ تعلیم و تربیت است ابراز کرد: این امر به گسترش اعتیاد در جامعه می‌انجامد زیرا برخی از جوانان از سر ناآگاهی در پی رؤیت روزانه حضور معتادان متجاهر در محله و شهر نسبت به امتحان این مواد و مصرف آن ترغیب می‌شوند.

قرایی‌مقدم با اشاره به اینکه امروز معتادان متجاهر و گسترش روزافزون اعتیاد آشکار در بین زنان، موضوع ناموس و ناموس‌پرستی در جامعه را زیر سؤال می‌برد، خاطرنشان کرد: متأسفانه امروز در پارک و معابر شهری با خانم‌های معتادی مواجهیم که به لحاظ ظاهری و برهم‌ریختگی، نوع پوششان با فرهنگ ما همخوانی ندارند.

وی با تأکید بر اینکه نتیجه گسترش اعتیاد در جامعه جز تخریب نیروی انسانی جوان و کارآمد در جامعه نیست، عنوان کرد: هیچ چیزی را نمی‌توان جایگزین نیروی انسانی در جامعه کرد.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه امروز معتادان متجاهر به‌صورت فراگیر در همه شهرها وجود دارند و هر از چند گاهی هم نیروی انتظامی با همکاری شهرداری و بهزیستی نسبت به جمع‌آوری آن‌ها و انتقالشان به کمپ‌ها اقدام می‌کنند گفت: حضور معتادان در کمپ‌ها و ترک اعتیاد ظاهری آن‌ها نمی‌تواند در کاهش این معضل مثمر ثمر واقع شود بلکه باید برای آن‌ها نسخه کار درمانی تجویز کرد زیرا در حال حاضر آن‌ها پس از سه هفته تا سه ماه حضور در کمپ ترخیص شده و در پی نداشتن کار و خانواده، بازهم به روال قبلی و مصرف مواد مخدر روی می‌آورند.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه وجود معتادان متجاهر درواقع منجر به شکستن قبح اعتیاد در بین جوانان به‌ویژه دختران جوان شده، تشریح کرد: امروز دختران سیگاری بدون هیچ ابایی در بهترین مناطق شهر با نشستن در بلوارها نسبت به استعمال دخانیات اقدام می‌کنند حال آنکه دخانیات و سیگار دروازه‌ای برای ورود به اعتیاد است.

قرایی‌مقدم با تأکید بر اینکه امروز دختران ما سیگار کشیدن را نوعی افتخار برای خود قلمداد می‌کنند، ابراز کرد: با این تفاسیر به‌نظر می‌رسد باید با معتادان متجاهر در سطح شهرها به‌شدت برخورد کرد و نسبت جمع‌آوری و در پی آن ترک دادن و کار درمانی برای آن‌ها اقدام کرد.

وی با ابراز اینکه این لزوم برخورد را باید در مبارزه با خرده‌فروشان مواد مخدر که علت اصلی این ماجرا هستند با شدت بیشتری دنبال کرد، گفت: جالب است بدانید امروز در مرز‌های شرقی کشور برای واردات مواد مخدر سنتی و صنعتی نسبت به معتاد کردن شترها اقدام کرده و در دو طرف یعنی مبدأ و مقصد به حیوان زبان‌بسته مواد می‌خورانند تا او طی مسیر کرده و آن‌ها به مقصودشان برسند.

وی ادامه داد: تولید مواد افیونی شیمیایی به‌دلیل نیاز به پخت و اینکه بو دارد، در سطح شهرها امکان‌پذیر نیست، به همین دلیل افراد فعال در این حوزه کار پخت را در آشپزخانه‌های باغ و نقاط دورافتاده انجام می‌دهند و آن محصول توسط خرده‌فروشان در شهرها توزیع می‌شود. مثلاً امروز مواد مخدر شیمیایی شهر تهران در باغات شهریار و اشتهارد تهیه می‌شود.

این جامعه‌شناس با ابراز اینکه باید علت و عوامل گسترش اعتیاد در جامعه را شناسایی و با آن‌ها در راستای کاهش این معضل در سطح جامعه برخورد کرد، گفت: چون بستر اجتماعی برای گرفتار شدن جوانان به اعتیاد در کشور ما فراهم است یقیناً باید دو سوی ماجرا یعنی علت و معلول را برای رسیدن به نتیجه مطلوب مد نظر قرار داد.

قرایی‌مقدم با تأکید بر اینکه بیکاری یکی از مؤلفه‌های اصلی گرایش افراد به اعتیاد است خاطرنشان کرد: وقتی افراد در پی پیدا کردن شغل از روستاها به شهرها مهاجرت می‌کنند پس در عدم پیدا کردن شغل سرخورده شده و با کوچک‌ترین عامل تحریک‌کننده گرفتار می‌شوند.

وی با ابراز اینکه در حال حاضر در کشور ما طبق نظریه میدانی کورت لوین نیروی‌های برانگیزنده به اعتیاد همچون مشکلات در نهادهای اجتماعی از خانواده گرفته تا محله و ضعف ایجادشده اعتقادات مذهبی و بروز یأس و ناامیدی و مشکلات اقتصادی و بیکاری و غیره بر نیروی بازدارنده همچون پلیس و دستگاه قضا برتری دارد بنابراین لازم است به همراه برخورد با معلول در گام نخست به‌دنبال کاهش اثرگذاری نیروهای برانگیزنده به اعتیاد در جامعه باشیم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد، یک معتاد زمانی که از لحاظ روانی، اجتماعی، فرهنگی و غیره رها شده و سر بزنگاه مورد درمان و توجه خانواده و نهادهای اجتماعی مسئول قرار نگرفته باشد به یک معتاد متجاهر در سطح جامعه تبدیل شده و مشکلات عدیده‌ای به‌وجود می‌آورد.

معتاد متجاهر کسی است که بدون هیچ قید و بندی در ملأ عام مواد مخدر مصرف می‌کند و این جرم است به طوری که افزایش مصرف انواع مواد مخدر در شهری همچون همدان به‌گونه‌ای است که امروزه شاهد نوعی ولنگاری اجتماعی هستیم.

تأسف‌بارتر اینکه مصرف مواد مخدر جامعه زنان و دختران ما را هم دربرگرفته و در برخی موارد مشابه این معضل به سنین زیر 15 سال هم رسیده و این جای بسی نگرانی‌ دارد حال آنکه قطعاً برگشت معتاد متجاهر به جامعه سالم مستلزم برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دستگاه‌های متولی است.

با توجه به مطالب ذکرشده باید بپذیریم معتاد متجاهر یک مجرم بوده و ممکن است برای دیگران خطراتی ایجاد کند که بعضاً در برخی موارد جبران‌ناپذیر است در اینجا پلیس مبارزه با مواد مخدر می‌تواند با اعمال قانون در رفع این معضل اجتماعی اقدامات ضروری و لازم انجام دهد چراکه ایجاد جلوه نامناسب برای شهر، ناامنی‌های اجتماعی و درعین حال مهمترای همه ایجاد زمینه برای گسترش اعتیاد ازجمله مواردی است که معتادان متجاهر می‌توانند برای شهر ایجاد کنند و به همین خاطر ارگان‌های مختلفی می‌بایست در زمینه مقابله با این پدیده وارد عمل شوند که بهزیستی یکی از همین ارگان‌ها است که متأسفانه در همدان جز برگزاری چند جلسه و شرکت در کارگروه‌های تخصصی شاهد کار و فعالیت خاصی از سوی این نهاد نیستیم.