یکی از کتیبه‌های ارزشمند ایران در استان کردستان قرار دارد، کتیبه‌ای که حرف‌ها برای گفتن دارد و هنوز شاید آن طور که شایسته است، معرفی نشده و در فهرست برنامه‌های گردشگران هم نبوده است.
کتیبه تاریخی و جهانی تنگی ور را با روستایی در همان نزدیکی به ‌نام تنگی سر می‌شناسند که از توابع شهر کامیاران در استان کردستان بوده و در دره زیبای هورامان واقع است، منطقه‌ای که هر وجب از خاکش، تاریخ را بازگو می‌کند.
سنگ‌نگاره فرمانده‌ای قدرتمند و پیروز بر فراز کردستان سرسبز، سارگن دوم یکی از پادشاهان آشوری که تاریخی ماندگار در کردستان به جای گذاشته است. در این اثر ارزشمند سنگ نبشته و سنگ نگاره در هم آمیخته اند و نوشته‌های میخی در قسمت‌هایی بر روی ریش یا بدن این فرمانده حک شده‌اند.
سارگن هنگامی که دستور ساخت این کتیبه را داد، گفته‌ها از دلاوری‌ها و شجاعت هایش داشت و فهرستی بلند بالا از فتوحات و جنگ‌های پیروزمندانه که همه در سطرهای زیبا در این کتیبه جای گرفته اند.
سارگن دوم می‌دانست این پیروزی‌ها از یاد رفتنی است و تنها تاریخ بر سرلوحه­ روزگار می‌ماند، روزگاری را می‌دید که آیندگان نقش و هیبت او را بر بلندای کوه زینانه در هورامان به تماشا می‌نشینند و از دوران فرماندهی او می‌گویند.
سخن‌ها در مورد کتیبه تنگی ور زیاد نیست و شاید نتوان منابع زیادی را برای تحقیق یافت، اما آیا جهانیان هم این آیینه­ تاریخ را می‌شناسند، در جستجوی منابع انگلیسی به محققی برخوردم که مقاله‌هایی با موضوع این کتیبه، تنها سند محکم برای تاریخ شناسان است.
گرانت فریم پروفسور بازنشسته آشورشناسی در دانشگاه پنسیلوانیا، متصدی مجموعه بابلی موزه پن، مدیر سابق مرکز مطالعات آنتی انتی در دانشگاه پنسیلوانیا، و بنیانگذار پروژه کتیبه‌های سلطنتی است. او ویراستار و نویسنده کتاب‌های متعددی است.
مقاله­ گرانت فریم را که در وب سایت دانشگاه یو سی ال انگلستان منتشر شده است را بررسی می‌کنم و در آن به عکس‌هایی از تنگی ور می‌رسم که توسط همکار او، فرانس والا در سال 1356 گرفته شده است.
وی به همراه همکارش از نزدیک کتیبه را بررسی و مقاله معتبر خود را منتشر کرد.
  مشخصات کتیبه­ تنگی ور
گرانت فریم در مورد این کتیبه می‌گوید: کتیبه تنگی ور در داخل طاقچه‌ای با قوس هلالی به ابعاد 70/1 متر بلندی و 5/1 متر پهنا بر روی کوه زینانه در معبری صخره‌ای و سنگی و در مابین دو روستای تنگی ور و یوزیدر کنده شده است. ارتفاع کتیبه از سطح رودخانه تنگی ور که در پایین کوه جریان دارد، به حدود 50 متر می‌رسد و نقش برجسته انسانی با ارتفاع 5/1 متر و پهنای 30 سانتی‌متر در بتن کتیبه دیده می‌شود، متن کتیبه به خط میخی در قابی به ابعاد 130 سانتی متر طول و 120 سانتی‌متر عرض و حدود 45 تا 50 سطر، نگارش یافته و این متن از قسمت دهان نقش نگاره شروع شده و قسمت‌هایی از اندام نقش برجسته را در بر گرفته است.
وقتی به این نقش نگاره که به گمانی همان پادشاه آشوریان یعنی سارگن دوم است می‌نگری، هنوز هم می‌توان ابهت و شکوه حکمرانی چنین پادشاه دلیری را حس کرد.
  علاقه‌مندی گرانت فریم برای مطالعه تنگی ور
اما چه چیزی با عث شد تا این محقق از آن سوی دنیا برای بررسی این سنگ نبشته به ایران بیاید؟
او آشورشناس بود، هم تاریخ سارگن دوم را به خوبی می‌دانست و هم از کتیبه‌های دیگر این پادشاه در سراسر جهان خبر داشت و شباهت‌های فراوانی را بین کتیبه تنگی ور با آن‌ها یافت، همان سبک و مشخصاتی که سارگن در نوشتن این کتیبه‌ها به‌کار می‌بست.
وی می‌گوید: سارگون دوم پادشاه نوآشوری یکی از مهم‌ترین و مشهورترین فرمانروایان بین النهرین باستان بود. در این مقاله بسیار مهم، نسخه‌های معتبر و به روز شده از حدود 130 کتیبه تاریخی سارگون و همچنین چندین مورد از همسر، برادرش و سایر مقامات سلسله­ آشوریان را ارائه می‌شود.
  مشخصات سند علمی گرانت فریم در مورد کتیبه‌های آشوری
این نسخه علمی مدرن با مقدمه‌ای کامل از سلطنت سارگون دوم و مروری بر تحقیقات قبلی در کتیبه‌های او آغاز می‌شود.
وی بیش از 130 کتیبه را ارائه می‌دهد که بر روی تخته‌های دیوار سنگی کاخ، سنگ فرش ها، استوانه ها، آجرها، فلزات و اشیاء دیگر دقیق نوشته شده است.
با توجه به تلاش‌های صورت‌گرفته­ توسط این محقق، مطالعه­ او دارای بیش از دو برابر متون نسخه‌های قبلی کتیبه‌های سارگون دوم است، این نسخه اصلی برای آشوری شناسان و دانشجویان کتیبه‌های سارگونیک برای دهه‌های آینده مفید و مؤثر خواهد بود.
  کتیبه­ تنگی ور چه می‌گوید؟
محتوا و موضوعی که از دل ترجمه­ این کتیبه نمایان می‌شود، بیشتر به شرح جنگ ها، کشورگشایی‌ها و شکست‌ها و پیروزی‌های سارگن پرداخته است و در سطرهایی هم نیایش خدایان و نفرین دشمنان دیده می‌شود. اما نکته مهم این است مطالبی که در این کتیبه از سارگن به جا مانده است کمتر در کتیبه‌های دیگر او دیده می‌شود و چه رمز و رازی وجود دارد که این پادشاه، چنین مطالب مهمی را بر کوهی در منطقه هورامان حکاکی می‌کند، که این خود اهمیت اثر را دو چندان می‌کند.
به خود می‌بالیم که در سرزمینی هستیم که جهانیان مشتاق شگفتی‌های آنند و برای دیدن تاریخش سر از پا نمی شناسند. حالا اما سخن از بی لطفی ماست که این‌چنین گنج‌هایی را به دست فراموشی سپرده ایم، آثاری بی نظیر، ماندگار و بی‌همتا در دنیا که تمدن کهن را به نمایش گذاشته‌اند.