کودکان به‌هنگام استفاده از کتاب‌ در قالب بازی و هیجان، مسائل زیادی می‌آموزند و در کنار آن نگرش مثبتی نسبت به کتاب‌ها در ذهن‌شان ایجاد می‌شود چراکه استفاده از کتاب را همراه با هیجان تجربه خواهند کرد. به همین جهت این دید مثبت آن‌ها را به کتاب‌خوانی تشویق می‌کند.
در دنیای دیجیتال امروز کمتر فردی به‌دنبال کتاب می‌رود، در واقع بیشتر خانواده‌ها وقت خود را صرف امور دیگر همانند سیر در گوشی همراه هوشمند و غیره می‌کنند، با توجه ‌به اینکه والدین به‌عنوان الگوهای فرزندان در همین امور محسوب می‌شوند عدم استفاده از کتاب و بی‌علاقگی به آن تأثیر بسزایی بر عدم استفاده کودکان از کتاب دارد، در واقع امروزه کمتر کودک و حتی بزرگ‌سالی چند ساعت از روز خود را به کتاب‌خوانی اختصاص می‌دهد.
اما همچنان برخی دیگر از والدین دغدغه زیادی بر کتاب‌خوانی فرزندان و علاقه‌مندان کردن به استفاده از کتاب دارند. در واقع تشویق کودکان به کتاب‌ خواندن ممکن است برای بسیاری از والدین یک چالش باشد. خواندن نه‌تنها برای یادگیری بلکه در دنیای مدرن که ارتباطات زیادی به‌صورت ایمیل و پیام‌های متنی انجام می‌شود، ضروری است. به همین دلیل، توانایی خواندن برای درک مطلب و برقراری ارتباط مؤثر بسیار حیاتی است و باید در سنین جوانی به کودکان آموزش داده شود.
فراتر از آن، کتاب‌خواندن برای لذت، مزایای فراوانی برای افراد هم در سنین کودکی و هم در سنین بزرگ‌سالی دارد. مطالعات نشان می‌دهند که عادت کتاب‌ خواندن برای لذت‌ بردن در دوران کودکی منجر به بهبود دایره واژگان و درک مطلب کودکان و حتی ریاضیات آن‌ها می‌شود.
در همین راستا با توجه ‌به اهمیت موضوع با یکی از روان‌شناسان این حوزه به گفت‌وگو نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
فاطمه قاسم‌زاده با بیان اینکه والدین به‌عنوان الگوی فرزندان نقش مهمی در کتاب‌خوانی کودکان خود دارند، خاطرنشان کرد: والدین با تهیه کتاب‌های مناسب سن آن‌ها، عضو کردن در کتابخانه‌ها و غیره می‌توانند تأثیر بسزایی بر علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب و کتاب‌خوانی داشته باشد.
وی با بیان اینکه فراهم‌ کردن امکان دسترسی کودکان به کتاب‌های مناسب نقش بسزایی بر کتاب‌خوان کردن آن‌ها دارد، گفت: پدر و مادری که هیچ علاقه‌ای به خواندن کتاب از خود نشان نمی‌دهند نباید از فرزندان خود انتظار داشته باشند که کتاب‌خوان شوند.
این روان‌شناس کودک و نوجوان با بیان اینکه تربیت کودک نیاز به آموزش و مطالعه دارد، افزود: والدین می‌توانند کتاب‌هایی که در خصوص تربیت کودک نوشته شده را نزد فرزند خود مطالعه کنند، این امر سبب می‌شود که کودک از پدر و مادر خود الگوبرداری و شروع به خواندن کتاب کند.
قاسم‌زاده با اشاره به نقش مراکز آموزشی همانند مهدکودک، مدارس و مؤسسات مختلف که می‌توانند با اجرای برنامه‌های مختلف کودکان را به کتاب‌خوانی علاقه‌مند کنند، گفت: در واقع این مراکز باید در آموزش‌های خود یک قدم جلوتر از والدین باشند و این امر مهم را محور آموزش‌های خود قرار دهند.
وی با بیان اینکه یکی از وظایف مراکز آموزشی آگاه‌سازی والدین در جلسات اولیا و مربیان در خصوص فواید کتاب‌خوانی در خانواده‌ها است، عنوان کرد: والدین باید کتاب‌های مناسب را در اختیار فرزندان خود قرار دهند چراکه اگر آن‌ها کتابی برای خواندن نداشته باشند به‌مرور زمان علاقه خود را از دست می‌دهد.
این روان‌شناس کودک و نوجوان ضمن تأکید بر اضافه کردن کتاب به وسایل سرگرمی و بازی کودکان توسط خانواده و مراکز آموزشی، ابراز کرد: والدین باید از همان کودکی و زمانی که فرزند آن‌ها سواد خواندن و نوشتن ندارند با خواندن کتاب‌های داستان متنوع و مناسب سن‌شان، آن‌ها را علاقه‌مند به این حوزه کنند.
قاسم‌زاده با بیان اینکه پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کودکان علاقه زیادی به کتاب و کتابخوانی دارند، تصریح کرد: معمولاً بعد از چندبار خواندن یک داستان از کتاب توسط والدین کودکان، آن را یاد می‌گیرند و قادر هستند آن را شرح دهند.
وی با بیان اینکه برخی والدین خواندن کتاب را جزو فعالیت‌های روزمره کودکان محسوب نمی‌کنند، عنوان کرد: این امر به دلیل ناآگاهی والدین و مراکز آموزشی رخ می‌دهد.
این پژوهشگر کودک و نوجوان با بیان اینکه کودکان بسیاری از آموزش‌ها و مهارت‌های مهم زندگی را از طریق کتاب و کتاب‌خوانی یاد می‌گیرند، مطرح کرد: پژوهش‌ها حاکی از آن است که کودکانی که از کتاب‌های خوب و مناسب بهره می‌برند کمتر از سایر افراد مرتکب رفتار نامناسب می‌شوند.
قاسم‌زاده با بیان اینکه بسیاری از ویژگی‌ها و رفتارهای مناسب از طریق کتاب به کودکان آموزش داده می‌شود، اظهار کرد: در واقع یادگیری آموزش‌های مختلف از طریق کتاب تأثیرگذار و ماندگارتر از پند و نصیحت خواهد بود.
وی با بیان اینکه کتاب در برخی خانواده‌ها هیچ جایگاهی ندارد، اذعان کرد: کتاب‌خوانی را می‌توان با ابزار، بازی و روش‌های مختلف به کودکان یاد داد و در واقع آن‌ها را علاقه‌مند به به این امر کرد حتی در این راستا می‌توان از طریق گوشی‌های هوشمند و نرم‌افزارهای مختلف می‌توان بهره‌مند شد.
این روان‌شناس کودک و نوجوان با بیان اینکه می‌توان از محتوای برخی کتاب‌های قصه برای اجرای نمایش، تئاتر و بازی کردن با کودکان استفاده کرد، گفت: کودکان دوست دارند چیزی‌ را که می‌خوانند اجرا یا نقاشی کنند. خیلی از بچه‌ها از کتابی که خوانده‌اند کلیپ می‌سازند و این خیلی برای خواندن کتاب به آن‌ها اشتیاق می‌دهد و در عین حال میان کتاب‌خوانی و استفاده از فناوری روز نیز، هماهنگی ایجاد می‌کند.
قاسم‌زاده با بیان اینکه از طرفی بخش زیادی از آموزش‌های مختلف را می‌توان از طریق بازی و کتاب به کودکان یاد داد، مطرح کرد: شرکت در رویداد‌های فرهنگی هم تأثیر بسزایی بر علاقه‌مند کردن کتاب دارد به عنوان مثال حضور در نمایشگاه کتاب و یا مشاهده کتاب‌خوانی هم‌سالان می‌تواند آن‌ها را به این امر ترغیب کند.
وی با بیان اینکه کمتر کودکانی وجود دارند که به خواندن کتاب علاقه نداشته باشند، یادآور شد: اگر کودک علاقه‌ای به این مقوله از خود نشان ندهد می‌تواند دلایل مختلفی ازجمله عدم تمایل خانواده به کتاب، سخت‌گیری و فشار بیش از حد والدین به این امر، عدم اجازه بازی به کودکان و اصرار به مطالعه داشته باشد.
حال با توجه به آنچه گفته شد تشویق کودکان به کتاب‌خوانی با به کار بردن تعدادی از راهکارهای مختلف امکان‌پذیر است. این راهکارها در عین سادگی می‌توانند در ترغیب کودک به مطالعه نقش مهمی داشته باشند و باعث شوند کودک خودش و بدون هیچ اجباری با لذت به سمت کتاب‌ها کشیده شود.
والدین به‌عنوان الگو‌های فرزندان تأثیر بسزایی بر کتاب خواندن آن‌ها دارند در واقع نمی‌توان از والدینی که سال‌هاست کتاب خواندن را به دست فراموشی سپرده‌اند انتظار تربیت کودک علاقه‌مند به کتاب داشته باشیم.
از طرفی مراکز آموزشی و فرهنگی می‌توانند با برگزاری مراسم‌های مختلف و یا حتی از طریق بازی کودکان را علاقه‌مند به کتاب کنند.
جالب است بدانید که روان‌شناسان ثابت کرده‌اند که کودکان هر آنچه را که در قالب بازی یاد می‌گیرند نه تنها فراموش نمی‌کنند بلکه در وجود آن‌ها نهادینه می‌شود و برای آن‌ها ارزشمندتر خواهد بود زیرا به طور ناخودآگاه آن‌ها انواع بازی را امری لذت‌بخش و خوشایند می‌دانند پس بهتر است از این فرصت طلایی استفاده کرده و در همان ابتدای زندگی آن‌ها را با کمک اسباب‌بازی‌ها به کتاب‌خوانی تشویق کنید.

عطیه صفی‌زاده