فصل برداشت انار در ساوه، علاوه بر رنگ و طعم شیرین این میوه بهشتی، یادآور دغدغه‌ها و مشکلاتی است که سال‌هاست دامان باغداران این شهرستان را گرفته است. پشت هر دانه انار ساوه، داستانی نهفته از کم‌آبی، هزینه‌های سنگین تولید، کمبود نیروی کار فصلی و سردرگمی که در مسیر صادرات قرار دارد.
جواد سلیمانی، باغدار باسابقه و مسئول سردخانه 3 هزار تنی دو منظوره در ساوه، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات فعلی باغداران ساوه، کمبود کارگر فصلی به‌ویژه در ایام برداشت است. متأسفانه بسیاری از کارگران افغان که سال‌ها در باغ‌های منطقه فعالیت داشتند، به دلیل نداشتن مجوز اقامت یا اشتغال، از چرخه کار خارج شده‌اند و این مسئله روند برداشت را مختل کرده است.
وی افزود: انتظار می‌رود دولت سهمیه مشخصی برای کارگران قانونی بخش کشاورزی در نظر بگیرد تا باغداران در فصل برداشت با بحران نیروی انسانی مواجه نشوند.
سردخانه‌ها و چالش نگهداری محصول
به گفته سلیمانی، در حال حاضر حدود 20 هزار تن ظرفیت سردخانه‌ای برای محصولات کشاورزی در ساوه وجود دارد و بخش خصوصی نقش مؤثری در نگهداری و فرآوری محصولات ایفا می‌کند.
او می‌گوید: سردخانه‌ها در فصل برداشت برای نگهداری بلندمدت انار و تولید آب‌انار مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما بسیاری از آن‌ها تنها سه تا چهار ماه در سال فعال‌اند و بازده اقتصادی مطلوبی ندارند.
این فعال بخش کشاورزی با اشاره به چالش تأمین انرژی گفت: استفاده از انرژی خورشیدی برای باغداران پرهزینه و پیچیده است و عملاً صرفه اقتصادی ندارد. فعلاً تنها راهکار عملی، استفاده از ژنراتور است، هرچند این راه هم با مشکلات تأمین سوخت همراه است.
سلیمانی با تأکید بر اهمیت واسطه‌های حرفه‌ای در زنجیره فروش گفت: در همه دنیا تأمین‌کنندگان یا نقش حیاتی در ارتباط بین تولیدکننده و بازار دارند. متأسفانه در کشور ما نبود ساختار مشخص صادرات و بروکراسی اداری باعث شده فعالان این حوزه دلسرد شوند، مشکل اصلی وجود واسطه نیست، بلکه نبود چارچوب شفاف برای فعالیت آنان است. باغدار تولیدکننده است، نه صادرکننده؛ صادرات کار تخصصی است و نیاز به تجهیزات بسته‌بندی، سورتینگ و پالت‌بندی حرفه‌ای دارد.
از باغ ارگانیک تا بازار جهانی؛ راه دشوار انار ساوه
علی یزدان‌پناه، باغدار نمونه و عضو اتحادیه باغداران انار ساوه نیز در گفت‌وگو با فارس گفت: انار ساوه از نظر کیفیت و طعم در کشور بی‌نظیر است و بخش زیادی از آن به‌صورت ارگانیک تولید می‌شود، اما در معرفی و برندسازی از رقبایی مانند یزد و نی‌ریز عقب مانده‌ایم.
وی افزود: اگر قرار است صادرات انار رونق بگیرد، باید کار را به شرکت‌های تخصصی سپرد. این شرکت‌ها می‌توانند مسئولیت برند، بسته‌بندی، صادرات و پاسخگویی به خریداران خارجی را بر عهده بگیرند. تنها در این صورت است که انار ساوه می‌تواند در بازار جهانی بدرخشد.
یزدان‌پناه تأکید کرد: سطح حرفه‌ای بودن باغداران پایین است و بسیاری از باغ‌ها به‌صورت سنتی اداره می‌شوند. استفاده از ارقام جدید و مقاوم و بازسازی باغ‌های فرسوده ضروری است. همچنین جشنواره‌ها و برنامه‌های معرفی انار باید مستمر و هدفمند برگزار شوند تا تأثیر واقعی داشته باشند.
بروکراسی اداری، مانع توسعه
این باغدار نمونه گفت: در ساوه چند شرکت فعال فرآوری داریم که در حوزه تولید دانه انار و آب‌انار پاستوریزه فعالیت دارند، اما گرفتن مجوز برای این واحدها گاه تا پنج سال طول می‌کشد. از استاندارد تا جهاد کشاورزی، هر دستگاه نظر متفاوتی دارد و همین باعث دلسردی سرمایه‌گذاران می‌شود.
یزدان‌پناه افزود: فرآوری محصولات کشاورزی حلقه حیاتی تولید است. اگر بتوانیم آب‌انار، دون‌انار و کنسانتره را جایگزین ضایعات کنیم، هم درآمد باغداران افزایش می‌یابد و هم ارزش افزوده بیشتری نصیب منطقه می‌شود.
یعقوب بابایی، دیگر باغدار ساوه، نیز در گفت‌وگو با فارس گفت: مهم‌ترین مشکلات ما کمبود آب، افزایش هزینه‌های تولید و نبود حمایت مؤثر از سوی مسئولان است. متأسفانه بسیاری از سرمایه‌گذاران بدون مطالعه وارد حوزه سردخانه یا فرآوری می‌شوند و با زیان مالی مواجه می‌گردند.
علیرضا طهماسبی مدیرجهاد کشاورزی ساوه نیز با بیان اینکه ساوه با دارا بودن بیش از 12 هزار هکتار باغ انار، ظرفیت تبدیل شدن به قطب اول فرآوری و صادرات انار کشور را دارد، می‌گوید: هم اکنون سه واحد صنعتی در حوزه تولید آب انار و کنسانتره در شهرستان فعال هستند.
به گفته وی در حال حاضر 65 درصد باغ‌های انار ساوه به‌صورت سنتی، 35 درصد مکانیزه و 25 درصد به سیستم آبیاری نوین مجهز هستند.