پیرپروژه کنارگذرغربی همدان در بنبست اختلافنظرها
بیش از 20 سال از کلنگزنی پروژه کنارگذر غربی همدان میگذرد و در هر دوره مسئولان به ویژه نمایندگان مجلس در اینباره موضع میگیرند و بالطبع یکی از دلایل به سرانجام نرسیدن پیرپروژه کنارگذر غربی همدان همین تفاوتنظرهای غیرکارشناسی است.
سالهاست مردم شهر همدان منتظر احداث کنارگذر غربی و برداشته شدن بار تردد ماشینهای سنگین از دوش معابر شهری همدان هستند از ابتدای دهه 80 مبحث ایجاد کنارگذرغربی در همدان مطرح و مطالعات انجام و نهایتاً احداث آن از سال 83 آغاز شد؛ اما با گذشت بیش از 20 سال هنوز شاهد بهرهبرداری از این زیرساخت مهم نیستیم در حالی که طی بررسیها در عرصه ترافیک شهر همدان، مشخص میشود احداث کنارگذر غربی نقش مهمی در موضوع هدایت ترافیکی و کاهش استهلاک معابر و زیرساختهای شهر همدان با توجه به عبور خودروهای سنگین دیگر استانها از این خواهد داشت به مسائل ترافیکی امنیت خانههای مناطق مسکونی داخل شهر همدان نیز باید مورد دقت قرار گیرد وقتی بدانیم انواع محمولههای پرخطر و کمخطر با ماشینهای سنگین از این مناطق حمل میشود و هیچ ضمانتی نیست که یک حادثه زندگی مردم را به خطر بیندازد لذا از مزایا و ضرورتهای احداث کنارگذر غربی همدان میتوان به ایمن شدن زندگی مردم حاشیه برخی از معابر شهر همدان و انفکاک مسیر تردد این خودروها از شهر برشمرد.
ازجمله مزایای دیگر احداث کنارگذر میتوان به کاهش زمان سفرهای برونشهری، ماندگاری و کاهش استهلاک زیرساختهای شهر همچون آسفالت بزرگراهها و تقاطعها، کاهش آلودگیهای صوتی، کاهش استهلاک وسایل نقلیه عبوری، کاهش تصادفات، کاهش طول مسیر، آرامشخاطر در هنگام سفر و جلوگیری از ایجاد گره ترافیکی در داخل شهر همدان اشاره کرد؛ اما طی ماههای اخیر باوجود پیشرفت 80 درصدی این پروژه، برخی مسئولان، موضوع لزوم ایجاد و جایگزینی کمربندی را بهدلیل بُعد مسافت 25 کیلومتری کنارگذر از همدان مطرح کردهاند.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با مسلم مخفی؛ فرماندار همدان و محمدرضا عراقچیان؛ عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلی سینا گفتوگویی ترتیب دهیم که در ادامه میخوانید:
عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه این شهر در مسیر شهرها و استانهای غربی قرار دارد و یقیناً احداث و تکمیل پروژه کنارگذر برای آن یک ضرورت انکارناپذیر است افزود: اهمیت این مسئله به این موضوع بازمیگردد که ما دو نوع شهر داریم، یکی در انتهای مسیر و دیگری در امتداد مسیر. همدان جزو شهرهای درجه یک کشوری یا مرکزیت استانی است که در امتداد مسیر قرار گرفته، بنابراین تردد بسیاری از آن به سمت غرب کشور صورت میگیرد، اینکه تکمیل کنارگذر نیاز است بهوضوح مشخص شده و هیچکس نمیتواند آن را رد کند.
محمدرضا عراقچیان ادامه داد: البته اینکه در چه فاصلهای از شهر قرار گرفته باشد، یک مطالعه غیرسیاسی و کارشناسانه نیاز دارد، یعنی باید بررسی شود که این فاصله تا چه حد معقول است که در پی آن فرصتها و تهدیدهایی که ایجاد میکند، مورد مطالعه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه ازجمله این تهدیدها مسائل اقتصادی و یا گسترش بیرویه شهر است ابراز کرد: یعنی با احداث کنارگذر و ایجاد فاصله با شهر، در این بین، ممکن است محلی برای تخلفات ساختمانی یا حاشیهسازی ایجاد کنیم، به این معنی که ساختمانهای بدون پروانه و مجوز در حاشیه شهر ساخته میشود و عملاً یک حاشیه نامناسب شهری را بهوجود میآورد.
وی با تأکید بر اینکه بر اساس اهمیت این موضوع میتوان انتظار داشت که از قبل مطالعهای در این زمینه صورت گرفته، تصریح کرد: هیچکس، نه مقام نخست استان و نه نمایندگان استان، نباید بدون آمار و ارقام، نظری بدهند، زیرا اینکه اگر کنارگذر مثلاً از 30 کیلومتری، پنج یا دو کیلومتری همدان شروع شود، اثرات اقتصادی چقدر خواهد بود، باید با عدد و رقم باشد؛ یعنی این مطالعه باید کارشناسانه و بدون جانبداری سیاسی انجام شود.
این استاد دانشگاه بوعلی سینا افزود: نکتهای که باید به آن توجه شود اینکه، فکر نمیکنم هیچ مقام اجرایی در استان، اعم از نماینده، استاندار، معاونان و حتی وزارت راه و شهرسازی، با این فرض که «همدان به کنارگذر نیاز ندارد»، موافق باشند؛ بلکه همگی میگویند نیاز دارد؛ اما همانطور که پیشتر عنوان شد؛ اینکه در چه فاصلهای قرار میگیرد، یک کار کاملاً کارشناسی است نه یک امر دلخواهی که فقط بر اساس تشخیص یک نفر باشد.
عراقچیان با اشاره به اینکه این یک موضوع سیاسی نیست، بلکه کاملاً باید مبتنی بر تعهداتی باشد که اقتصاد شهر از آن تأثیر مثبت گرفته و ترافیک شهر را نیز تسهیل کند عنوان کرد: ضمن اینکه ما یک تئوری در اقتصاد داریم به نام «توسعه درونزا» به این معنا که باید مطالعه کنیم و ببینیم که مثلاً اقتصاد ناشی از ترافیک غرب کشور در همدان چند درصد است؟
وی با بیان اینکه باید بررسی شود که تاثیر اقتصادی ترافیک غرب کشور چقدر است؟ خاطرنشان کرد: مثلاً اگر عدد آن زیر چهار یا پنج درصد باشد، کاملاً قابل چشمپوشی است چراکه معایبی مانند ترافیک، تداخل فرهنگی و رفتار اجتماعی، که این موضوع ممکن است داشته باشد، ارزش این چهار یا پنج درصد را ندارد.
این استاد دانشگاه مطرح کرد: البته در مواردی ممکن است یک کارشناس اقتصادی با یک مطالعه دقیق اعلام کند که اگر فاصله کنارگذر با شهر خیلی زیاد باشد یا اصلاً فاصلهای نداشته باشد، اثر آن روی اقتصاد شهر همدان 30 تا 40 درصد است، در این صورت حالا باید فکر کنیم که چه کارهایی میتوانیم انجام دهیم که این اتفاق نیفتد و اقتصاد شهر فلج نشود؟
عراقچیان اظهار کرد: نکتهی بعدی که لازم است به آن توجه شود اینکه توسعه درونزا این را تأکید میکند که شهر باید روی پای خودش ایستاده و نباید وابسته به درآمدها و اقتصاد ناپایدار باشد؛ یعنی اقتصادی که بخواهد در گذر از یک جاده پنج درصد رشد کند و دوباره در فصلی دیگر پنج درصد افت کند، اقتصاد مناسبی نیست.
وی با ابراز اینکه اقتصاد شهر همدان باید روی پای خودش بایستد چراکه کسانی که در مسیر سفر خود از همدان عبور میکنند و در غرب کشور ساکن هستند، طبیعتاً به همدان توجهی ندارند اذعان کرد: بهعنوان مثال، اتوبوسهایی که از ترمینال غرب تهران و ترمینال آرژانتین، مسافر کرمانشاه و سنندج سوار میکنند، در مسیر عبور از همدان دو یا سه مسافر را پیاده کرده و میروند؛ بنابراین این طبیعی است که هیچ تأثیری در اقتصاد ما نداشته باشند.
وی ادامه داد: در این بین نکته حائز اهمیت اینکه اگر موضوع، جذب گردشگر است منظور ما این است که اگر این مسافر به همدان میآید یا قصد عبور از آن را دارد، بتوانیم حداقل 24 تا 48 ساعت او را در همدان نگه داریم تا در پی این حضور درآمدی برای همدان ایجاد شود ولی تنها با مسیر دسترسی نمیتوان این فرصت را فراهم کرد بلکه با ایجاد جذابیت، تبلیغات مناسب و ویژندسازی شهری باید این کار را انجام داد.
این عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلی سینا همدان ادامه داد: یعنی نمیتوانیم بگوییم که به خاطر کنارگذر یا کمربندی مجبورند در همدان بمانند؛ چراکه اگر مسیرها شلوغ هم باشد، خود بهعنوان ضد تبلیغ عمل خواهد کرد.
عراقچیان با تأکید بر اینکه گرچه این کنارگذر به لحاظ فاصله با همدان بحثبرانگیز است اما بهنظر من باید تکمیل شود زیرا با پیشرفت 80 درصدی، تعطیلی آن منطقی نیست.
وی عنوان کرد: باید در کوتاهمدت این 20 درصد باقیمانده نیز تکمیل شود، اما سازمانهای مردمی مثل شهرداری همدان، راه و شهرسازی و... قبل از اینکه این پروژه تکمیل و زمینهای اطراف آن گران شده و به قیمت برسد، در راستای جلوگیری از ایجاد فضای رانتی، باید مقدار زیادی از زمینهای اطراف کنارگذر را تملک و خریداری کرده و از آنها در قالب ساخت مراکز تجاری، مراکز نمایشگاهی و مراکز ویژندسازی در حوزه رفاهیات و بهعنوان یک منبع درآمد پایدار استفاده کنند.
وی افزود: از نظر من، این نوع فعالیتها نهتنها در همدان، بلکه در ملایر، نهاوند، تویسرکان، اسدآباد و جاهای دیگر نیز باید توسط سازمانهای مردمی مانند شهرداری، راه و شهرسازی و غیره انجام و در راستای رفاه مسافران و ایجاد درآمد بیشتر برای شهروندان تلاش لازم بهکار گرفته شود.
این استاد دانشگاه در واکنش به این مسئله که مخالفان ادامه کار در کنارگذر معتقدند بهدلیل همین فاصله 25 کیلومتری از همدان باید به جای آن کمربندی احداث شود گفت: اگر بخواهیم کمربندی ایجاد کنیم، وزارت راه و شهرسازی از نظر اعتبار خودش را موظف نمیداند که اعتبار و تمام خدمات را تأمین کند؛ بنابراین تمام هزینهها باید از طریق شهرداری تأمین شود، حال این پرسش مطرح میشود که آیا با توجه به شرایط فعلی شهرداری همدان و زمانی که برای احداث این کمربندی نیاز است، این امکان وجود دارد؟ آیا برای اراضی اطراف این فضا رانت ایجاد نمیشود؟ آیا واقعاً کمربندی برای مدیریت ترافیک همدان در حال حاضر لازم است؟
عراقچیان ادامه داد: چون 80 درصد از این مسیر به اتمام رسیده باید 20 درصد باقی مانده نیز تکمیل شود زیرا اجرای این پروژه در پس خود یک سیاست کشوری بهدنبال دارد بنابراین در برخی موارد ما باید سیاستهای داخلی استان را در راستای سیاستهای کشوری پیش ببریم.
وی تصریح کرد: نکته بعدی این است که باید حواسمان باشد که کمربندی رینگ سوم خواهد بود یا بزرگتر از رینگ سوم؟
این استاد استاد دانشگاه بوعلی سینا همدان با ابراز اینکه یقیناً این موضوع قابل بحث است تشریح کرد: طرح جامع ما باوجود برخی نقصها، حتماً پیشنهادهایی هم در این زمینه دارد، بنابراین بازهم تأکید میکنم باید حواسمان به این موضوع باشد که در دام رینگ سوم که در پی حذف و تخریب باغها و زمینهای کشاورزی و غیره بهوجود میآید، نیفتیم؛ چراکه این فرایند حاشیهسازی مسکونی یا به عبارتی غیرمجازسازی را ممکن کرده و بهدنبال خواهد داشت.
عراقچیان ادامه داد: البته اینکه در پی اجرای این پروژه آیا رانتی ایجاد میشود یا نمیشود نیز قابل بررسی است که در این مورد سازمانهایی که امر معامله اسناد و املاک را دارند، میتوانند آن را رصد کنند.
وی اظهار کرد: من با کمربندی در رینگ سوم شهر مخالفم اما اگر فراتر یعنی عقبتر از رینگ سوم، بخواهد ایجاد شود، اشکالی ندارد و میتواند یک ابزار ترقی باشد.
این استاد دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه این پروژه نیز میبایست از محل اعتبارات ملی اجرایی شود خاطرنشان کرد: قرار نیست شهرداری هزینههای غرب کشور را بدهد، شهرداری موظف است شهر را اداره کند و نباید هزینهای روی دوش مردم بگذارد که هیچ بهرهای از آن نمیبرند. حالا اگر این کمربندی به هر دلیلی در هزینههای ملی گنجید و ساخته شد، آنوقت میتوانیم کنارگذر را هم بهعنوان یک مسیر دیگر در نظر بگیریم.
عراقچیان مطرح کرد: علاوه بر این همدان شاهراه غرب کشور است پس از منظر پدافندی باید جادههای جایگزین داشته باشیم.
وی افزود: درخصوص اهمیت وجود این زیرساخت همین بس که تقریباً حدود چهار سال پیش، یک تریلی در جاده فرودگاه باعث افتادن یک پل عابر پیاده شد که بسته شدن سه ساعته جاده غرب کشور را در پی داشت، غرب کشور نباید متکی به یک جاده باریک و کمعرض به نام جاده همدان باشد.
وی تأکید کرد: به خاطر رعایت مباحث پدافندی و مدیریت بحران، باید نرسیده به همدان جادههای در سایه و جادههای عبوری هم داشته باشیم.
این استاد دانشگاه مطرح کرد: آخرین پیشنهاد من این است که نمایندگان مجلس که ظاهراً دنبال کمربندی هستند، به همراه موافقان، مخالفان و افراد بیطرفِ دارای تجربه در این زمینه، مانند وزارت راه و ترابری و معاونت مربوطه، به بحث و گفتوگو نشسته و در عین حال منابع درآمدی و مالیشان را هم بررسی کنند، بعد روی کار تبلیغات داشته باشند.
عراقچیان در پایان متذکر شد: این عزیزان میبایست به این مسئله توجه کنند که قبل از قطعی شدن موضوع، آن را مطرح نکرده و جامعه را دچار تنش اجتماعی نکنند.
در ادامه فرماندار سابق همدان نیز با بیان اینکه درخصوص کنارگذر غربی اتفاقات جدیدی نیفتاده و مشکل اصلی، کمبود اعتبار است گفت: ما برای تکمیل این پروژه نیازمند هزار میلیارد تومان اعتبار هستیم.
مسلم مخفی اذعان کرد: تاکنون 18 و نیم کیلومتر از پروژه را پیش بردیم و فقط آسفالتریزی آن انجام شده و برای ادامه کار همچون تملک زمین، زیرسازی و اقدامات دیگر به اعتبارات هنگفتی نیاز داریم، آنچه مسلم است اینکه این اعتبار میبایست از محل اعتبارات ملی تأمین شود، زیرا امکان تأمین آن از اعتبارات شهرستانی و حتی استانی وجود ندارد.
وی با تأکید بر اینکه این پروژه نیز مخالفان و موافقانی دارد که هر دو طرف دلایل معقولی دارند تشریح کرد: واقعیت این است که فاصله کنارگذر با شهر همدان بسیار است و نباید با این فاصله، سه استان کردستان، کرمانشاه و لرستان را از شهر همدان جدا کرد زیرا این فرایند کار درستی نیست.
وی همچنین به معضل ترافیک اشاره کرد و گفت: باید بتوانیم از ترافیک سنگین خودروها جلوگیری کرده و همچنین به گردشگری همدان آسیب نرسانیم.
مدیر ارشد شهرستان همدان در واکنش به این مسئله که برخی نمایندگان بر لزوم ایجاد کمربندی به جای کنارگذری که ذکر شد، تأکید دارند. نظر شما در این رابطه چیست؟ گفت: کمربندی نیاز شهر همدان است. اگر آن را ایجاد نکنیم، ترافیک همدان سرانجام نخواهد گرفت و دچار مشکلات عدیدهای خواهیم شد؛ بنابراین احداث آن بهشدت ضروری است و شهرداری میتواند از طرق مختلف اعتبار تأمین کند. ما فقط با ترافیک ورودی شهر مواجه نیستیم، بلکه باید به تراکم جمعیتی در بالای شهر همدان نیز توجه کنیم.
مخفی ادامه داد: آنچه مسلم است اینکه ضمن ضرورت احداث کمربندی استفاده از این کنارگذر باید بهطوری مدیریت شود که از ورود خودروهای سنگین جلوگیری کرده و همچنین همدان در چهارراه غرب کشور باقی بماند؛ بنابراین این یک اولویت بسیار مهم برای همدان است و نباید از آن غافل شد.
معالوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ یقیناً نمیتوان رانتهای احتمالی و نیز هزینههای میلیاردی را در پی مطرح کردن مبحث کمربند شهری فارغ از زمانبر بودن اجرای این پروژه، انکار کرد؛ بنابراین انتظار میرود مدعیان این طرح قبل از شروع به اجرای این پروژه نسبت به شفافسازی در این موضوعات اقدام کرده و بار دیگر سالها چشمانتظاری و باری مضاعف بر دوش شهروندان همدانی تحمیل نکنند. در واقع باید به این نکته توجه کرد که برای تکمیل کنارگذر غربی اگر هزار میلیارد نیاز داریم و با همت مسئولان آن را میتوان از اعتبار ملی تامین کرد هزینه احداث کمربندی را که دولت تقبل نمیکند کدام نهاد قرار است تامین کند؟ و در عین حال باید دید ادامه روند نیمهکاره ماندن کنارگذر غربی چه هزینههایی را بر مردم همدان تحمیل میکند؟
