سوزنیبرگها، مورد علاقه شهرداری، بلای جان محیطزیست
سوزنیبرگها؛ درختانی زیبا از دسته مخروطیان با برگهای سبز دائمی. درختهای کاج، برگهای سوزنی و باریکی با یک غلاف یا پوشش ضخیم و چرب بیرونی دارند که این لایه از تبخیر آب جلوگیری میکند. به همین علت برگهای اینگونه از درختان چندین سال عمر میکنند. وقتی برگهای درخت میریزند، بلافاصله برگهای تازهای به جای آنها میرویند. از همین رو شاخههای این درختان هیچگاه بدون برگ نیستند. کاجها را درختهای همیشه سبز مینامند.
شاید همین ویژگیها کافی باشد تا در بسیاری از نقاط ایران و هرجا که چشم میگردانیم گونههایی از درختان کاج ببینیم به طوری که سبز بودن همیشگی کاج حتی شهرداریها و سازمانها را به کاشت این درخت علاقهمند کرده است، البته اگر از مناطقی که درخت کاج از گونههای قدیمی آن مناطق است بگذریم، طی سالهای اخیر، با وجود کمبود آب، پایین رفتن سفرههای آب زیرزمینی، گرمایش هوا و از همه مهمتر آلودگی هوا و بسیاری دیگر از مشکلات زیستمحیطی در محیطهای شهر و پارک جنگلی و فضاهای سبز شهری همدان کاشت این درخت بدون تردید جای تأمل دارد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با رئیس دانشکده علوم منابع طبیعی، محیط زیست و علوم و تحقیقات کشور ترتیب دهیم که در ادامه میخوانید:
هادی کیادلیری با اشاره بهدلیل و مؤلفههای دخیل در انتخاب گونه برای کاشت در محیطهای شهری، گفت: این موضوع به عوامل متعددی وابسته است که ازجمله آن میتوان به رنگ درختان، خزان کردن و همیشه سبز بودن آنها برای عریان نشدن شهر در فصول سرد، فرم درخت، مکان کاشت و غیره اشاره کرد.
برای نگهدارای از سوزنیبرگها هزینه بالایی از سوی مدیریت شهری پرداخت میشود
وی، افزود: در انتخاب یک گونه برای کاشت در محیط شهری توجه صرف به یک مؤلفه اشتباه است؛ بر اساس همین تنوع مؤلفهها است که در محیطهای شهری با گونههای مختلفی از گیاهان مواجهیم که حتی در برخی موارد به لحاظ اکولوژیک با منطقه و محیط مورد نظر کاشت همخوانی ندارد اما مدیریت شهری با در نظر گرفتن سایر موضوعات عنوانشده بهناچار اقدام به کاشت آن گونهها کرده و حتی برای نگهداری اقدام به پرداخت هزینههای بالا میکند.
کاشت متراکم سوزنیبرگها در محیط شهری اشتباه است
رئیس دانشکده علوم منابع طبیعی، محیط زیست و علوم و تحقیقات کشور افزود: با این وجود کاشت یک گونه در سطحی وسیع و بهصورت متراکم در فضاهای شهری، اشتباه است وگرنه کاشت گونههای سوزنیبرگ در برخی از مناطق شهری با درصدی اندک به لحاظ زیبایی بنا به سرسبزی همیشگی، جلوگیری از آلودگی صوتی آن قابل پذیرش است.
خاک را اسیدی میکنند
کیادلیری با بیان اینکه کاشت متراکم، یکنواخت و در سطح وسیع سوزنیبرگها (کاج) مشکلات عدیدهای را به همراه خواهد داشت، تشریح کرد: برای مثال کاشت متراکم گونه «کاج تهران» در مناطق شهری پایتخت به نظر برخی از کارشناسان به دلیل آنکه سوزنهای این گونه در پی عوامل مختلف بر روی زمین میریزد و دیر تجزیه میشود، اسیدی شدن خاک را در پی خواهد داشت که عرصه را برای رشد سایر گونههای گیاهی تنگ میکند.
وی با بیان اینکه بسیاری از این کاجها بنا به دلایلی همچون عدم همخوانی دچار انواع تنشها، آفت و بیماریها هستند، تشریح کرد: تأسفبارتر اینکه این سوزنیبرگها اگر به هر دلیل آسیب ببینید قابل جبران نیست و منجر به نابودی گونه میشود.
سوزنیبرگها بهراحتی میسوزند
این کارشناس جنگل افزود: علاوه بر این سوزنیبرگها در مواجهه با حریق بسیار حساس بوده و بهراحتی میسوزند.
کیادلیری با بیان اینکه همانطور که عنوان شد کاشت این گونه درخت در تعداد اندک و مناسب در محیطهای شهر بسته به اهدافی که در فضاسازی شهر دنبال میشود مشکلساز نخواهد بود، ابراز کرد: این گونه از آنجا که در فضا یکسری گرده منتشر میکند اگر بهصورت متراکم و در سطح وسیع کاشته شود میتواند حساسیتزا باشد.
وی افزود: البته در برخی نقاطی که این گونه کاشته میشود متأسفانه اهدافی غیر از بهبود فضای سبز از سوی مدیران شهری دنبال میشود و آن بزرگ نشان دادن کارها و خودنمایی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه رویکردی که برخی از مدیران شهری در کاشت این گونه گیاهی دنبال میکنند مشابه آن اتفاقی است که در اروپا سالها پیش در پی کاشت چمن دنبال میشد گفت: در این دیدگاه اشرافیت، نظم و کارآمدی مدیران دنبال میشد که رویکرد اشتباهی است.
سوزنیبرگها آببر هستند
کیادلیری با اشاره به آببر بودن بیشتر گونههای سوزنیبرگها، اظهار کرد: برای مثال «کاج تهران» که در پایتخت کاشته میشود نیاز آبی بالایی دارد و بهدلیل تنش خشکی، دارای آفتهایی همچون شپشکها و سوسکهای پوستخوار هستند.
وی ادامه در مواردی نیز بهدلیل آببر بودن دارای ریشه سطحی شده و در مواجهه با عوامل طبیعی توانایی ایستایی نداشته و میافتند؛ در پارکها در پی باد اغلب شاهد این صحنه هستیم.
رئیس دانشکده علوم منابع طبیعی، محیط زیست و علوم و تحقیقات کشور با بیان اینکه در مواردی نیز بهدلیل عدم همخوانی اکولوژی در خصوص آب و هوا، گرما و سرمای بیشینه، حیات این گونه را تهدید میکند تشریح کرد: به طور مثال در مناطق گرم کشور بیشتر این درختان دچار خشکی هستند و یا چند سال قبل در پی سرمای شدید هوا در پایتخت بیشتر گونههای «کاج تهران» دچار خشکی شده و نابود شدند.
کیادلیری در واکنش به این سؤال که متأسفانه در بیشتر پارکهای جنگلی که در دستور کار مدیریت شهری همدان است گونه قالب کاشته شده سوزنیبرگها هستند، گفت: همانطور که پیشتر عنوان شد، کاشت متراکم و انبوه در سطح وسیع آسیبزا است؛ درواقع این جنگلها خود به کانونی از آفات بدل خواهند شد.
معالوصف با توجه به آنچه گفته شد سوزنیبرگها گونه غیربومی هستند که یقیناً اثراث منفی آن، چنانکه گفته شد به مراتب بالاتر از اثرات مثبت آن است حال آنکه بهنظر میرشد دلیل اصلی گرایش به کاشت این درختان این بوده که نسبت به گونههای بومی رشد سریعتری دارند و مدیران برای مثبت نشان دادن عملکردشان رغبت بیشتری به کاشت این نوع درختان نسبت به گونههای بومی که در زمان طولانیتری رشد و نمو میکنند داشته و دارند.
با تغییر این نگاه غلط بهتر است نسبت به کاشت درختان مثمر در فضای فضای سبز که علاوه بر تأمین زیبایی، به دلیل بارور بودن در مناطق محروم میتواند منبع تغذیهای برای مردم آن منطقه باشد، اقدام کرد. پیش از این در طرحهایی همچون طرح طوبا سابقه از آن وجود دارد و میتوان پیشنهاد آن از سوی مدیران شهری در سطح کلان با در نظر گرفتن زیستبوم هر منطقه برای درختان مثمر مورد توجه قرار گیرد. چراکه در همدان بنا به اقلیم این قابلیت وجود دارد که بتوان از این گونههای مثمر غرص کرد و از مواهب آتی نیز برخوردار شد.
