ما، یعنی انسان ها، یک راه دور و درازی در پیش داریم. البته قرآن می‌فرماید لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ أَحْسَنِ تَقْویمٍ.[4تین] این وسیله، این مرکب، این ماشینی را که ما برای یک راه پیمایی بسیار بسیار دور و دراز در نظر گرفتیم، این بهترین ساختمان ممکن را دارد. لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ أَحْسَنِ تَقْویمٍ. بهترین ساختمان را برای اینکه بتواند این راه را بپیماید به او دادیم. ما کاملا آماده و محیا برای پیمودن این راه. راه را می‌فرماید که یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلى رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقِیهِ. [6 انشقاق] یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ. کدح یعنی سیر با مشقت. کادح یعنی سیر کننده با مشقت. ای انسان تو با مشقت سیر می‌کنی. إِلى رَبِّکَ تا نزد خدای خودت. یعنی تا بینهایت. عرض کردیم که توانایی و وسایل لازم را داری قبلا هم عرض کردیم. شما در حال خواب هم که هستی این سیر هست. داری صحبت می‌کنی، سیر هست. داری غذا می‌خوری، این سیر هست. داری کار می‌کنی، این سیر هست. داری درس می‌خوانی، سیر هست. همه‌اش سیر است. هرکاری که شما در زندگی‌ات می‌کنی، از بدو تولد این سیر جبری و حتمی انجام می‌شود. فقط چگونگی‌اش، کیفیت این سیر در اختیار شماست. می‌توانی این سیر را با پاکی و پاکیزگی انجام بدهی. درست انجام بدهی. می‌توانی نه.

إِنَّکَ کادِحٌ إِلى رَبِّکَ تا به ملاقات رب ات این سیر را ادامه خواهی داد. فَمُلاقِیهِ. رب ات را ملاقات خواهی کرد. یک تفسیر. یا اینکه این مشقتی که در طول این راه کشیده‌ای، این راهی که رفته‌ای، همه‌اش را می‌بینی. یک روزی کاری را که در گذشته کرده‌ای، همه را می‌بینی و از آنجا سرنوشت تو مشخص می‌شود. فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ[7 انشقاق]. بعد از این سیر و بعد از ملاقات سیر یا ملاقات رب، نامه عمل شما را یا به دست راست تان می‌دهند، فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ یا به دست راستت می‌دهند. فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَابًا یَسِیرًا. [آیه بعد] این از گذشته دراز خودش یک حساب سهل و آسان پس می‌دهد. حسابش سخت نیست. حسابش سهل و یسیر است. وَیَنْقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا. با حالت شادمانی به نزد اهل خودش، خانواده بهشتی خودش می‌رود. وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ اما آن کسی که نامه عملش را از پشت سرش به او می‌دهند. فَسَوْفَ یَدْعُو ثُبُورًا دائم می‌زند بر سر خودش. خاک بر سرم چه کار کردم؟ تمام زندگی شما، تمام رفتارهای شما در طول عمرت، پیمودن یک راه است. ممکن است این راه به سعادت شما برسد. ممکن است به شقاوت برسد. یک چیزی فرمودند که مرگ آدمی عصاره زندگی‌اش است. زندگی‌اش را عصاره می‌کنند. عصاره عصاره. یک لحظه مرگ است. این عصاره زندگی است. اگر این زندگی پاک بوده، این عصاره راحت است. خوشی است و سعادت است. اینجور. درهرصورت این زندگی هفتاد ساله، هشتاد ساله، نود ساله، پیمودن یک راه است. هیچ بروبرگرد هم ندارد. هرکس به این جهان آمده این راه را پیموده است. حالا یک وقت مثل حیوانات و درندگان این راه را رفته. یک وقت مثل فرشتگان.