طی دو دهه اخیر در مدیریت شهری واژگانی چون پایداری و اقتصاد شهری قدم به عرصه ظهور گذاشتند، حال آنکه در مسیر اقتصاد شهری مبانی همچون اقتصاد بر اساس مبانی گردشگری در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و توانسته نقش مهمی را در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی و افزایش درآمد و پویایی اقتصادی ایفا کند؛ اما متأسفانه همدان علیرغم داشتن جاذبه و توانمندی‌های فراوان گردشگری طبیعی مخصوصاً در امور اکوتوریسم تاکنون نتوانسته در راستای صنعت گردشگری گام مهمی بردارد.

علاوه براین همدان با قدمت چندین هزار ساله و با دارا بودن منابع فراوان و شگفت‌انگیز طبیعی که هر چهار فصل سال قابل بهره‌برداری هستند می‌تواند میلیون‌ها گردشگر مشتاق را از اقصی‌نقاط دنیا به خود جلب کند. در این بین آنچه مسلم است اینکه جاذبه طبیعی در همدان بسیار است و تقریباً جایی نیست که برای یک مسافر، خالی از لطف و جذابیت باشد، از جاذبه‌های روستایی و غذاهای محلی، بازارهای هفتگی گرفته تا باغ‌گردی تاکستان‌ها و رودهای متعدد که تا پایین‌دست‌ترین نقطه شهر با چشمه‌سارهای طبیعی جاری‌اند، همه و همه جزئی از مجموعه جذابیت‌های همدان‌گردی هستند که می‌توانند زمینه توسعه تورسیم و اکو‌توریسم را فراهم سازند. در این بین از مهم‌ترین مناطقی که غالباً گردشگران برای تفریح و بازدید انتخاب می‌کنند، کنار رودخانه‌ها است؛ چشم‌اندازهای حاشیه آن می‌تواند در صورت فراهم شدن امکانات مناسب گردشگران را به‌سوی خود جلب کند.

از طرفی در شهرهای توسعه‌یافته دنیا جهت پایدارسازی و درآمدزایی اقتصاد شهرداری‌ها، از ظرفیت گردشگری به‌عنوان یکی از محرک‌های اصلی و تأثیرگذار در واکاوی اقتصاد شهری استفاده می‌کنند. براین اساس با توجه به اهمیت موضوع ازآنجا و که طی سال‌های اخیر طرح احیای رودخانه‌های همدان با یک طرح مطالعاتی کلید خورده است برآن شدیم تا دراین‌ارتباط یعنی نقش رودخانه‌ها در عرصه درآمدزایی شهر گفت‌وگویی را با عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا و دکترای تخصصی معماری ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

صاحب محمدیان‌منصور با بیان اینکه احیای رودخانه‌های شهر همدان با هدف بازآفرینی شهری در دستور کار قرار گرفته و درعین حال یکی از ابعاد بازآفرینی به بحث اقتصادی آن بازمی‌گردد گفت: دراین‌بین تجربیات جهانی در حوزه اقتصادی بهره‌مندی از روددره‌ها نیز مبین این مسئله است که یکی از مباحث رونق حوزه اقتصاد شهری به طور کلان رونق گردشگری بر مبنای داشته‌های طبیعی است.

وی با تأکید براینکه باز‌زنده‌سازی رودخانه در سطح شهری منجر به افزایش تعداد محور‌های گردشگری خواهد شد ابراز کرد: این مهم خود در پویایی گردشگری شهری مؤثر خواهد بود حال آنکه در شهری همچون همدان که محور توسعه بر مبنای گردشگری است؛ تأثیرگذاریش دوچندان خواهد شد.

  رودخانه‌ها بستری برای ماندگاری گردشگر در شهر

وی با تأکید براینکه رود‌دره‌ها در افزایش جذابیت فضاهای شهری برای گردشگران مؤثر واقع می‌شوند تشریح کرد: یقیناً طبق تجارب موجود (در شهرهایی همچون اصفهان و زاینده‌رود) در صورت وجود چنین محورهای طبیعی، بخشی از ساعات گردشگران در این فضاهای شهری سپری و یقیناً برای این مدت با توجه به زیرساخت‌ها و خدمات ارائه‌شده هزینه‌کرد خواهند داشت که این درآمدزایی و اشتغال را برای شهر به همراه دارد.

کارشناس و مشاور طرح احیای رودخانه‌های همدان با بیان اینکه وجود این محور‌های گردشگری (رود دره‌ها) منجر به ماندگاری بیشتر توریسم در شهر و در عین حال افزایش ثروت و پول در شهر می‌شود تشریح کرد: در مقیاس خردتر، محورهایی که رودخانه‌های شهر همدان در آن جریان دارند امروز از دید مردم پنهان هستند. به عنوان مثال رودخانه گنجنامه همدان پس از انشعاب از گنجنامه وارد باغات خصوصی شده و تنها در بخشی از مسیر امکان دیده شدن دارد، این بدان معنا است که فضاهایی که در کنار رودخانه‌ها می‌توانستند ارزش افزوده یافته و به لحاظ اقتصادی و تبدیل شدن به مراکز تفریحی و اقامتی و در عین حال افزایش قیمت اراضی اطراف این محورها در شهر، رونق ایجاد کنند، نادیده گرفته شده‌اند.

   اراضی اطراف رودخانه دارای ارزش افزوده می‌شوند

محمدیان‌منصور با تأکید براینکه در صورت احیای این رودخانه‌ها اراضی اطراف این محور از ارزش بالایی به لحاظ کاربری‌های احتمالی همچون مراکز اقامتی و سفره‌خانه و غیره برخوردار می‌شوند ابراز کرد: این مهم خود محرکی برای مالکان اطراف رودخانه خواهد شد، البته اغلب فکر می‌کنند اگر شرکت آب منطقه‌ای بستر رودخانه را جداسازی و به حالت طبیعی قبل بازگرداند، بخشی از اراضی باغی آن‌ها از دستشان خارج شده و متضرر خواهند شد حال آنکه این گونه نیست بلکه باید به این نکته توجه کنند که این اراضی تبدیل به یک معبر روباز خواهد شد و این بدان معنا است که یک دسترسی جدید به باغ‌ها افزوده می‌شود.

  امکان تغییر کاربری برای باغات در جوار رودخانه فراهم می‌شود

وی با تأکید براینکه این گونه باغ‌ها در مجاورت رودخانه ارزش بالا یافته و درعین حال امکان تغییر کاربری در حوزه گردشگری برای آن مهیا می‌شود اذعان کرد: تصور کنید رودخانه گنجنامه از کتیبه گنجنامه تا تپه پیسا در جریان است که در نقطه نقطه اطراف خود می‌تواند رونق اقتصادی را نیز به جریان بیندازد و حتی در بخش‌های کم‌برخوردار خود به محرک توسعه اقتصادی منجر شود.

  هزینه‌کرد در حوزه گردشگری جدا از معیشت مردم نیست

وی با تأکید براینکه باید هزینه در بخش احیای این رودخانه را به‌عنوان هزینه اضافی در شهر تلقی کرد افزود: متأسفانه برخی‌ها در واکنش به این مسئله عنوان می‌کنند به‌جای تلاش در عرصه گردشگری نسبت به معیشت مردم برنامه ارائه کنید حال آنکه این مهم خود رابطه‌ای تنگاتنگ با حوزه اقتصاد شهری و اشتغال خواهد داشت زیرا با احیای این رود‌دره‌ها، امکان ایجاد زیرساخت‌های گردشگری، ایجاد اشتغال و جذب توریسم را در شهر شاهد خواهیم بود.

کارشناس و مشاور طرح احیای رودخانه‌های همدان با تأکید براینکه توریسم طبیعی خود از مزیت بالاتری به لحاظ توریسم تاریخی و تفریحی برخوردار است ابراز کرد: این برتر ازآنجا نشأت می‌گیرد که توریسم و یا گردشگر به یک‌بار دیدن طبیعت بسنده نمی‌کند و هرساله ممکن است برای تلطیف روحیه و استفاده از زیبایی‌های خدادادی به شهر مورد نظر سفر کند حال آنکه بازدهی از بناهای تاریخی اغلب تنها یک‌بار توسط گردشگران تجربه می‌شود.

محمدیان‌منصور با بیان اینکه نمونه این مهم را در زاینده‌رود و غار علیصدر همدان مشاهده می‌کند ابراز کرد: فرد شاید علیرغم بازدید بیش از 10‌ها باره غار علیصدر بازهم برای دیدن آن به همدان سفر کند اما بازدید از بافت تاریخی و ارزشمند شهری این‌گونه نیست.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد می‌توان از احیای رودخانه‌های شهری به‌عنوان یک درآمد پایدار در اقتصاد شهری یاد کرد حال آنکه امروزه عمده درآمد شهرداری‌ همدان را منابع ناپایداری همچون عوارض و جرائم ساختمانی تشکیل داده است و چنین رویکردی آن‌ها را به سمت بحران مالی، چالش در مدیریت شهری و درنهایت به نارضایتی شهروندان سوق داده است؛ بنابراین در شهرهای توسعه‌یافته دنیا جهت پایدارسازی و درآمدزایی اقتصاد شهرداری‌ها، از ظرفیت گردشگری به‌عنوان یکی از محرک‌های اصلی و تأثیرگذار در واکاوی اقتصاد شهری استفاده می‌کنند که هفت رودخانه همدان هر یک قابلیت تبدیل شدن به محور گردشگری را دارا هستند و می‌توان برای رهاسازی بستر و حریم رودخانه‌ها از این فرصت اقتصادی بهره بود؛ زیرا همانطور که عنوان شد، امروزه چگونگی تأمین منابع مالی پایدار شهری، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیشِ روی سیاستمداران و برنامه‌ریزان شهری است، از یکسو با افزایش نیاز به خدمات عمومی در شهرها و از سوی دیگر محدودیت‌های مالی شهرداری‌ها، این چالش روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ بنابراین برنامه‌ریزی برای چنین زیرساخت‌ها علاوه بر درآمدزایی می‌تواند در بهبود و کیفیت فضای شهری مؤثر واقع شود.