ورود خودرو به طبیعت عوارض بسیار و گاهی غیر قابل جبرانی دارد، ورود ناآگاهانه، مدیریت‌نشده و غیر مسئولانه‌، سلامت، امنیت، تعادل و توازن طبیعت را تهدید می‌کند.
استمرار ورود خودرو به طبیعت، حتی معیشت، فرهنگ و هنجارهای جوامع محلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد حال آنکه برخی بدون در نظر گرفتن اصول و ضوابط اکوتوریسم یا گردشگری پایدار، به اسم طبیعت‌گردی و طبیعت‌‌دوستی با خودرو تا دل طبیعت رانندگی می‌کنند، امری که باعث نگرانی و واکنش برخی از متخصصان حوزه‌‌ گردشگری و محیط زیست نیز شده؛ متأسفانه کوهستان الوند نیز از این قاعده مستثنا نیست.
بر این اساس با توجه به بغرنج شدن این مسئله برآن شدیم تا قبل از فرا رسیدن فصل بهار و تابستان با هادی کیادلیری؛ رئیس دانشکده علوم منابع طبیعی، محیط زیست و علوم و تحقیقات کشور و نیز حمید دیداری؛ نائب رئیس هیئت کوهنوردی استان همدان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
رئیس دانشکده علوم منابع طبیعی، محیط زیست و علوم و تحقیقات کشور با بیان اینکه آفرودسواری که مدتی در کشور ما مطرح و باب شده نه‌تنها در کوهستان الوند بلکه در کل محیط‌های طبیعی کشور از کنار دریا گرفته تا خط‌الرأس کوهستان را تحت تأثیر خود قرار داده گفت: متأسفانه از آنجا که این امر بدون برنامه و نظارت انجام می‌شود آسیب‌زا بوده و تهدیدی برای محیط زیست و منابع طبیعی به‌شمار می‌رود.
هادی کیادلیری با اشاره به اینکه ممکن است این فعالیت در سایر کشورها به‌عنوان یک کار مفید و ورزش هیجان‌انگیز با پیروی از یکسری قواعد و قانون مطرح باشد اما در کشور ما در نبود نظارت کامل این کار همواره همراه تخریب طبیعت اتفاق می‌افتد ابراز کرد: به‌عنوان مثال طبق تجربه شخصی خودم آفرودسواران اینگونه می‌اندیشند که برای تردد آن‌ها هیچ محدودیتی وجود نداشته و می‌توانند از هر منطقه صعب‌العبور و یا هر منطقه طبیعی که در آن جاده‌ای وجود ندارد، از آنجا که نام این نوع از فعالیت آفرود است (رانندگی خارج از جاده) می‌توانند تا آنجا که خودروشان توان دارد به ارتفاعات رفته و وارد عرصه‌های طبیعی شوند؛ این امر در سایر کشورها از محدوده‌های خاص پیروی می‌کند و به‌صورت کنترل‌شده انجام می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه اغلب آفرودسواران در کشور ما وارد زیستگاه شده و علاوه بر اینکه کوبیدگی خاک و فرسایش بالا ایجاد می‌کنند منجر به از بین رفتن گونه‌های گیاهی و ایجاد ناامنی برای حیات وحش می‌شوند، اظهار کرد: در واقع در پی فعالیت این افراد شاهد بروز یک فاجعه لجام‌گسیخته هستیم.
این دانشیار محیط زیست با تأکید بر اینکه این فعالیت غیر اصولی در پی تدام داشتن، بسیاری از زیستگاه‌های کشور را از بین خواهد برد ابراز کرد: علاوه بر این خاک این مسیرها کاملاً فرسایشی و بهم ریخته می‌شود.
کیادلیری از آفرودها به‌عنوان درد امروز محیط زیست ایران یاد کرد و افزود: حتی در خصوص اکوتوریسم که از آن به‌عنوان یک روش درمانی برای طبیعت یاد می‌شود در نبود نظارت این کار نیز خود به امری آسیب‌زا در کشور ما بدل شده است.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه هر فعالیتی که از سایر کشورها الگوبرداری می‌شود در نبود نظارت قوی، عدم آموزش و آگاهی‌بخشی در پی پیامدهای آن به‌صورت مبتذل در کشورها نمود پیدا می‌کند، تشریح کرد: در مشکلات محیط زیست، برخورد با متخلفان آخرین مرحله است و یقیناً چاره‌ساز نیست؛ بنابراین در این عرصه به آگاهی‌بخشی بیشتر نیازمندیم چراکه مردم در این موضوعات اطلاع کافی دارند اما از عواقب و آسیب‌های آن بی‌اطلاع هستند، پس در نبود نظارت، فعالیت‌های این‌چنینی مشکلات زیست‌محیطی بسیاری را به‌دنبال دارد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر شکننده بودن محیط‌های طبیعی در کشور اظهار کرد: علیرغم تنوع مناسب به لحاظ گونه‌های گیاهی و جانوری در کشور و حتی برابر این تنوع با کشورهای اروپایی (به‌دلیل برخورداری از اقلیم و آب و هوای مختلف ما از 11 بایوم، 9 بایوم را در کشور داریم) آنچه در کشور ما مسئله‌ساز شده محدود بودن تعداد این گونه‌ها است که متأسفانه همه آن‌ها مورد بهره‌برداری مضاعف قرار گرفته و به یک نقطه همچون ورشکستگی نزدیک هستند؛ بنابراین تحمیل و بار کردن مسئله‌ای همچون آفرودها بر این طبیعت شکننده، رهاورد و پیامدی جز نابودی به‌دنبال نخواهد داشت.
کیادلیری با بیان اینکه اکوسیستم‌های طبیعی در کشورها متأسفانه اشباع شده از مشکلات هستند خاطرنشان کرد: بنابراین اضافه کردن هر چالشی، آن‌ها را به ابرچالش تبدیل خواهد کرد.
وی با بیان اینکه دیگر این اکوسیستم‌ها ورشکسته از عهده ابرچالش برنمی‌آیند، تشریح کرد: با تحمیل بار مضاعف شاهد ازهم‌پاشیدگی‌ اکوسیستم‌ها خواهیم بود.
در ادامه نایب ‌رئیس کوهنوردی و صعودهای ورزشی نیز با بیان اینکه ما در جایگاه حقوقی و شخصی خود هیچگونه مخالفتی با فعالیت آفرودسواری در قالب یک فعالیت ورزشی در زیرمجموعه هیئت‌ اتومبیلرانی نداریم تشریح کرد: این ورزش در همه‌جای دنیا به‌صورت حساب‌شده و با تعریف یک مسیر خاص و در دو مدل انجام می‌شود.
حمید دیداری افزود: این افراد با ماشین یا موتور، در پیست فعالیت دارند و یا اینکه طبعیت مناطقی خاص برای آن دست فعالیت‌ها به‌صورت مشخص‌شده وجود دارد و بر عملکرد آن‌ها نظارتی قوی حکمفرماست.
وی با تأکید بر اینکه در سایر کشورها این افراد در صورت حضور در مناطق طبیعی مشخص‌شده برای موتورسواری و اتومبیل‌رانی اجازه خروج از این محدوده و تعرض به طبیعت را ندارند، اظهار کرد: در کشور ما که موتورسواری از قواعد خاصی تبعیت می‌کند مسئله این است که موتورهای قوی‌تر از 150 سی‌سی مجوز تردد ندارند؛ بر این اساس فعالیت این موتورهای آفرود غیر قانونی است و هیچ‌یک از آن‌ها پلاک ندارند.
وی ادامه داد: مشکل این است که ما با اینکه باید با فعالیت غیر قانونی این افراد از سوی متولیان برخورد لازم صورت گیرد، مسئله‌ای نداریم اما موضوع اصلی ما ورود این موتورها به کوهستان است.
نایب رئیس هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان همدان با بیان اینکه ورود این موتورهای بدون پلاک که بیش از 97 درصد آن‌ها زیرمجموعه هیئت اتومبیل‌رانی و موتورسورای هم نیستند، مشکل ماست تشریح کرد: حتی مسیر مشخصی را نیز طی نکرده و نه‌تنها ما بلکه هیئت موتورسواری نیز از آن‌ها شناختی ندارند.
دیداری در پاسخ به اینکه فعالیت این آفرودسواران غیر قانونی چه آسیب‌هایی را به طبیعت وارد می‌کند؟ تصریح کرد: همانطور که چرای بی‌رویه منجر به نابودی محیط زیست و معدوم شدن بخشی از گونه‌ها می‌شود، این امر نیز با کوبیدن و فرسایش خاک منجر به از بین رفتن گونه‌های گیاهای و در پی آن گونه‌های جانوری حاضر در محیط زیست می‌شوند؛ بنابراین باید تدابیر لازم برای مهار این آسیب‌ها اندیشیده شود.
وی در واکنش به این مسئله که این آفرودسواران در کدام مسیرها بیشترین تردد را دارند گفت: مسیر این افراد متفاوت است حال آنکه در یک دوره‌ای سازمان عشایری برای سهولت کار، زندگی و حمل‌و‌نقل این قشر اقدام به ایجاد راه‌هایی کرده که تعداد‌ آن در دره‌های همدان بسیار زیاد است. به طور مثال از یک‌سو از ابتدای شهر همدان و زیر قزل‌ارسلان تا ته دره وهنان جاده کشیده و اینکه این راه از کوهستان الوند تا تویسرکان، ارزانفود و خورزنه و تا زیر کلاه قاضی ادامه دارد.
نایب رئیس هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان همدان با اشاره به اینکه این آفرودسوران از این جاده‌ها استفاده کرده و وارد کوهستان می‌شوند، تشریح کرد: درواقع شرایط به گونه‌ای است که موتورسواران از یک سو تا خط‌الرأس الوند رفته و یا طی کردن مسیر خود را به گردنه اسدآباد می‌رسانند.
دیداری با اشاره به اینکه کل منطقه کوهستان الوند تحت تأثیر این آفرودسواران قرار گرفته اما متأسفانه این موضوع در منطقه دره مرادبیگ به‌دلیل داشتن مناطق کوهستانی بیشتر و وجود جاده‌ای که سال‌ها پیش در این منطقه برای معادن کشیده شده گسترده‌تر است به طوری که تردد این موتورها و خودروهای آفرودی تا تویسرکان ادامه پیدا می‌کند، تصریح کرد: بیشتر این فعالیت‌ها در روزهای تعطیل و جمعه‌ها اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه این افراد به‌عنوان یک فعالیت ورزشی و تفریحی به‌صورت انفرادی و یا جمعی وارد کوهستان و حتی با موتور وارد عرصه‌های مرتعی شده و در کنار موتور خود چادر زده و شب را اتراق می‌کنند، تشریح کرد: تردد آن‌ها آسیب جدی به گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه وارد می‌کند حال آنکه تردد آن‌ها در جاده عشایر آنچنان مشکل‌ساز نیست بلکه این موضوع آنجا بغرنج می‌شود که از این طریق وارد عرصه‌های طبیعی و بکر شده و آن‌ها را نابود می‌کنند.
نایب رئیس هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان همدان ادامه داد: مسئله بعدی اینکه بیشتر این افراد تسلط کافی به موتور نداشته و کوهستان را نیز نمی‌شناسند که این امر خود مسئله را دردناک‌تر می‌کند؛ برای مثال سال گذشته یکی از همین آفرودسواران در منطقه کوهستانی چشمه‌ملک با یکی از کوهنوردان به‌دلیل عدم توانایی در مهار موتور برخورد کرد و منجر به شکسته شدن پای او شد.
دیداری با اشاره به اینکه علاوه بر این خطرات همانطور که پیشتر عنوان شد تردد این آفرودسواران منجر به نابودی پوشش گیاهی نیز می‌شود به عنوان مثال در کوهستان الوند دره‌ای به نام دره گوساله وجود دارد (از گنجنامه و به چشمه ملک منتهی می‌شود) که تردد مداوم و بوکس و باد موتورها به طور کلی پوشش گیاهی منطقه را معدوم کرده، تشریح کرد: علاوه بر این تردد این موتورها و خودروها به چشمه‌ها و سر منشأ آن‌ها نیز آسیب می‌رساند زیرا این دشت‌های موجود در این کوهستان و دره‌های آن است که سرمنشأ این چشمه‌ها به حساب آمده و به گویش همدانی زق زار هستند، اما تردد این موتورها تمام این زق زارها را خراب کرده و این امکان را سلب می‌کنند که آب به چشمه‌ها برسد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر در یک نمونه دیگر در منطقه تخت رستم در ارتفاعات دره مرادبیگ به دلیل جاده‌کشی برای تردد عشایر، بستری برای تاخت و تاز آفرودسواران فراهم که در پی آن کل چمن این منطقه از بین رفته است، بیان کرد: بازهم تأکید می‌کنم فعالیت بیش از 90 درصد فعالیت این موتورها و اتومبیل‌های آفرودی ارتباطی به هیئت اتومبیل‌رانی ندارد.
وی ادامه داد: این افراد هیج اطلاعاتی از طبیعت و نحوه برخورد با آن را نداشته و تنها با خریداری یک پاترول و لاستیک‌های آفرودی به‌صورت غیر قانونی، وارد عرصه‌های طبیعی می‌شوند، حال آنکه در منطقه ثبت ملی‌شده الوند، هیچ‌گونه نظارتی هم بر فعالیتشان وجود ندارد.

طاهره ترابی مهوش