سپهرغرب، گروه شهر: از درگیری‌هایی که گاه میان همسایگان به‌ویژه در نوع همسایگی سنتی دیده می‌شود، دیوار مشترک میان آن‌هاست؛ ماده 109 قانونی مدنی این دیوار را مشترک میان دو همسایه می‌داند، مگر اینکه قرینه یا دلیلی خلاف آن را اثبات کند.

نکته در مورد دیوار مشترک، هزینه‌های اداره آن است که درصورت نبود توافق خاصی در مورد آن، براساس ماده 113 قانون مدنی رفتار می‌شود. در این ماده آمده است که «مخارج دیوار مشترک برعهده کسانی است که در آن شرکت دارند.» البته به یاد داشته باشید که این ماده نمی‌تواند همسایه را ملزم به پرداخت هزینه‌های ترمیم دیوار کند؛ زیرا ماده 1142 قانون مدنی با مفاد حدیث «دعائم الاسلام» از حضرت امام صادق علیه‌السلام هماهنگ است. در این حدیث از حضرت امام صادق علیه‌السلام درباره دیواری که از آن فردی است، اما حد فاصل میان ملک او و همسایه‌اش بوده، پرسیدند که اگر این دیوار خراب شود و صاحب آن از تعمیرش سر بپیچد، تکلیف چیست؟

امام صادق علیه‌السلام فرمود: صاحب دیوار را نمی‌توان مجبور کرد که دوباره آن را بنا کند؛ مگر وقتی که تجدید بنای این دیوار در رابطه با اصل ملک برای همسایه به‌عنوان حق یا شرط ضمن عقد از قبل وجود داشته باشد، اما به صاحب منزل گفته می‌شود که اگر مایلی، در ملک خودت دیوار بکش.

      حق استفاده از دیوار مشترک

درخصوص دیوار مشترک میان دو همسایه گاهی این سؤال پیش می‌آید که «همسایه حق دارد برای مثال تصرفاتی مانند میخ کوبیدن، آویزان و خشک کردن لباس و یا قرار دادن سیم تلفن، برق و غیره را روی این دیوار انجام دهد و این‌گونه تصرفات ازنظر حق قانونی همسایه پذیرفتنی است؟»

دراین‌باره باید بدانید که برابر قانون مدنی حکم تصرفات به دو قسم است؛ تصرفاتی مانند میخ کوبیدن به دیوار یا آویزان کردن لباس، چون طبیعت دیوار مشترک است، تا جایی که به تصرف همسایه دیگر زیان وارد نکند، مجاز و قانونی است؛ اما تصرفاتی مانند قرار دادن سیم برق یا تلفن چون از ابتدا مورد توافق نبوده، همسایه حق چنین تصرفی را ندارد و باید از همسایه دیگر اجازه بگیرد تا بتواند سیم تلفن و برق را روی دیوار اشتراکی قرار دهد.

به یاد داشته باشید که نباید تصرف همسایه موجب برهم خوردن وضع دیوار شود؛ برای مثال، ارتفاع دیوار مشترک نباید از سوی یک همسایه به‌صورت یک‌جانبه افزایش یابد و باید حتماً در این کار اجازه همسایه دیگر فراهم شود.

      مسئولیت مستأجر نسبت به وسایل موجود

طبق ماده 493 قانون مدنی وقتی فردی ملکی را اجاره می‌کند، نسبت به آن امین است و ید امانی دارد اما حق تخریب عین مستأجره (ملک) را ندارد؛ یعنی چنانچه عین مستأجره بدون تقصیر مستأجر اعم از تعدی و تفریط، ناقص یا تلف شود، هیچ مسئولیتی متوجه مستأجر نیست؛ مانند اینکه ملک مورد اجاره در اثر ریزش ساختمانی که در مجاورت آن قرار دارد، تخریب شود و یا در اثر استفاده از مصالح نامرغوب در ساخت ملک، عیب و نقصی در ساختمان به‌وجود بیاید.

این در حالت عادی است، اما این را نیز باید بیان کرد که مستأجر حق ندارد در عین مستاجره بدون رضایت مالک یا موجر تغییری ایجاد کند؛ برابر قانون اگر مستأجر در عین مستاجره مرتکب تعدی و تفریط شود، مانند اینکه مبادرت به احداث دیوار، زیرزمین، بالکن و غیره کند، مانند این است که هنگام ریزش باران، در و پنجره‌ها را باز گذاشته و این امر موجب تخریب دیوارهای داخلی شده است. در این صورت ید امانی وی تبدیل به ید ضمانی شده و ضامن نقص و عیب حادث شده است و وی باید جبران خسارت کند.

نکته در مورد دیوار مشترک، هزینه‌های اداره دیوار است که درصورت نبود توافق خاصی در مورد آن، براساس ماده 113 قانون مدنی رفتار می‌شود. در این ماده آمده است که: «مخارج دیوار مشترک برعهده کسانی است که در آن شرکت دارند.»

      سنگ‌چین کردن

سنگ‌چین کردن را در اصطلاح فقه و حقوق، تحجیر نیز می‌نامند. چنانکه در ماده 142 قانون مدنی آمده است: «شروع در احیا از قبیل سنگ‌چین اطراف زمین یا کندن چاه و غیره، تحجیر است و موجب مالکیت نمی‌شود؛ اما برای تحجیرکننده ایجاد حق اولویت در احیا می‌کند».

به‌عبارتی تحجیر ایجاد اثری در زمین موات است، اما نه به حد احیای آن؛ درواقع تحجیر مرحله آغاز احیای زمین به‌شمار می‌رود و معمولاً با سنگ‌چین کردن یا کندن خندقی کوچک یا کشیدن دیواری کوتاه به دور زمین و حفر چاه یا کندن نهر، پیش از رسیدن آب صورت می‌گیرد؛ از دیدگاه فقها نوع و حدود تحجیر در هر مورد به تشخیص عرف است. این مورد در باب اجاره ملک نیز صادق بوده، یعنی اگر مستأجر به نیت آبادی در ملکی اقدام به ساخت دیوار کند، مالک دیوار محسوب می‌شود. البته درکل هر کاری که عرف آن را آغاز عملیات عمران و احیای زمین بداند، تحجیر محسوب می‌شود؛ ذکر این نکته ضروری است که در تحقق تحجیر، شرط بوده که علاوه‌بر گویا بودن عمل بر قصد احیا، ازنظر گستره نیز مورد احیا را دربرگیرد؛ به‌عنوان ‌مثال در سنگ‌چینی همه اطراف زمین باید سنگ‌چینی شود تا فرد بتواند حقی به‌دست آورد.

* هانیه اخباریه