روز سه‌شنبه 15 آذرماه تور رسانه‌ای در حوزه آبخیز معرف گنبد با حضور خبرنگاران و مسئولان ذی‌ربط برگزار شد.
معاون دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در حاشیه این تور با بیان اینکه حفظ منابع طبیعی مانند آب و خاک یکی از ضروریات امروزه برای امنیت غذایی کشور است، اظهار کرد: ‌برای ایجاد یک سانتی‌متر خاک 700 سال نیاز است که این مهم اهمیت حفظ این منبع طبیعی را بیان می‌کند.
   وجود 12 حوزه آبخیز معرف در کشور
محمد شرافتی تعداد حوزه‌های آبخیز معرف کشور را 12 حوزه برشمرد و افزود: همواره آبخیزداری نتیجه اقدامات خود را مانند یک دانش‌آموز بررسی می‌کند که 12 حوزه آبخیز معرف کشور عملکرد آن را جهت حفاظت از خاک و جلوگیری از سیل‌ها، کمی می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: باید تعداد این حوزه‌ها افزایش یابد تا بتوانیم در هر حوزه هفت بخش پایش در عرصه‌های آبخیز اعم از پوشش گیاهی، آب‌های زیرزمینی و غیره را بررسی کرده و در برنامه‌های ملی از آن‌ها استفاده کنیم.
 سالانه بیش از 2 میلیارد تُن خاک حاصلخیز در کشور را از دست می‌دهیم
شرافتی تصریح کرد: هم‌اکنون 125 میلیون هکتار از اراضی تحت تأثیر فرسایش آبی است؛ به‌صورت میانگین سالانه بیش از دو میلیارد تُن خاک حاصلخیز در کشور را از دست می‌دهیم که 56 میلیارد دلار در سال به‌دلیل عدم مدیریت بهینه خاک از دست می‌دهیم.
این مقام مسئول 60 درصد مساحت کشور را تحت تأثیر فرسایش خاک برشمرد و افزود: 32 درصد تحت تأثیر فرسایش شدید است؛ در هر سال 356 میلیون متر مکعب از حجم فضای سدهای کشور را دست می‌دهیم.
شرافتی با اشاره به اینکه در دنیا هزار حوزه زوجی برای پایش خاک وجود دارد، اذعان کرد: این درحالی است که ایران 80 سال از اقدامات اولیه پایش اثربخش حوزه‌های آبریز عقب بوده، درصورتی که نیاز امروز جامعه ما است.
معاون دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ادامه تصریح کرد: بررسی‌های کشور در دهه 70 نشان می‌داد که به 32 حوزه آبریز نیاز است، درحالی که نبود اعتبار باعث شده تا به این تعداد دست نیابیم.
وی با بیان اینکه در گذشته درصورت وجود اعتبار هر حوزه به حدود 20 میلیارد تومان نیاز داشته است، افزود: امروزه هزینه این کار 50 میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود.
شرافتی با اشاره به اقداماتی که سازمان منابع طبیعی کشور برای حفظ خاک انجام می‌دهد، اظهار کرد: در کشور‌های درحال توسعه مثل ایران متوسط فرسایش خاک 15 و نیم تُن در هکتار در مدت یک‌سال است که میزان آن در کشور‌های پیشرفته بین 7 تا 13 تُن است.
وی خاطرنشان کرد: فرسایش یا طبیعی یا غیر طبیعی است که با اقدام به شخم زدن در جهت شیب، جلوی فرسایش گرفته می‌شود. با مدیریت جامع حوزه آبریز و اقدامات مکانیکی همچون احداث بند‌ها در حوزه‌های آبریزی که در شرایط حاد و نیمه‌حاد هستند، خاک حاصلخیز حفظ می‌شود.
این مقام مسئول تأکید کرد: با تغییر کاربری و بهره‌برداری بیش از حد، فرسایش تشدید می‌شود؛ تغییر اقلیم نیز باعث فرسایش است، همچنین چرای زیاد دام را می‌توان ذکر کرد. مدیریت حوزه آبخیز برنامه‌ریزی مدون داشته باشد تا از فرسایش جلوگیری کنیم، ظرفیت‌هایی وجود دارد که اگر از آن‌ها استفاده کنیم، خاک فرسایش پیدا نمی‌کند.
معاون دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در پایان تصریح کرد: امید است در برنامه هفتم توسعه بودجه و امکانات و چارت تشکیلاتی مناسب برای پایش حوزه‌های آبخیز کشور درنظر گرفته شود تا این منابع را حفظ کنیم.
معاون آبخیزداری اداره کل آبخیزداری و منابع طبیعی استان همدان نیز میزان فرسایش متوسط خاک استان همدان در سطح بحرانی را یک میلیون و 100 هزار هکتار اعلام کرد و گفت: طبق مطالعات، میانگین فرسایش خاک استان هشت تا 12 تُن بوده که این میزان فرسایش در کبودراهنگ بیشتر و تا حدود 30 تُن نیز گزارش شده است.
محمدمهدی آرتیمانی میزان فرسایش خاک در هر هکتار اراضی دیم استان همدان را هفت برابر فرسایش مجاز برشمرد و افزود: علاوه‌بر تغییر کاربری و شخم نامناسب در این اراضی، وجود معدن‌ها و معدن‌کاوی‌ها منجر به این معضل می‌شود.
وی تأکید کرد: اعتبارات ابزار نخست ایجاد حوزه‌های حفاظت از خاک است؛ چنانچه می‌بینیم برنامه پنجم توسعه به‌دلیل نبود اعتبارات تنها به 12 و نیم درصد از اهداف خود رسیده است.
آرتیمانی با اشاره به اینکه فرسایش خاک به‌صورت طبیعی اتفاق می‌افتد، اظهار کرد: بشر این فرسایش را افزایش می‌دهد؛ ازجمله دلیل این نوع فرسایش‌، شخم زدن اشتباه است که باید در جهت خلاف شیب باشد، اما با درنظر نگرفتن این موضوع، املاح و مواد مفید خاک شسته شده و میزان بهره‌وری کشت در اراضی دیم کاهش می‌یابد.
وی در بخش پایانی صحبت‌های خود تصریح کرد: برای جلوگیری از این فرسایش خاک با ایجاد بند‌هایی برای مدت زمان 10 تا 20 سال، از ورود رسوب به مناطق پایین‌دست جلوگیری می‌شود.

مینو جعفری ممتاز