در نشست برنامه «سینمای ایران برای وطن»، ضمن نقد و بررسی فیلم «خانه دوست کجاست؟» ساخته زنده‌یاد عباس کیارستمی، به نسبت این فیلم‌ساز با وطن و پیوند او با کشور ایران، اشاره شد.
به گزارش سپهرغرب از اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی، نخستین نشست برنامه «سینمای ایران برای وطن» با نمایش نسخه مرمت‌شده «خانه دوست کجاست؟» ساخته زنده‌یاد عباس کیارستمی با حضور محمود کلاری و عبدالجبار کاکایی و با اجرای حمیدرضا مدقق در موزه سینما، برگزار شد.
کلاری در ابتدای این برنامه با بیان اینکه «خانه دوست کجاست؟» برای او معنای خاصی دارد، گفت: یکی از ویژگی‌های بارز این فیلم برای من که با عکاسی این حرفه را شروع کردم و سپس با عشق و علاقه وارد سینما شدم، نمونه‌ای از زندگی هنرمند است و این‌ نگاه و شیوه پرداخت نیز از همین زیست هنرمندانه نشأت می‌گیرد؛ درواقع فرم و ساختاری که در فیلم جاری بوده، حاصل زیست هنرمند است.
وی با بیان اینکه نگاه ساده و بی‌پیرایه فیلم‌ساز به‌صورت شاعرانه در فیلم وجود دارد، ادامه داد: به عقیده من کیارستمی اگر فیلم‌ساز نمی‌شد،‌ شاعر می‌شد؛ او شکلی از سینما را به من‌ معرفی کرد که سرشار از خلوص بود. «خانه دوست کجاست؟» درحالی که سرشار از جنبه‌های هنرمندانه است، اما مخاطب را وارد فضای اثر می‌کند، به‌گونه‌ای که شما احساس نمی‌کنید درحال تماشای یک فیلم هستید.
کلاری با اشاره به علاقه کیارستمی به شعر، بیان کرد: آقای کیارستمی مجموعه‌ای از محفوظات شعر و به طرز عجیبی اشعار زیادی را حفظ بود؛ وقتی به اسامی فیلم‌های کیارستمی نگاه می‌کنیم، مانند «خانه دوست کجاست؟» و «باد ما را با خود خواهد برد»، باز علاقه او به شعر نمایان می‌شود و درواقع سه‌گانه عباس کیارستمی اوج تقلای شاعرانه او است.
وی افزود: برای من خیلی دلایل تعلق خاطرم به نوع سینمای کیارستمی مشخص نبود و نمی‌دانستم چرا این سفر سینمایی عباس کیارستمی تا این حد برای من جذاب است، درحالی که رد پایی از این نگاه در آثار خود نیز دیده می‌شود. به نظرم دلیلش این بود که کیارستمی به بهترین شکل ممکن بلد بود یک شعر را در فیلم سینمایی به تصویر بکشد و فیلم‌های او با وجود اینکه داستان مشخصی ندارند، اما کاملاً دراماتیک هستند. نکته قابل توجه اینکه هرگز این مفاهیم شاعرانه به‌صورت شعاری در فیلم کیارستمی مطرح نمی‌شدند، بلکه مربوط به ذات خود فیلم‌ بودند.
* در دانشگاه‌های دنیا بخشی به‌نام کیارستمی تدریس می‌شود
کلاری با بیان اینکه یکی از ویژگی‌هایی آثار کیارستمی این است که همه‌چیز به‌شدت شخصی است، گفت: کیارستمی سعی می‌کرد تمام‌ تجهیزات پشت صحنه را تا حد امکان محدود کند؛ اینکه به‌عنوان یک فیلمبردار بخواهید با عباس کیارستمی کار کنید، بسیار سخت است و نباید این تلقی ایجاد شود که او تمام صحنه را خودش می‌چید، بلکه ما همه‌چیز را برنامه‌ریزی می‌کردیم و جزئیات اهمیت بسیاری داشتند.
وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین دانشگاه‌های سینمایی دنیا بخش عباس کیارستمی را آموزش می‌دهند و سینمای او کاملاً در دنیا جا افتاده است؛ این مکتب و سبک و سیاق در فیلم‌سازان پس از او ازجمله کوروساوا، نوری بیلگه جیلان، دیوید لینچ و غیره به‌وضوح دیده می‌شود. آقای کیارستمی در نقطه و زمان درستی مطرح شد؛ زمانی که در ایران انقلاب شده و نگاه مردم جهان به ایران معطوف شده بود. او توانست چهره‌ای از مردم این کشور را به دنیا نشان دهد که کاملاً نسبت به چیزی که در رسانه‌ها مطرح می‌شد، متفاوت بود.
* کیارستمی بازیچه جشنواره‌ها نشد
کلاری با بیان اینکه «خانه دوست کجاست؟» یک فیلم صلح‌طلب است، بیان کرد: در فیلم‌های عباس کیارستمی آدم‌ها سؤال‌هایی مطرح می‌کنند، اما پاسخ مشخصی برایشان وجود ندارد و ما از بطن روایت فیلم به پاسخ‌های محکم‌تری برای این سؤالات می‌رسیم. کیارستمی در روند زندگی خودش کودکی غالبی داشت و این سرگشتگی و بازی‌گوشی در زندگی‌اش همواره جاری بود و در فیلم‌هایش نیز نمایان می‌شد.
* پیدا کردن گوهر انسانیت از ارزش‌های مهم فیلم است
در ادامه این نشست عبدالجبار کاکایی نیز با اشاره به خلوص فیلم «خانه دوست کجاست؟»، گفت: من نسبت به توانایی سینما رشک می‌برم، زیرا توانسته است در برخی موارد شعر را به حاشیه ببرد و خیلی حرف‌ها را می‌توان در پرده سینما واضح‌تر بیان کرد؛ پایه و اساس مفهومی «خانه دوست کجاست؟» تقابل مدرنیته و سنت است. درواقع این فیلم نشان می‌دهد که تمام تلاش بشر برای پیدا کردن گوهر ارزشمند اخلاق و انسانیت است.
وی افزود: در حوزه شعر ما در تقابل میان سنت و مدرنیته رویکردمان تسلیم و یک نوع بازگشت و رجوع به گذشته در ادبیات شکل گرفته بود؛ این اتفاق در فیلم‌ «هامون» زنده‌یاد داریوش مهرجویی نیز به‌نوعی روایت شده است.
کاکایی تصریح کرد: پیدا کردن گوهر انسانیت و شرافت، پیدا کردن ارزش‌های سنتی و تقابل سنت و مدرنیته از ارزش‌های مهم این فیلم هستند.
* کشف نگاه کودکانه کیارستمی نسبت به زندگی
کاکایی درباره نسبت فیلم با شعر سهراب سپهری نیز بیان کرد: نگاه یک کودک به جهان بدون پیش‌فرض است و ما هرچه سنمان بالاتر می‌رود، پیش‌فرض‌های ذهنیمان نسبت به عناصر جهان بیشتر می‌شود. به عقیده من نگاه عباس کیارستمی در این فیلم کشف نگاه کودکانه نسبت به زندگی بود. سهراب سپهری نیز تقریباً همین مفاهیم‌ را در شعرش برجسته می‌کند؛ درواقع عباس کیارستمی بروز و تجلی یک سهراب سپهری در عرصه سینما بود.
وی با اشاره به مفهوم دوستی، ادامه داد: هدف این فیلم درنهایت کشف مفهوم دوستی است و نه خود دوست؛ درواقع تلاش انسان ایرانی برای حفظ صداقتش در جهان مدرنیته به‌مثابه همان تلاش کودک در فیلم «خانه دوست کجاست؟» است.
کاکایی در بخش دیگری از این نشست گفت: مولانا محصول محیط شهری و مدارس کلاسیک فقهی و شمس برخاسته از نظام روستایی بود؛ مواجهه این دو باهم باعث شد تا مولانا با نظام مفهومی آشنا شود که فراتر از نظام درس و مدرسه است.
وی درباره شاعرانه‌ترین صحنه فیلم «خانه دوست کجاست؟» ابراز کرد: خیلی از صحنه‌ها و دیالوگ‌های این فیلم شعر هستند، اما مواجهه پسربچه با پدربزرگش بسیار برای من نمادین بود.؛ همچنین سکانس پایانی فیلم و این دیالوگ که «من مشق تو را نوشتم» برای من بسیار جالب توجه بود.
* «خانه دوست کجاست» نسبت مستقیمی با وطن دارد
رئیس سازمان سینمایی هم که در میان تماشاگران این نشست حاضر بود، با تشکر از مجموعه تصویرشهرشهرداری تهران، سالن‌های سینما و تهیه‌کنندگان آثار جهت مشارکت در برنامه «سینمای ایران برای وطن» و همکاران در سازمان سینمایی، فیلمخانه ملی و موزه سینما که شرایط برگزاری چنین برنامه‌ای را فراهم کرده‌اند، گفت: عباس کیارستمی بزرگ و یک افتخار برای ایران و سینمای ما است؛ به قول برخی از اندیشمندان شعر در هر اثر هنری جریان دارد و اثر هنری نیز در شعر ساکن می‌شود و یک رابطه شکلی و معناداری بین ساخت اثر هنری و سرایش شعر وجود دارد. شما گاهی با گوش اثر هنری را می‌شنوید و گاهی با چشم یک اثر هنری را می‌شنوید. این‌ شنیدن یعنی افق انسان برای پذیرش حقیقت باز است و این‌ نکته به‌درستی در سینمای عباس کیارستمی دیده می‌شود.
فریدزاده با اشاره به اینکه کیارستمی فخر سینمای ایران است، بیان کرد: به همین دلیل است که نخستین روز از مجموعه رویداد «سینمای ایران برای وطن» را با نمایش فیلم «خانه دوست کجاست» به یاد عباس کیارستمی شروع کردیم که نسبت مستقیمی با وطن دارد.
وی با بیان اینکه «خانه دوست کجاست؟» سکنی گزیدن آدمی در زبان و نسبت او را با جهان تأیید می‌کند، گفت: عباس کیارستمی پیوند عمیقی با زبان و شعر داشت و بسیار متواضعانه این امر را بیان‌ می‌کرد.