پدیده مصرف مواد مخدر در کنار استعمال دخانیات در دانشگاه‌ها چند سالی است که به یکی از موضوعات مهم در فضای دانشگاهی کشور تبدیل شده است.
محمدمهدی طهرانچی با بیان اینکه پدیده مصرف مواد مخدر و استعمال دخانیات در دانشگاه‌ها وسیع نیست اما وجود دارد گفت: این یک واقعیت است که در دانشگاه‌ها دانشجویان سیگار می‌کشند و یا برخی مواد مخدر مصرف می‌کنند ما این واقعیت را با بسته‌های مداخله‌ای که باید داشته باشیم حل خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه کار اجتماعی را با روش‌های انتظامی نمی‌توان حل کرد؛ گفت: پدیده مواد مخدر در دانشگاه پدیده‌ای اجتماعی است؛ باید سیگار و مواد مخدر به یک قبح اجتماعی در میان دانشجویان تبدیل شود و موضوعی که به عنوان یک قبح اجتماعی تبیین شود با کار انتظامی نمی‌توان آن را حل کرد. ما باید مسئله اجتماعی را اجتماعی ببینیم و سریع به سراغ حل آن از طریق روش‌های انتظامی نرویم.
طهرانچی در تشریح بسته مداخله اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در مواجهه با مواد مخدر در دانشگاه‌ها گفت: ما یک طرح 5 مرحله‌ای داریم. مرحله اول این بسته تبیین و مرحله دوم مشارکت هم افزا است. در این مشارکت هم افزا همه اساتید باید در کلاس‌های خود این بحث را مطرح کنند؛ اول استاد ضرورت طرح این مساله را بداند و سپس آن را در کلاس مطرح کند. تشکل‌های دانشجویی می‌توانند در این زمینه اثرگذار باشند.؛ لذا همه تشکل‌ها به عنوان تشکل‌های ضد اعتیاد باید در این زمینه فعال شوند. خود دانشجویان هم در فضای دانشگاه باید اثرگذار باشند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی مرحله سوم را مرحله رصد هوشمند خواند و افزود: خیلی مهم است که اطلاعات ما در این زمینه دقیق باشد که چند درصد از دانشجویان به این آسیب دچار شده‌اند؛ در اینجا بحث مراقبت والدانه است و بعد، مرحله پنجم مرحله برخورد قاطعانه است.
طهرانچی تاکید کرد برخورد مرحله پنجم است که آن هم برخورد با شبکه‌های سازمان یافته توزیع مواد مخدر در دانشگاه‌ها است با آنهایی که مواد مخدر قاچاق می‌کنند و مواد مخدر را در دانشگاه‌ها توزیع می‌کنند. حراست برای برخورد با شبکه‌های توزیع مواد مخدر است و مأمور برخورد با سیگار کشیدن دانشجو نیست. دانشجویی را که سیگار می‌کشد باید از مراحل چهارگانه اولیه به گونه‌ای هدایت کرد که دیگر سمت سیگار، گل و سایر مواد مخدر نرود.
***آمار دقیقی از مصرف مواد مخدر در دانشگاه‌ها وجود ندارد
اسکندر مؤمنی رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر هم با بیان اینکه دانشگاه و مدرسه محلی برای مبارزه با مواد مخدر است؛ گفته بود دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش از مکان‌های جدی ما برای مبارزه با مواد مخدر است.
علی‌رغم تاکید مسئولان بر اهمیت پیشگیری از مواد مخدر در دانشگاه‌ها مطرح است؛ هنوز میزان مصرف مواد مخدر در دانشگاه‌ها مشخص نیست.
طی پژوهشی که نتایج آن در دومین همایش ملی پیشگیری از مواد مخدر صنعتی مطرح شد و 6024 نفر از دانشجویان سراسر کشور به این پرسشنامه پاسخ گفته اند حدود 10 درصد دانشجویان رواج مواد مخدر سنتی را در بین دانشجویان زیاد می‌دانند و حدود 70 درصد هم کم و خیلی کم می‌دانند. در باب میزان رواج مواد صنعتی نیز حدود 9 درصد زیاد و خیلی زیاد و 70 درصد کم و خیلی کم می‌دانند.
همچنین بر اساس این پژوهش حدود 3 درصد دانشجویان مواد مخدر سنتی را بیش از 2 بار تجربه کرده اند و این مقدار برای مصرف انواع مواد صنعتی (لااقل یک‌بار) حدود 2 درصد بوده است.
یافته‌ها نشان می‌دهد که دانشجویان غیربومی بیش از دانشجویان بومی در معرض گرایش و مصرف مواد مخدر بوده و تجربه مصرف مواد مخدر, کشیدن سیگار, شرکت در مجالس مصرف مواد و رفتارهای انحرافی ازجمله مصرف تفریحی تریاک و الکل در بین دانشجویان غیربومی شایع‌تر بوده است.