این روزها هوا هر روز گرمتر از دیروز است و دیگر خبری از آن تابستان‌های مطبوع حتی در شهرهای کوهستانی همدان نیست حال آنکه تا 10 سال پیش اصلی‌ترین دلیل برای مهاجرت به شهرهای این چنینی آب و هوای مطبوع آن بود اما گویی تغییر اقلیم که طی دو دهه اخیر به سرفصل تمام مباحثه‌ها و جدل‌های کارشناسان محیط زیست در سطح ملی و بین الملی بدل شده کم‌کم پرده از پیامدهای خود برداشته و در برخی از کشورها همچون ایران و استان‌هایی همچون همدان نمود بیشتری پیدا کرده به طوری که با کاهش نزولات جوی و در پی عدم مدیریت منابع، این روزها با قطعی آب گسترده روبه رو شده و به عنوان یکی از اصلی‌ترین پیامدهای تغییرات آب و هوایی از آن یاد می‌شود.

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌وگویی را با فعال و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمد درویش با بیان اینکه تغییرات اقلیمی واقعیت غیر قابل انکار است و مدام هم وضعیت در سطح بین‌الملل و نیز کشور ما ایران در حال وخیم‌تر شدن است گفت: پیش‌بینی می‌شود تا سال 2070 میانگین دما در کره زمین چهار درجه افزایش یابد.

وی با اشاره به اینکه اگر همه کشورها با هم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای متحد نشوند فروپاشی کل کره زمین حتمی است تشریح کرد: در این موضوع کشور ما از آنجا که در نوار 25 تا 40 درجه نیم‌کره شمالی قرار دارد از جمله آسیب‌پذیرترین کشورهای دنیا است.

وی با اشاره به اینکه طبق تحقیقاتی که توسط مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در ایستگاه «همند» آبسرد در جوار دماوند انجام شده مشخص شد، در طول 70 سال گذشته میانگین افزایش دما 2.7 درجه سلسیوس بوده در حالی که میانگین جهانی حدود یک درجه سلسیوس است تشریح کرد: در حال حاضر میانگین افزایش دما در ایران بیشتر از میانگین جهانی است.

این فعال محیط زیستی با اشاره به اینکه با این تفاسیر ما باید آماده یک دگریسی بوده و به سمت تغییر سبک زندگی حرکت کنیم تشریح کرد: می‌بایست به سمت اقتصادی برویم که آب‌محور نباشد زیرا نباید بیش از 60 درصد آب قابل استحصال شده را در سه بخش صنعت، کشاورزی و شرب مورد استفاده قرار داد.

درویش با اشاره به اینکه باید آب در مراتع، رودخانه و محیط زیست باقی بماند وگرنه آینده‌ای به‌مراتب نگران‌کننده و خطرناک‌تری در پیش خواهیم داشت ابراز کرد: ازجمله پیامدهای تغییر اقلیم می‌توان به کاهش ظرفیت گرمایش ویژه، افزایش چشمه‌های تولید گرد و خاک، خشک شدن تالاب‌ها، رودخانه‌ها و کاهش تنوع زیستی، کاهش کیفیت زیست‌پذیری در سکونتگاه‌ها و در نهایت متروکه شدن روستاها و در پی آن مهاجرت‌های اقلیمی بزرگ اشاره کرد.

این پژوهشگر حوزه محیط زیست با بیان اینکه البته مشکل نبود آب در شرایط فعلی در شهر همدان ربطی به تغییر اقلیم ندارد گفت: تغییرات اقلیم تاکنون چیزی حدود 15 درصد از میانگین ریزش‌های آسمانی را کاهش داده در حالی که کل نیاز آب شرب استان به فرض اینکه هیچ آبی در هیچ شهری وجود نداشته باشد کمتر از پنج درصد کل آب قابل استحصال همدان است؛ بنابراین می‌بایست یک خشک‌سالی 95 درصدی را شاهد باشیم تا در این استان با بحران کمبود آب شرب مواجه شویم نه یک خشک‌سالی که حدود 25 درصد نزولات آسمانی نسبت به میانگین درازمدت را کاهش داده است.

درویش، افزود: این بدان مفهوم است که مسئولان آب منطقه‌ای استان همدان می‌توانستند با تمهیدات لازم و رعایت اصول پدافند غیر عامل و به قول معروف نگذاشتن همه تخم‌ها در سبد سد اکباتان، این مشکل را حل کنند.

وی چرایی عدم حل این مشکل را به‌دلیل بی‌خردی و بی‌درایتی مدیران مرتبط با این موضوع در استان همدان دانست و خاطرنشان کرد: جالب است این افراد طی این سال‌ها هر روز شاهد کاهش سطح آب سد اکباتان و ورود رسوب به آن بودند و حتی به همین دلیل تاج آن را 25 متر بالاتر بردند، پس چرا اجازه ایجاد چنین بحرانی را دادند؟

این کارشناس حوزه محیط زیست با بیان اینکه می‌بایست حقابه محیط زیست را بعد از حقابه شرب و مقدم بر کشاورزی و صنعت در همدان تخصیص دهند اظهار کرد: اگر این کار انجام می‌شد در حال حاضر سفره آب‌های زیر زمینی و رودخانه‌ها آب داشتند و دچار چنین بحرانی نمی‌شدیم.

درویش با بیان اینکه در حال حاضر بیش از 97 درصد آب قابل استحصال استان همدان در بخش کشاورزی و صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد افزود: پس بزرگ‌ترین دلیل ایجاد این بحران در همدان عدم توجه به بدیهی‌ترین اصول حکمرانی آب است.

وی با بیان اینکه باید حقابه محیط زیستی که اکنون در بخش کشاورزی و صنعت به‌کار گرفته می‌شود را به دو بخش محیط زیست و شرب بازگردانند ابراز کرد: مسئله این است که می‌بایست از طریق ارتقای کیفیت در بخش کشاورزی و صنعت، تولید و بهره‌وری را افزایش داد نه افزایش سطح زیر کشت.

این کارشناس‌ محیط‌زیست با انتقاد از رویکرد غلط حاکم بر کشاورزی استان همدان، تصریح کرد: چطور انتظار داریم در استانی که یونجه آن به کشور امارات صادر می‌شود بتوان بحران آب را مدیریت کرد؟

درویش ادامه داد: نیروگاه حرارتی در همدان ساخته می‌شود که پیامد آن 11 فروچاله است حال آنکه به لحاظ آمایش سرزمینی این نیروگاه اصلاً نباید در استان ساخته می‌شد.

مع‌الوصف در مورد مسئله بحران آب و خشک‌سالی در ایران بحث زیادی شده و کارشناسان مسائل متعددی را عنوان کرده‌اند، آنچه ما به‌دنبال پاسخ آن هستیم این است که بعد از چند دهه خشک‌سالی آیا می‌توان گفت این وضعیت قابل پیش‌بینی بود؟ آیا دانش مرتبط با خشک‌سالی در کشور ما وجود دارد و این شرایط قابل بررسی است؟ پس شاهد مدیریتی کارآمد در این بخش نبوده و نیستیم.

طاهره ترابی مهوش