همه ما خاطرات بسیاری از اولین روزهایی که روزه گرفتیم ویژگی‌های خاص نوجوانی، علاقه به دویدن و بازی کردن و شیطنت در کنار روزه‌داری و تحمل چند ساعت گرسنگی و تشنگی مخصوصا اگر ماه رمضان همزمان با تابستان بود همه و همه باعث می‌شد کار بر ما و حتی والدینمان سخت باشد اگرچه خانواده‌هایی که دقت بیشتری در تربیت دینی فرزندانشان داشتند از ماه‌ها قبل به فکر روش‌هایی برای تشویق و تسهیل روزه‌داری فرزندانشان بودند از تهیه مواد غذایی مورد علاقه فرزند تا برنامه‌ریزی والدین برای بیشتر وقت گذاشتن برای دختر یا پسر روزه‌دارشان همه و همه باعث می‌شد بچه‌ها با علاقه بیشتر به استقبال ماه رمضان بروند

البته باید به این نکته توجه کرد که چون نوجوانان از پاکی بیشتر روحی برخوردار هستن با کمی حمایت والدین به راحتی در مسیر عبادات قرار می‌گیرند اما باید به این نکته هم توجه کرد که ما علاوه بر برنامه‌های عبادی ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای آشنایی و انس فرزندان به ویژه دختران که از 9 سالگی به سن تکلیف رسیده‌اند با اخلاق و سبک زندگی اسلامی آشنا شوند و هرچه بهتر از برکات معنوی این ماه بهره ببرند برای اینکه الزامات تحقق این مهم بیشتر بررسی شود و از نظر کارشناسی دکتر عماد موسوی دانش‌آموخته دکتری تخصصی روانشناسی ترتبیتی بهره ببریم گفتگویی را ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

دانش‌آموخته دکتری تخصصی روانشناسی ترتیبی با بیان اینکه درخصوص کودکان و نوجوان و مسائل دینی مرتبط با آن‌ها و به ویژه دختران چند نکته اساسی و مهم قابل بحث است، گفت: مسئله اصلی توجه به امر الگوگیری توسط نوجوانان است آن‌ها با دقت در رفتار بزرگسالانی که در فضاهای دینی شاخص هستند و والدین خود می‌آموزند که در این ساحت حیات خود چونه باید باشند.

دکتر عماد موسوی با تاکید براینکه کودکان و نوجوانان با مشاهده رفتار درست افراد متدین و موفقیت آنان به این تصویر دست پیدا می‌کنند که با تاسی به دستورات دینی آن‌ها هم می‌توانند موفق باشند اظهارکرد: نکته مهم این است که باید در جامعه دینی ما در عین توجه به احکام شرعی به اخلاق دینی هم توجه شود

وی با اشاره به اینکه عدم توجه کافی به اخلاق دینی می‌تواند منجر به دین‌گریزی و دین‌زدگی شود ابراز کرد: ما باید به سمتی برویم که مردم بیشتر برکات تخلق به اخلاق اسلامی و احکام دینی را در زندگی خود درک کنند

این روانشناس تربیتی با تاکید براینکه برپایه همین رعایت اخلاق دینی است که انتظار می‌رود والدینی که اهل روزه و نماز هستند خوش‌اخلاق‌تر، مهربان‌تر و فهیم‌تر نیز باشند،تشریح کرد: درواقع این اثرات است که می‌تواند کودک و نوجوان را به انجام فرائض دینی ترغیب کند.

وی با اشاره به ویژگی‌های سال‌های ابتدایی زندگی افراد ادامه داد: اینکه دختران و پسران ما از نخستین تجربیات دینی خود چه تصویری در ذهن داشته باشند به طور خاص بر گرایش آن‌ها در بزرگسالی به مسائل دینی تاثیر می‌گذارد.

موسوی با اشاره به مثالی که درخصوص چگونگی لذتبخش کردن نخستین اتفاق دینی در دختران روزه اولی، گفت: وقتی دختر رهبر انقلاب به سن تکلیف می‌رسد و قرار است روزه بگیرند ایشان دخترانشان را به یک منطقه سرد سیر درقالب سفر می‌برند تا درپی روزه‌داری خیلی اذیت نشوند و در عین حال لحظات خوبی را برای او رقم بزنند تا لذت و حظ معنوی کافی را از روزه‌داری ببرد.

وی با بیان اینکه نکته بعدی پرداختن به چرایی یک کار است، ابرازکرد: ما دربحث روانشناسی معتقدیم اگر چرا‌ها حل شود خود به خود چگونگی‌ها حل خواهد شد یعنی اگر برای بچه‌ها چرایی انجام فرائض دینی مشخص شود قطعا برای فرزندان ما چگونگی انجام آن نهادینه خواهد شد و می‌توانند استوارتر دراین مسیر حرکت کرده و گام بردارند.

این روانشناس تربیتی با تاکید براینکه برای حل شدن چراها باید به این نکته توجه کرد که در زندگی همه ما آدم‌ها یکسری چرای اصلی وجود دارد که اصلی‌ترین این چراها به چرای خلق شدن انسان بازمی‌گردد اذعان کرد: مسئله اینجاست که ما دلیل خلقت را کاملا متوجه نشدیم پس وقتی دلیل خلقت را ندانیم در پاسخ به چراهای دیگر( چرا عبادت کردن و انجام فرائض) گیر کرده و پاسخی نداریم.

وی با بیان اینکه ما متاسفانه صرفا فلسفه روزه را دراین چند جمله خلاصه کرده‌ایم که می‌خواهیم مثلا یتیمان را دریابیم افزود: مسئله اینجاست که با طرح این مباحث این سوال در ذهن فرزند شما شکل می‌گیرد که نهایتا ما افطارکرده اما باز یتیمان گرسنه خواهند ماند پس من روزه‌دار چیزی از این فریضه عایدی نخواهم داشت.

دکتر موسوی با اشاره به اینکه یقینا فلسفه روزه‌داری مباحثی عمیق‌تر از این است و تازه اگر به این موضوع هم می‌خواهیم اشاره کنیم باید به لحاظ تبیینی مسائل دیگر را هم توضیح دهیم خاطر نشان کرد: شاید فرزندان در نسل‌های قبل با این سبک اقناع می‌دند اما ما باید فرزندانمان را مناسب زمان خودشان تربیت کنیم لذا نیاز به معرف و دانش بیشتر و ارائه استدلال داریم

این روانشناس تربیتی با بیان اینکه از مواردی که باید در روزه‌داری به ویژه برای دختران روزه‌اولی که سن‌ کمتری دارند مورد توجه قرار گیرد بحث تغذیه است، افزود: والدین باید برنامه مناسبی با توجه به نیاز بدنی فرزندان و علاقمندی‌های آنان در این ایام در نظر بگیرند.

وی، خاطر نشان کرد: مسئله بعدی اینکه خانواده‌ها باید به این نکته توجه کنند والدین در هفت ساله اول زندگی کودکان به مثابه خدای آن‌ها هستند به‌طوریکه اگراین خدا ناسزا بگوید و یا او را کتک بزند و یا اینکه قهر کرده و پشت فرزند خود را خالی کند این خدا آن‌گونه که باید دل فرزند نمی‌نشیند و به همین دلیل فرزندان هنجارها و ارزش‌های والدین را نمی‌پذیرند بنابراین لازم است در 7 سال اول زندگی کودکان والدین دقت لازم را در مسائل رفتاری و اخلاقی داشته باشند چون خدای فرزندان خود هستند.

* باید باتوجه به شبهات موجود در جامعه باید از کودکی برای قوام هویت دخترانمان کار کنیم

این روانشناس تربیتی با تاکید بر اینکه والدین دراین هفت سال باید خدای مهربان و عادلی باشند تا خود را در دل بچه‌ها جای داده و تا به سمت آن‌ها حرکت کنند، ابرازکرد: نکته بعدی اینکه با توجه به شبهات، شایعات، جو و محیط که در جامعه‌ امروز رقم خورده باید روی هویت دختران کار کنیم زیرا آن‌ها باید از شان، جایگاه و ارزش واقعی خود اطلاع پیدا کنند.

وی با بیان اینکه باید درجامعه به دختران الگوهای معرفی شود که بتوانند هویت مستقل شخصیت خود را پیدا کنند،افزود: وقتی فرزند ما عزت نفس و کرامت پیدا کرد ( در مباحث دینی بارها بر کرامت بخشیدن به فرزندان تاکید شده است ) قطعا بچه‌ها به سمت آن منبع دینی حرکت می‌کنند.

*با استدلال فرزندانمان را به انجام فرائض دینی تشویق کنیم

موسوی با بیان اینکه باید والدین به این نکته توجه کنند که جای بچه‌ها فکر نکنند اذعان کرد: علاوه بر این نباید درانجام فرایض اجبار داشته باشیم زیرا در قرآن کریم نیز این موضوع مورد تاکید است بلکه باید به سمت انجام فرائض و چرایی آن با استدلال و تحقیق حرکت کرد.

وی با اشاره به اینکه اگر ما به فرزندانمان شخصیت داده و برای آن‌ها هویت مستقل ایجاد و به آن‌ها این قدرت تفکر را بدهیم که خودشان خوب فکر کنند قطعا به سمت مباحث دینی حرکت خواهندکرد،گفت: توصیه من به والدین این است که پیش ازهرکاری خود آن‌ها به چرایی انجام فرایض دینی و شناخت چرایی خلقت فکر کرده و اطلاعات لازم را جمع‌آوری کنند تا در پاسخ به چرایی فرزندان عاجز نمانند.

این روانشناس ادامه داد: در مرحله بعدی اینکه اگر والدین بخواهند به زبان ساده چرای خلق شدن را بیان کنند باید این گونه برای فرزند خود بیان کنندکه ما به هنگام خلقت دریک بازار خلق شدیم حال انکه ما دربازار ازیکسری سرمایه برخودار هستیم که میخواهند این سرمایه‌ها را ازما بخرند.

وی با تاکید براینکه این سرمایه دارای قیمتی است برای مثال عقل ما از قیمت بی‌نهایتی برخورداراست لذا این بی‌نهایت را زمانی من می‌توانم درقالب یک تاجر خوب بفروشم که یک بی‌نهایت آن را بخرد و تنها کسی که دراین عالم بی‌نهایت است خداست ابرازکرد: بنابراین اگرمن می‌خواهم سرمایه‌های مرا خدا بخرد و من به کمال واقعی برسم باید دراین بازار دنیا دارای توانمندی‌های خاصی باشم روزه‌داری و توجه به مسائل دینی مهمترین راه خاص بودن در بازار دنیاست

وی ادامه داد: به عقیده من هرکسی دراین بازار دنیا لیاقت اینکه روزه گرفته و نماز بخواند را ندارد زیرا ورود به این فضا متفاوت است و کسانی میتوانند دراین وادی ورودکنندکه عاشق خدا شده باشند.

وی خاطر نشان کرد: پیش شرط این مسئله نیز خداشناسی است حال آنکه شناخت خدا استدلالی نیست بلکه صفاتی است زیرا حضرت ابراهیم(ع) نیز در بیان جایگاه خداوند و معرفی آن در مقابل پرستش خورشید خطاب به مشرکان گفت چیزی که ناپدید می‌شود خدای من نیست بنابراین اگر روی صفات خداوند( جمیل، مهربان، حکیم، عادل، ستار ) در ذهن فرزندانمان کارکنیم یقینا عاشق خدا شده و می‌خواهند خدا سرمایه‌های آن‌ها را بخرد زیرا عالم چیزی جز عشق و عاشقی نسبت به خدا نیست.

دکتر موسوی با اشاره به اینکه شاید با چنین تمثیل‌هایی بتوان مفاهیم انتزاعی و عمیق دینی را راحت‌تر برای نوجوان روزه‌اولیمان جا بیندازیم افزود: والدین باید دائما به دنبال به روز کردن معارف دینی خود و تبیین آن‌ها با توجه به ویژگی‌های فرزندانشان باشند

مع الوصف با توجه به انچه گفته شد علاقه‌مند کردن کودکان به مناسک دینی مقدمات بسیاری دارد که در اسلام روی آن‌ها تأکید شده است لذا بلافاصله بعد از سن تکلیف ما نمی‌توانیم کودک را به مناسک دینی علاقه‌مند کنیم اما متاسفانه برخی از والدین دقیقاً زمانی که فرزندشان به سن تکلیف می‌رسد تازه می‌خواهند فرایض دینی را به فرزندشان آموزش دهند درحالی که سن تکلیف برای آموزش و انجام فرایض دینی بسیار دیر است لذا همانطورکه از زبان کارشناس بیان شد در هفت سال اول زندگی هر فرد است که بنیان و شاکله تفکرات دینی او شکل می‌گردد بنابراین چگونگی خدایی والدین دراین سال‌ها می‌تواند آن‌ها را به حقیقت هستی و خداوند باری تعالی درآینده نزدیک کند.