برنج عطری «‌عنبربو» که در استان ایلام‌کاشت می‌شود، در پی خشک‌سالی‌های پیاپی و کاهش جدی منابع آبی، با خطر جدی از بین رفتن مواجه شده است. حالا کشاورزان و کارشناسان هشدار می‌دهند؛ اگر به دادش نرسیم، یک برند ملی نابود می‌شود.
استان ایلام از تولیدکنندگان اصلی نوع ‌عطر‌دار «‌عنبربو» است؛ این برنج با عطر و طعم خاص خود شناخته شده و مورد علاقه خانوارهاست.
با این حال، کاهش شدید بارش‌ها، افت منابع آب و ممنوعیت یا محدودیت کشت محصولات آب‌بر در استان، تولید این برنج را با بحران روبه‌رو کرده است. اگر تمهیداتی سریع اندیشیده نشود، امکان دارد این محصول بومی که هویتی منطقه‌ای هم دارد، در مسیر نابودی قرار گیرد.
برنج «عنبربو» تنها یک محصول کشاورزی نیست؛ نمادی از قدرت کشاورزی و هویت منطقه‌ای استان ایلام است. حفظ آن اهمیت دارد چون به اشتغال و معیشت کشاورزان در بخش‌های روستایی کمک می‌کند و تنوع محصول کشاورزی استان را افزایش می‌دهد.
*امکان ویژندسازی و صادرات بالقوه دارد
از بین رفتن آن نه‌تنها خسارت اقتصادی، بلکه از دست رفتن بخشی از میراث کشاورزی استان خواهد بود.
«عنبربو» محصولی معتبر است که به‌عنوان یکی از ارقام معطر برنج در جنوب ایران شناخته شده و در استان ایلام نیز کاشت می‌شود.
*سیروان و چرداول زمانی رتبه‌های برتر تولید برنج عنبربو
در شهرستان‌های مانند سیروان و چرداول ایلام تولید این برنج مرسوم بوده است ولی در سال‌های اخیر با افزایش تغییرات اقلیمی، کم‌آبی و کاهش منابع موجب شده این رشتۀ کشاورزی با چالش مواجه شود.
استان ایلام در سال جاری با 46 درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت، رتبه نخست خشک‌سالی کشور را کسب کرده است.
در استان ایلام برداشت برنج در سالی ثبت شده است که از 1٬500 هکتار زیرکشت به میزان حدود «8 هزار تن» دست یافته بودند؛ نوع اصلی محصول همان «عنبربو» بود.
برخی گزارش‌ها حاکی‌اند به‌دلیل کم‌آبی و شرایط نامناسب، مزارع برنج در مناطقی از استان در حال خشک شدن‌اند.
*تهدیدات کاهش تولید برنج در ایلام
رشد تولید برنج «عنبربو» در استان ایلام زمانی با بهره‌برداری از منابع آبی کافی، مناسب بودن شرایط اقلیمی منطقه و تجربه کشاورزان همراه بود.
اما اکنون کم‌آبی شدید، کاهش روان‌آب، گرمای زودرس و افزایش تبخیر، تولید را تهدید می‌کند. در کنار این، ممنوعیت یا محدودیت کشت محصولات آب‌بر مانند برنج در استان نیز تأکید شده است.
بنابراین، این محصول که می‌توانست به یک ویژند منطقه‌ای یا ملی تبدیل شود، در آستانه فراموشی قرار گرفته؛ اگر تدبیری نشود، نه‌تنها تولید کاهش می‌یابد بلکه کشاورزان نیز انگیزه کمتری برای ادامه خواهند داشت.
*کارشناسان چه می‌گویند؟
کارشناس کشاورزی استان ایلام گفت: کشت «عنبربو» در ایلام دارای ظرفیت خوبی است، اما در شرایط فعلی باید به سمت روش‌های کم‌آب‌‌بر، بهبود بهره‌وری آبی و سیستم‌های نوین آبیاری حرکت کنیم.
سعید یعقوبی معتقد است؛ اگر فوراً به بسته حمایتی ویژه، تشویق شرایط کشت، توسعه سامانه‌های آبیاری انتقالی و احیا منابع آبی نپردازیم، این محصول را از دست خواهیم داد.
مینا فرضی پژوهشگر تغییر اقلیم و کشاورزی در استان می‌گوید: خشک‌سالی مداوم و کاهش ظرف آبخوان‌ها سبب شده کشت آب‌بر مانند برنج‌کاری در استان ایلام به نقطۀ بحران برسد. محصولاتی مانند «عنبربو» اگرچه عطردار و باکیفیت هستند، اما نیازمند آب هستند؛ پس بدون بازنگری جدی در الگوی کشت و مدیریت آب، تولید آنها پایدار نخواهد ماند.
برای جلوگیری از نابودی تولید برنج مرغوب «عنبربو» در استان ایلام، چند راهکار کلیدی پیشنهاد می‌شود؛
-تدوین و اجرای بسته حمایتی ویژه برای برنج‌کاران، شامل تسهیلات، بیمه و خدمات فنی
-بهبود سامانه‌های آبیاری، تغییر به کشت کم‌آب‌بر، و ارتقای بهره‌وری آب در مزارع
-ویژندسازی و بازاریابی برای «عنبربو ایلام» تا ارزش افزوده آن افزایش یابد
-آموزش کشاورزان درباره مدیریت آب، تنوع کشت و کاهش خطر کم‌آبی
اگر امروز فکری نکنیم، فردا باید بگوییم که برنج عطری ایلام را از دست دادیم؛ نقل قولی است از زبان کشاورزان منطقه.
به این ترتیب، هم تولید پایدار می‌شود، هم هویت کشاورزی استان حفظ خواهد شد و هم کشاورزان از ریسک‌های اقلیمی مصون‌تر خواهند بود.