مریوان سال 1396 به‌عنوان شهر جهانی کلاش به ثبت رسید تا بدین گونه این هنر ارزشمند کُردی هم به جهانیان معرفی و هم حفظ شود. اوایل که بحث پیشنهاد ثبت جهانی کلاش مریوان داده و اخباری در این راستا در رسانه‌های مختلف منتشر شد، به غیر از کُردها کمتر کسی در ایران نام کلاش را به‌عنوان پای‌افزار شنیده بود ولی بعد از ثبت جهانی مریوان و انعکاس رسانه‌ای و حضور تورهای گردشگری اکنون خیلی‌ها با این گیوه ویژه اهالی مناطق کُردنشین کشور آشنایی دارند.
مریوان به برند جهانی کلاش تبدیل شد و اوایل تب‌وتاب زیادی هم در بین مردم ایجاد کرد؛ ناگفته نماند همراهی، همکاری، دلسوزی و پای کار بودن شهروندان این شهر یکی از عوامل موفقیت در ثبت جهانی بود.
قرار بود مسئولان هم در مقابل، بر اساس دستورالعمل‌های شورای جهانی صنایع دستی که برای شهرهای ثبت شده در هر حوزه‌ای ابلاغ می‌کنند اقداماتی را همچون ایجاد موزه، نمایشگاه و المان و رشته آموزشی در مراکز و مدارس فنی و حرفه‌ای و غیره انجام دهند.
جالب است که نه‌تنها موارد مذکور اجرایی نشده است بلکه هنوز بعد از گذشت چهار سال وقتی وارد شهر مریوان می‌شویم تنها چیزی که از یک شهر جهانی کلاش مشاهده می‌کنیم وجود المان کلاش در ورودی شهر است و دیگر نمادی که بیانگر این مهم باشد به چشم نمی‌خورد.
افزون بر این موارد، یکی از ضروریات هر شهری که عنوان جهانی کسب می‌کند، داشتن دبیرخانه شهر جهانی است که مریوان هنوز فاقد آن است.
سال 1400 مدیرکل وقت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی کردستان خبر از احداث ساختمان دبیرخانه شهر جهانی کلاش در مریوان داد و اعلام کرد ساخت این پروژه در زمینی به مساحت 262 مترمربع آغاز شده است و بعد از تکمیل هم بخشی از آن را در اختیار کلاش بافان واجد شرایط قرار می‌دهند.
حال نه‌تنها این ساختمان هنوز به اتمام نرسیده بلکه هنوز هم شهر جهانی کلاش مریوان فاقد دبیر است و این موارد نقاط ضعفی است که اگر به سرعت حل و فصل نشود امکان تمدید عنوان شهر جهانی کلاش برای مریوان به خطر می‌افتد.
در ابتدا دبیرخانه شهرجهانی کلاش به شهرداری مریوان سپرده شد که سرپرست شهرداری مریوان گفت: یک سال و نیم گذشته به دلیل اینکه هیچ میزان اعتباری در اختیار این نهاد قرار داده نشد دبیرخانه را به اداره کل میراث فرهنگی تحویل دادند.
سیدعرفان حسینی که آذرماه سال 1401 به‌عنوان سرپرست شهرداری مریوان انتخاب شد، افزود: در جریان جزئیات مصوبات و یا اقداماتی که شهرداری باید در قبال شهر جهانی کلاش انجام دهد، نیستم.
وی ادامه داد: از زمانی که این مسئولیت را پذیرفتم تاکنون هم موضوعی در شهرداری در ارتباط با شهر جهانی کلاش و فعالیت‌هایی که باید در این رابطه انجام دهیم، مطرح نشده است.
امروز که از مسئولان ذی‌ربط سؤال می‌شود آیا عنوان شهرجهانی کلاش برای مریوان حفظ خواهد شد یا چرا دیگر همچون سال‌های 1396 و 1397 در فضای شهری نمودی از کلاش و جهانی بودن این شهر را شاهد نیستیم؟ گفته می‌شود که زمانی که مریوان ثبت جهانی شد امکانات لازم برای آن فراهم نبود.
این پاسخ خود سؤالات زیادی دیگری را در پی دارد و اینکه چرا در چنین شرایطی مدیران و مسئولان اعتراضی نمی‌کنند و سکوت را بر بیان نبود امکانات ترجیح می‌دهند و وقتی که تغییرات مدیریتی اتفاق می‌افتد آن هم بعد از گذشت چند سال و به خطر افتادن عنوانی که بعد از طی مراحل سختی حاصل شده است تازه از نبود فاکتور و زیرساخت‌های لازم سخن به میان می‌آورند.
البته ناگفته نماند از این سکوت‌های مدیران در دوره خود نمونه‌های کمی نداریم و اگر امروز پروژه‌های نیمه‌تمام زیادی روی دست دولت مانده بخشی از آن به همین شیوه غلط برمی‌گردد.
  تعجیل در ثبت جهانی مریوان
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان اظهار کرد: ثبت هر شهری در فهرست شهرهای جهانی خبری خوشایند است و استان کردستان سه عنوان شهر جهانی اورامان، شهر جهانی خلاق موسیقی و شهرجهانی کلاش را دارد.
منصور مهرزاد در ارتباط با وضعیت شهر جهانی کلاش، گفت: تا زمانی که همه ادارات و مردم پای کار نیایند نمی‌توان اقدام مؤثر و موفقیت‌آمیزی انجام داد.
وی با طرح این سؤال که آیا امروز مردم مریوان کلاش می‌پوشند؟، اضافه کرد: کشوری همچون چین به شیوه‌های مختلف به‌ویژه از طریق تولید و پخش فیلم و مستند فرهنگ و هنرش را صادر می‌کند؛ به گونه‌ای که امروز همه دنیا با چاپستیک (چوب غذاخوری چینی‌ها) آشنایی دارند.
وی معتقد است به نوعی در ثبت مریوان به‌عنوان شهر جهانی کلاش عجله شد و امروز هم انجام همه مصوبات و دستورالعمل‌های شهر جهانی از سوی این اداره کل امکان‌پذیر نیست و باید سایر ارگان‌ها هم همکاری کنند.
این مسئول با بیان اینکه در راستای آموزش جامعه محلی و صاحبان کسب و کارهای گردشگری فعالیت‌های خوبی انجام شده ولی کافی نبوده و در مجموع در زمینه شهر جهانی کلاش موفق عمل نشده است گفت: در دوره‌ای دبیرخانه شهر جهانی کلاش مریوان به شهرداری سپرده شد ولی عملاً کاری انجام ندادند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: چهار سال گذشته که اقدام به ثبت شهر جهانی کلاش شد در مریوان ظرفیت لازم وجود داشت ولی امکانات آن فراهم نبود.
فرهاد حامدی با اشاره به اینکه مردم شهر مریوان در هر زمینه‌ای که به نفع شهرشان باشد وارد عرصه می‌شوند، افزود: چهار سال پیش زمانی که هیئتی از شورای جهانی کلاش به مریوان آمدند افزون بر یک هزار و 500 نفر از مردم این شهر با پوشیدن کلاش و لباس کُردی از آن‌ها استقابل کردند.
وی افزود: تغییر مدیریتی در شهرداری و جوابگو نبودن و اینکه مبحث شهر جهانی کلاش جزو دغدغه‌های مهم این نهاد نبود، باعث شده این مبحث مغفول بماند و بیشترین بار آن هم بر روی دوش اداره کل میراث فرهنگی استان بیفتد.
وی یادآور شد: برنامه داریم که سه شهر جهانی دیگر در استان کردستان به ثبت برسانیم که در حال انجام مقدمات لازم دراین رابطه هستیم.
این مسئول اظهار کرد: افزون بر اینکه در قانون حمایت از صنایع دستی آمده، شهرهای جهانی در اولویت قرار دارند و باید بودجه به آن‌ها اختصاص یابد ولی تاکنون ردیف بودجه‌ای برای 6 شهر جهانی ایران درحوزه صنایع دستی در نظر گرفته نشده است.
افزون بر موارد مذکور مسئله دیگری که استمرار آن می‌تواند خطر دیگری برای کلاش باشد گرایش کلاش‌بافان به تولید مدرن و خارج شدن از تولید سنتی آن است.
مواد اولیه به‌کار گرفته‌شده در کلاش شامل نخر، پارچه، موی بُز، تسمه چرمی و نرینه گاو است و رویه کلاش از نخ سفید بافته می‌شود؛ پارچه‌ها روی هم فتیله می‌شوند و کفی یا زیره کلاش را می‌سازند. تسمه‌های چرمی اجزای کلاش را محکم می‌کنند و قطعات کوچک نرینه گاو به کار تزئین نوک و پاشنه کلاش می‌آید. رویه کلاش سفید است؛ زیره آن هم به رنگ‌های آبی و قرمز تولید می‌شود البته امروزه در رنگ‌های دیگری هم به ویژه در کلاش‌هایی که برای بانوان تهیه می‌شود، تولید و روانه بازار می‌شود.
رویه کلاش با استفاده از نخ و سوزن و توسط بانوان این کار انجام می‌شود چراکه نیاز به دقت و ظرافت دارد ولی زیره کلاش به‌دلیل نیاز به قدرت بدنی بیشتر در گذشته توسط آقایان تولید می‌شد و امروزه بسیاری از کارگاه‌های تولیدی اقدام به تهیه آن از طریق دستگاه و ماشین‌آلات ویژه آن می‌کنند.
مولود خُسبی یکی از تولیدکنندگان کلاش در مریوان که نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی را هم دریافت کرده است، در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: یکی از مواردی که کیفیت کلاش را تهدید می‌کند ساخت زیره آن با استفاده از دستگاه است.
وی با اشاره به اینکه هنوز رویه کلاش به شیوه سنتی و بیشتر توسط بانوان بافته می‌شود، افزود: زیره کلاش وقتی به‌صورت سنتی و با دست ساخته می‌شود کیفیت بیشتری دارد و ما آن را 15 سال تضمین می‌کنیم ولی تولید آن با دستگاه یک سال هم دوام نمی‌آورد.
وی اضافه کرد: با استفاده از دستگاه در روز 200 جفت زیره کلاش تولید می‌شود در حالی که با دست توسط استادکاری ماهر سه جفت زیره امکان تولید دارد.
وی از دیگر تفاوت‌های زیره کلاش تولیدشده با شیوه مدرن و سنتی را قیمت آن‌ها خواند و گفت: کلاشی که زیره آن با دست ساخته شده باشد هر جفت آن یک میلیون و 100 هزار تومان است ولی اگر زیره آن با دستگاه درست شده باشد قیمتش 550 هزار تومان است.
ثبت عنوان شهر جهانی فرآیند پیچیده‌ای دارد و تعهداتی هم در راستای آن ایجاد می‌شود که باید برای اجرای آن‌ها برنامه‌ریزی کرد و لازمه این کار هم وجود دبیرخانه است؛ که به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مریوان هفته آینده دبیر شهر جهانی کلاش مشخص می‌شود.
مصطفی طاهری با اشاره به اینکه 6 هزار کارت تولید انفرادی کلاش در مریوان تاکنون صادر شده، گفت: در راستای حفاظت از کیفیت کلاش تولیدی در نظر داریم که خدماتی همچون بیمه (در حال حاضر یک هزار و 500 نفر از کلاش‌بافان زیر پوشش بیمه صنایع دستی قرار دارند) و تسهیلات در اختیار افرادی که اقدام به تولید بی‌کیفیت می‌کنند؛ قرار ندهیم و از کسانی که به شیوه سنتی و با کیفیت بالا کلاش تولید می‌کنند، بیشتر حمایت کنیم.
اداره کل میراث فرهنگی استان تاکنون با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی در حوزه بازرگانی، بازاریابی و بسته‌بندی و حضور غرفه شهر جهانی کلاش در نمایشگاه‌ها و مراسم‌های ملی برای حفظ این عنوان تلاش کرده است ولی بی‌شک برای اینکه مریوان همچنان به‌عنوان شهر جهانی کلاش باقی بماند به حضور و تعامل دیگر ادارات و نهادها هم نیاز است.