گردشگری معجزه‌ای است که بیش از یک صنعت و گروه را درگیر می‌کند و موتور مولد اقتصادی است. امروز بیش از پیش اقتصاد کشور ما به این صنعت به‌عنوان پدیده‌ای مهم و ارزشمند نیازمند است، از طرفی شاخص‌های جهانی رشد اقتصادی مؤید این نکته است که اهمیت گردشگری در سبد هزینه‌کرد خانوارها و مردم جهان بسیار پررنگ و اثرگذار شده است این در حالی است که گردشگری خوراک را شاید بتوان به‌عنوان محرک و کِشنده قطار بزرگ و پربرکت صنعت گردشگری دانست.

گردشگری خوراک یکی از انواع گردشگری است که می‌تواند نقش مهمی در جذب گردشگران داشته باشد. این نوع گردشگری به آداب و رسوم و فرهنگ هر کشوری مرتبط است و برای بازدیدکنندگانی که از سایر کشورهای جهان با فرهنگی متفاوت به این کشورها قدم می‌گذارند و آماده تجربه فرهنگ و رسوم غذاهای آنان هستند، جذابیت دارد. هم‌اکنون گردشگری غذا در دنیا بیش از 200 میلیارد دلار درآمد دارد.

گردشگری خوراک به‌دنبال تجربه‌های منحصر به‌فرد و به یادماندنی خوردن و نوشیدن، چه در نزدیک و چه در دور است. گردشگری خوراک می‌تواند خود به‌عنوان یک رسته انگیزشی متفاوت در گردشگری، تورهای خاص خود را داشته باشد. تورهای آشپزی و بسته‌های مسافرتی می‌توانند شامل طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های مربوط به آشپزی، نمونه‌برداری غذا، روندهای غذایی، نوشیدنی و پخت باشد.

علاوه بر هفته‌های رستوران در شهرهای مختلف، رویدادهای گردشگری خوراک و مسابقات آشپزی، گردشگری آشپزی شامل تجربیات آشپزی مانند تورهای تولید مواد غذایی و فرآوری آن، گشت در رستوران‌ها و کارخانه‌های تولید غذا، کنفرانس‌ها و رویدادها با متخصصان آشپزی و نویسندگان کتاب‌های آشپزی و چشیدن غذاهای قومی است. هدف گردشگری خوراک آشنایی با فرهنگ غنی یک کشور، ایجاد لذت و تجربه خوب و الهام بخشیدن به علاقه‌مندان به غذا و نوشیدنی است و در عین حال به مسافر فرصتی می‌دهد تا جامعه محلی را کشف کند و در مورد روند غذاهای محلی، تکنیک‌های آشپزی و تاریخچه غذا بیاموزد. مسافران می‌توانند این کار را با شرکت در یک تجربه غوطه‌وری فرهنگی در مقاصد منتخب در سراسر جهان انجام دهند.

انجمن جهانی سفر و غذا (World Food Travel Association) تخمین می‌زند که هزینه‌های غذا و نوشیدنی 15 تا 35 درصد از کل هزینه‌های گردشگری را به خود اختصاص می‌دهد، بسته به مقرون به‌صرفه بودن مقصد. WFTA مزایای احتمالی گردشگری غذایی را شامل بازدیدکنندگان بیشتر، فروش بیشتر، توجه بیشتر رسانه ها، افزایش درآمد مالیاتی و غرور بیشتر جامعه فهرست می‌کند.

گردشگری خوراک را شاید بتوان مزیت رقابتی سریع ایران دانست. گردشگری خوراک در ایران به علت طعم‌های جادویی متفاوت، ریشه‌های کهن تاریخی (که البته امروز علت‌های بسیاری دارد، به نام کشور‌های دیگر به ثبت می‌رسد یا معروف می‌شود)،‌ تعدد بسیار زیاد خوراک در ایران از لحاظ تنوع، مواد غذایی، تعدد پخت، روش‌های پخت، خواص درمانی و بسیاری موارد دیگر ظرفیت بسیار بالای جذب و جهانی شدن را دارد و در تنها مؤلفه گردشگری و جذب گردشگر که در تمامی پلتفورم‌های گردشگری فعال و قابل استفاده است و بسیار جالب است که قابلیت صادرات با ارزش توریستی به بیرون خاک ایران را هم داراست.

مزیت بعدی گردشگری خوراک، قابلیت تکرارپذیری تجربه و ناتمامی آن در سفرهای بعدی و حتی انگیزه‌گیری برای سفرهای بعدی مسافران باشد و به علت تمایزات پخت و سرو یک غذا حتی در شهرهای مختلف این تجربه گردش مسافران به‌راحتی میسر می‌شود.

نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، بیش از 88 درصد گردشگران در جهان، آشنایی با سبک‌های مختلف آشپزی و خوردن غذاهای سنتی کشورهای مختلف را از مهم‌ترین فاکتورهای سفر می‌دانند. سازمان جهانی گردشگری وابسته به سازمان ملل متحد (UNWTO) هم پیش از این اعلام کرده بود که 30درصد کل گردشگری جهان وابسته به صنایع غذایی است.

گردشگری غذایی یک فعالیت عمومی و همه‌جانبه است و همه جنبه‌های غذا از دستگاه‌های فروش خودکار و فروشنده‌های دوره‌گرد گرفته تا رستوران‌های شیک و درجه یک را پوشش می‌دهد و هر کسی که به هر شکلی با غذا سر و کار دارد، قسمتی از این صنعت محسوب می‌شود. البته بر خلاف تصور جمعی، تحقیق تخصصی در مورد غذاهای ممتاز مناطق مختلف توسط خبره‌های آشپزی، هدف اصلی گردشگری غذایی نیست و تنها شاخه کوچکی از آن به‌شمار می‌آید.

در حال حاضر ارتباط میان گردشگری ماجراجویانه و غذا روز به‌روز بیشتر و بیشتر می‌شود. به طوری که نزدیک به یک سوم از اپراتورهای تورهای ماجراجویانه می‌گویند «مسافران آن‌ها از آن خواسته‌اند که تجربه انواع مواد غذایی ناشناخته را به‌عنوان بخشی از تجربه سفر بگنجانند. انجمن بین‌المللی تجارت سفر‌های ماجراجویانه اخیراً نتایج یک بررسی گسترده را بر اساس نظرسنجی از 281 تورگردان داخلی و خارجی و آژانس مسافرتی از 54 کشور که سالانه به بیش از سه هزار و 300 مسافر خدمات سفر ماجراجویانه ارائه می‌کنند، منتشر کرد.

در نهایت می‌توان گردشگری خوراک را قلب تپنده و جذاب حذف‌ناپذیر گردشگری دانست و با توجه به غنای بالای فرهنگ و تمدن ایرانی و وجود صدها نوع خوراک و نوشیدنی جذاب در این کشور، گردشگری خوراک می‌تواند پرچمدار توسعه گردشگری خوراک در سده نو و نمایشگر تاریخ و تمدن بزرگ این مرز و بوم باشد.

زهرا لاریجانی؛ کارشناس‌مسئول گردشگری خوراک وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی