* به‌جای رقابت باهم همکاری کنیم

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انسان، جمع‌گرا بودن او است. انسان ذاتاً موجودی علاقه‌مند به جمع و در پی برقراری ارتباطات گسترده‌تر بوده و یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث پیشرفت او می‌شود، مهارت کار گروهی است. مهارت کار گروهی، یکی از مهارت‌های هوش هیجانی و اجتماعی بوده و اهمیت این عامل به‌قدری است که می‌توان گفت بخش بزرگی از پیشرفت بشر بوده که مدیون شوق و میل به پیوند، جمع و اتحاد است. یکی از مواردی که در جامعه ما بسیار به چشم می‌آید و موجب پراکندگی و جدایی انسان‌ها از یکدیگر شده، عدم توانایی و مهارت کار و زندگی گروهی است.

* همه افراد می‌خواهند همه کار را انجام دهند

یکی از مسائلی که با ذات کار گروهی در جامعه ما در تضاد بوده، تمایل افراد به داشتن چندین نقش، شغل و تخصص به‌طور هم‌زمان است. گویی غالباً می‌خواهند همه‌فن‌حریف باشند. به‌عنوان مثال فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف دانشگاهی براساس مدگرایی شغلی یا بازار پویای کاری، به یک حرفه خاص هجوم می‌آورند که ارتباطی با تخصص آن‌ها ندارد. برخی از افراد هم به‌دلیل داشتن سرمایه مالی، وارد حرفه‌هایی می‌شوند که تخصص‌شان نیست و... دلیل این مسئله می‌تواند در درجه نخست، کسب درآمد بیشتر باشد یا مربوط به این حقیقت باشد که بسیاری از افراد جامعه، می‌خواهند با القاب و عناوین مختلف، خود را در یک گروه و جامعه معرفی کرده و جایگاه اجتماعی بالاتری کسب کنند. (1)

می‌توانیم کار گروهی را از زنبور‌ها بیاموزیم، ما کار گروهی بلد نیستیم، همه ما می‌خواهیم شهد یک گل را بمکیم. راه‌حل این است که بیاموزیم در زندگی جمعی، هرکسی باید اثر منحصربه‌فرد خود را براساس توانایی‌ها، مهارت‌ها و استعدادهایش بر جای بگذارد.

* انجام کارگروهی به‌شرط انعطاف‌پذیری

زهرا گیتی‌پسند؛ کارشناس و مسئول ترویج فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص کار گروهی در ایران گفت: در ایران، رفتار و عملکرد فرد، زمانی که عضو گروهی باشد با زمانی که مدیریت گروه را بر عهده داشته باشد، متفاوت است.

گیتی‌پسند معتقد است: کار گروهی نیاز به انعطاف‌پذیری دارد و متأسفانه در ایران، انعطاف‌پذیری بسیار اندک است.

وی ادامه داد: در کار گروهی حتی اگر فردی مخالف دیگری باشد، باز هم می‌توانند با هم بمانند و کار را به پیش ببرند.

* کودکان با حضور در واحدهای اقتصادی با فرهنگ کار آشنا می‌شوند

کارشناس و مسئول ترویج فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی معتقد است: برای اینکه کودکان بتوانند از همان سنین کودکی با موضوع کار، عجین شوند چه خوب است که بتوانند در واحدهای اقتصادی حضور یافته و با کار و فرهنگ کار،از نزدیک آشنا شوند. چراکه مدت طولانی تحصیل سبب می‌شود، زمانی که فرد به دنیای کار وارد می‌شود، فکرش با میل به انجام کار اداری پر شده باشد.

گیتی‌پسند با اشاره به کار پژوهشی درخصوص تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دبیرستان، به لزوم گنجاندن این مفاهیم در این کتاب‌ها اشاره کرد.

وی گفت: بررسی پنج کتاب درسی دبیرستان نشان می‌دهد که تنها 17درصد مطالب در این کتاب‌ها، درخصوص شیوه‌های همکاری و کارگروهی آموزش داده شده است.

کارشناس و مسئول ترویج فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه کودکان باید از کودکی کار جمعی را بیاموزند، گفت: معلمی اگر کار جمعی را باور نداشته باشد، نمی‌تواند به دانش‌آموزان خود، کار جمعی را آموزش دهد.(2)

آموزگاران باید به کار جمعی اعتقاد داشته باشند تا بتوانند از طریق آموزش، این مهم را انتقال دهند. کار گروهی مستلزم عبور از سوءظن و رقابت و میل به همکاری و از خودمحوری به اهداف گروهی است.

به‌گفته این کارشناس برای موفقیت در کارگروهی لازم است هریک از اعضا، به‌جای اینکه منتظر پیش‌قدم شدن دیگران شوند، خودشان آغازگر باشند.

* چرا تمایل به کارگروهی نداریم؟

عوامل مختلفی در جامعه ما وجود دارند که بر میزان تمایل افراد، نسبت به انجام کار گروهی اثرگذارند. مثلاً علاقه بیشتر به انجام کار فردی. حال اینکه چرا بسیاری از افراد جامعه ما، از کار انفرادی بیشتر لذت می‌برند، دلایل مختلفی دارد. از دلایلی که افراد کار انفرادی را به‌کار گروهی ترجیح می‌دهند، عدم اطمینان آن‌ها به نتیجه کار افراد دیگر، وسواس، کامل‌گرایی، خودشیفتگی و ضعف مهارت کار گروهی است. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که کار و اثر خودشان از همه بهتر است. بنابراین اجازه مشارکت به دیگران را نداده و ترجیح می‌دهند که همه کار‌ها را خود انجام دهند.

یکی دیگر از دلایلی که موجب می‌شود تا افراد تمایل بیشتری به ‌کار انفرادی پیدا کنند، نیاز به تحسین و تشویق است. برخی دوست دارند که فقط خودشان برنده و انجام‌دهنده کار‌ها باشند. شدت نیاز به تحسین و شناخته شدن در این افراد، به حدی است که اگر وارد کار گروهی شوند، انگیزه خود را از دست داده و احساس محدودیت می‌کنند.(3)

دلیل دیگر را می‌توان روحیه خودرأیی و خودمحوری افراد دانست. برخی از افراد، تمایلی به شنیدن و به‌کار بردن نظرات دیگران ندارند و نظر خود را ارجح بر دیگران می‌دانند. اگر این دسته از افراد بتوانند کنترل گروه را به‌دست گیرند و دیکتاتوری اعمال کنند، در گروه می‌مانند، اما اگر قرار بر مشارکت آرا و همبستگی باشد، غالباً احساس بدی به آن‌ها دست داده و گروه را ترک می‌کنند.

موضوع دیگر به این مربوط می‌شود که به‌طور کلی مواجهه با تفاوت‌ها، پذیرش یا حل آن‌ها برای برخی از افراد دشوار است. در جامعه ما نیز ضعف زیادی در این بخش دیده می‌شود. گاهی بعضی از افراد برای فرار از تفاوت‌ها یا حل تعارضات، ترجیح می‌دهند در انجام کار‌ها تنها باشند.

آنچه مشخص است اینکه در دیدگاه اسلامی، مقوله کار به‌عنوان موضوعی ارزشمند، تلقی شده و همواره نسبت به انجام کارجمعی تأکید شده است.

بنا بر گزارش خبرگزاری تبیان در دیدگاه مذهبی مسلمانان، کار جمعی بر کار فردی ارجح است، به‌طوری که ادای نماز به جماعت تأکید شده و در مناسک مذهبی مسلمانان به شکل جمعی حضور دارند.

بنابراین شایسته است که روحیه و فرهنگ انجام کار جمعی و گروهی را در جامعه تقویت کنیم و در راستای انتقال این روحیه به کودکان، همت داشته باشیم.

پی نوشت:

١- « چرا ایرانی‌ها در کار گروهی ضعیف هستند؟» روزنامه دنیای اقتصاد، ١٣٩٥

٢- « شکل گیری کارگروهی، مستلزم عبور از رقابت به همکاری است» خبرگزاری ایرنا، ١٣٩٥

٣- « چرا ایرانی‌ها در کار گروهی ضعیف هستند؟» روزنامه دنیای اقتصاد، ١٣٩٥