در همین حین گروه دیگری از دختران نوجوان که لباس‌های مد این روزها (لباس لش و گشاد) به تن داشتند و سیگار در دست، به کَل‌کَل با پسران پرداختند؛ یکی از دخترها خطاب به دوستانش گفت: نظرتون چیه امشب هم‌ خانواده‌ها را بپچونیم و بریم دور دور؟ دیگری گفت: پایه‌ام اما ماشین نداریم! دخترک خندید و گفت: کاری ندارد که این همه پسر جوان و ماشین‌سوار! دختر دیگر که اسمش مهسا بود گفت: موافقم، پس امشب همچون شب‌های گذشته به پدر و مادرم می‌گویم که کلاس دارم!

معضل دیگری که در بیشتر خیابان‌های شهر دیده می‌شود ناسزاگویی نوجوانان به یکدیگر است، ظاهراً این نسل عجیب ناسزاگویی به یکدیگر را نوعی کلاس اجتماعی و محبوبیت نزد دیگران می‌دانند. به یاد دارم یک دختر نوجوان با دوست جنس مخالف خود در پارک قرار داشت، به‌دلیل آنکه فرد دیر رسیده بود با خنده شروع به فحاشی به او کرد و پسرک به‌جای ناراحت شدن، خنده‌کنان جواب فحاشی او را می‌داد!

بسیاری از نوجوانان عقیده دارند که سیگار، قلیان، دور دور‌ کردن‌های شبانه و غیره نماد روشنفکری و آزادی است اما نمی‌دانند که چه آینده‌ای مبهم و خطرناکی در انتظارشان قرار دارد. آینده‌ای که امروز به دست خود در حال ویران کردن آن هستند؛ آینده‌ای که اهمال‌کاری و بی‌برنامه بودن خانواده‌ها، نظام آموزش‌وپرورش، جامعه، دولت، فروش آزاد دخانیات به تمام گروه‌های سنی نقش مهم و بسزایی بر آن دارد؛ نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سیگار دروازه ورود به مواد مخدر و معتاد شدن است، اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات آسیب‌های روحی، روانی و جسمانی زیادی بر فرد می‌گذارد.

از رفتار و گفتار نوجوانان تعجب کردم و هزاران سؤال مثل ‌اینکه چطور خانواده اجازه می‌دهد این نوجوانان به هر بهانه‌ای تا هر ساعتی که دوست دارند در خیابان بمانند؟ چطور به‌راحتی و بدون هیچ دغدغه و ترسی سیگار می‌کشند؟ چطور به یک پسر غریبه اعتماد می‌کنند و به قول خودشان با او به‌دور دور می‌روند؟ ذهنم را به خود مشغول کرد. در همین راستا تصمیم گرفتم که با یک جامعه‌شناس در خصوص تحلیل و آسیب‌شناسی شرایط جامعه، پیامد‌های رواج چنین رفتارهایی و همچنین وظیفه خانواده و جامعه برای کنترل اوضاع به گفت‌وگو بپردازم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

امان‌الله قرائی‌مقدم با ابراز اینکه سنت‌شکنی و هنجارشکنی در نسل جدید بیشتر از سایرین رخ می‌دهد، عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نسل عدم سلطه‌پذیری از دیگران است.

وی با بیان اینکه بیگانگی با فرهنگ ملی از کودکستان آغاز می‌شود؛ ابراز کرد: موضوع سنت‌شکنی از ابتدای تاریخ وجود داشته؛ اما امروزه این روند بسیار سرعت گرفته که سبب نگرانی و آسیب‌های بی‌شماری شده است.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه تعریف ارزش‌ها و هنجارها متفاوت شده، عنوان کرد: در گذشته افراد تحت ‌تأثیر والدین و‌ مربیان خود ارزش‌ها و هنجار‌ها را تعیین می‌کردند؛ اما نسل جدید این دو مؤلفه را از طریق فضای مجازی و دوستان خود دریافت می‌کنند.

قرائی‌مقدم با بیان اینکه انتقال ارزش و هنجار به نسل جدید به‌شدت دچار مشکل شده، عنوان کرد: در واقع این افراد منابع ارزشی و هنجارشکنی متفاوتی نسبت به گذشته دارند.

وی ابراز کرد: به دلیل اینکه بین والدین و فرزندان فاصله بسیاری وجود دارد، حرف یکدیگر را متوجه نمی‌شوند، نوع پوشش، حرف‌زدن و خواسته‌های آن‌ها بسیار متفاوت است و این حجم از شکاف میان‌نسلی نگران‌کننده است.

این پژوهشگر اجتماعی ضمن اشاره به تأثیر همسالان در رواج رفتارهای سخیف دوران نوجوانی، اظهار کرد: نوجوانی دورانی است که هیجانات بر عقل و منطق غلبه می‌کند، به همین دلیل آن‌ها از افرادی که بیشتر دنبال ریسک و هیجان هستند پیروی می‌کنند.

قرائی‌مقدم با بیان اینکه در جامعه امروزی افراد معاند نظام به دین و مذهب حمله کرده و درصدد از بین‌ بردن آن‌ها هستند، گفت: رفتارهایی مانند عمامه‌پرانی نوجوانان، کشف حجاب دختران، ترور امام‌جمعه سیستان و بلوچستان و غیره مصداق این نوع رفتار‌ها است.

وی با بیان اینکه کشور‌های پیشرفته همانند آمریکا اجازه نمی‌دهند که به دین و اعتقاداتشان حمله شود؛ اما در ایران به‌دلیل ناآگاهی برخی افراد این اتفاق رخ‌داده، تصریح کرد: به طور مثال در فیلم‌های آمریکایی شاهد دعا خواندن قبل از غذا خوردن توسط همه اعضای خانواده هستیم؛ اما آیا این موضوع در فیلم‌های ما به نمایش گذاشته می‌شود؟

این جامعه‌شناس با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر جامعه ما به دو قطب سنت‌گرایان و مدرنیته تقسیم شده، عنوان کرد: در حال حاضر با افرادی در جامعه در ارتباط هستیم که نسبت به بسیاری از مسائل دولتی نقد دارند، گروهی از این افراد معتقد به اصلاح‌گری در جامعه بوده و‌ هستند و می‌گویند در برخی از حوزه‌های حکومتی و دولتی نیاز به اصلاح و تغییر داریم. این دوقطبی شدن باعث شده که نوجوان رفتار هیجانی از خود نشان دهد و نداند که از زندگی چه می‌خواهد.

قرائی‌مقدم با بیان اینکه بالابودن آمار خشونت‌های اجتماعی و خانوادگی، بیکاری، تورم، نبود امکانات و تجهیزات تفریحی و اوقات فراغت، افزایش میزان افسردگی، شاد نبودن و غیره باعث شده که در چند سال اخیر شاهد افزایش اعتیاد به مواد مخدر در جوانان و نوجوان باشیم، اذعان کرد: در واقع چالش‌های اجتماعی زمینه را برای بروز اختلالات مختلف مانند نگرانی، اضطراب و غیره فراهم می‌کند و افراد برای رهایی از این اختلالات به انواع آسیب‌های اجتماعی ازجمله استعمال مواد مخدر، سیگار و مخدرها پناه می‌برند.

وی افزایش آمار بی‌اخلاقی، طلاق، روابط نامشروع، دوستی‌های خیابانی و غیره را از پیامدهای رواج این فرهنگ در جامعه دانست و گفت: اعتیاد دختران و پسران نوجوان سبب بی‌بند و باری جنسی؛ تضعیف نهاد خانواده، فحشا و غیره می‌شود.

این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه رواج رفتارهای سخیف توسط نوجوانان، افزایش آمار اعتیاد و غیره باعث فروپاشی نظام خانواده می‌شود، که در نهایت منجر به نابودی ستون جامعه خواهد شد گفت: در واقع خانواده سلول بنیادی اجتماع به‌شمار می‌رود و آسیب به آن انفجار و ازبین‌رفتن جامعه را در پی خواهد داشت.

قرائی‌مقدم با بیان اینکه خانواده به‌ویژه مادر نقش مؤثری در کنترل و تربیت فرزندان به عهده دارد، یادآور شد: آموزش‌وپرورش و سایر نهاد‌ها می‌توانند تأثیر بسزایی بر کنترل و تربیت صحیح فرزندان داشته باشند؛ اما برخی به دلایل واهی ازجمله کمبود وقت، درک‌نکردن نوجوانان و غیره فرزند خود را در خیابان‌ها رها می‌کنند که به مثابه گل به خودی خانواده‌ها است.

حال با توجه ‌به آنچه گفته شد متأسفانه روزبه‌روز شاهد کاهش سن سیگار کشیدن و ناهنجاری در بین نوجوانان هستیم به‌طوری‌که به‌مرور زمان این سن به کودکی خواهد رسید و اگر اقدامی نشود و برنامه جدی نداشته باشیم در آینده‌ای نزدیک شاهد اعتیاد کودکان و نوجوان به سیگار، روابط نامشروع و غیره خواهیم بود.

از طرفی بارها گفته شده که سیگار، قلیان و مشروب دروازه ورود به اعتیاد محسوب می‌شوند. بر اساس معیارهای تشخیصی سازمان بهداشت جهانی، سیگار در ردیف نخست مواد اعتیادآور محسوب می‌شود. سیگار، دروازه ورودی اعتیاد، چراغ‌سبزی برای ورود به سایر آسیب‌های اجتماعی به‌شمار می‌رود. اگر نتوانیم در این برهه از زمان رفتارهای زشت نوجوانان همانند اعتیاد، ناسزاگویی و غیره را کنترل نکنیم در آینده‌ای نه‌چندان دور باید منتظر فاجعه باشیم.

از طرفی دیگر برای کاهش این بلای خانمان‌سوز و ناهنجاری‌ها ابتدا باید همه افراد جامعه دست در دست هم داده تا آن را کاهش دهند و سپس دولت با اجرای دقیق قوانین، آسیب‌شناسی، ممنوع کردن تبلیغات سیگار و گران ‌کردن آن سعی کند جلوی اعتیاد افراد زیادی از جامعه را بگیرد.

بدون شک در این موضوع آموزش‌وپرورش و خانواده‌ها تأثیر بسزایی بر روند اعتیاد و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دارند تا جایی که همان‌طور که می‌دانید دوره نوجوانی، دوره‌ای حساس و شگرف و حدفاصل کودکی و جوانی است. خانواده‌های هوشیار باید با آگاهی از شرایط ویژه این دوره، همواره مراقب فرزندان نوجوان خود باشند. موقعیت حساسشان را درک کنند و هرچه بیشتر آن‌ها را در پناه خود بگیرند. وقتی که مشکلات نوجوان در محیط خانه و در جمع صمیمی خانواده بدون ترس از تنبیه و شماتت مطرح شود و از طریق راه‌حل‌های منطقی والدین رفع گردد، دیگر نیازی به حضور و دخالت دوستان و همسالان نیست.

نقش تربیتی خانه و خانواده به‌عنوان محیطی که فرزندان بیشترین وقت خود را در آن می‌گذرانند تا جایی مهم است که به‌ جرأت می‌توان گفت، منشأ تمام موفقیت‌ها و شکست‌ها را باید در شیوه تربیتی خانواده‌ها جستجو کرد. والدین باید هوشیار باشند و ارتباطات، رفتار و آمدوشدهای نوجوان خویش را تحت ‌نظر بگیرند و اگر احساس کردند بلای مهلک سیگار، گریبان فرزندانشان را گرفته با سعه‌صدر و بدون فوت وقت این نطفه شوم را خفه کنند.

آموزش قبل از سن 15 سالگی، تلاش برای کاستن فشارهای روانی، تشویق و تقویت به‌موقع موفقیت‌ها، فراهم‌کردن تفریحات سالم و سازنده و درونی کردن ارزش‌ها در پیشگیری از روی ‌آوردن نوجوان به سیگار تأثیر زیادی دارد.