پویایی شهر ماحصل المانهای شهری و توجه به دسترسیهای مناسب
سرزندگی و پویایی شهر بهعنوان دو مفهوم کلیدی در برنامهریزی و توسعه شهری، ارتباط تنگاتنگی با پروژههای شهرسازی و طراحی محیطی دارند. در دنیای امروز، جایی که شهرها بهعنوان کانونهای اصلی فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شناخته میشوند، ایجاد فضاهای شهری پویا و زنده ضروریتر از هر زمان دیگری بهنظر میرسد، این سرزندگی نهتنها وابسته به بستر فیزیکی شهر است، بلکه متأثر از کیفیت زندگی ساکنان، تعاملات اجتماعی و دسترسی به امکانات است.
حال آنکه پروژههای شهرسازانه و طراحی درست شهر یقیناً میتوانند در ارتقای سرزندگی شهری از طرق مختلف تأثیرگذار باشند.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با ابراهیم مولوی؛ دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی و نیز محسن صادقیان؛ دبیر جامعه اسلامی مهندسین استان همدان و عضو و رئیس سابق شورای اسلامی شهر همدان گفتوگویی ترتیب دهیم که در ادامه میخوانید:
این برنامهریز شهری با بیان اینکه امروزه توسعه بیقواره شهرها و نبود توازن در گسترش آن، منجر به کاهش کیفیت محیطی و زیباییهای بصری در مناطق شهری شده، گفت: این مسئله بهویژه، برای آن دسته از مردمی که در مجتمعهای مسکونی آپارتمانی و بدون دسترسی به فضاهای طبیعی زندگی میکنند، لازم است که برنامهریزان شهری و متولیان، برنامههای مؤثری طراحی کنند.
ابراهیم مولوی با تأکید بر اینکه برای تحقق پویایی و سرزندگی در فضای شهری، توجه به چندین مؤلفه ضروری است، اظهار کرد: ازجمله این موارد میتوان به مباحث محیط زیستی، سلسله مراتب شهری، حملونقل، اقتصاد و فرهنگ شهری اشاره کرد.
وی با تأکید بر اینکه ایجاد فضاهای تفرجگاهی و پارکهای محلهای که برای بازی کودکان و گذران وقت خانوادهها مناسب باشند، به افزایش کیفیت زندگی کمک میکند، تشریح کرد: بخشی از پویایی شهری به نشاط شهروندان مربوط میشود و بخش دیگر به شناسایی و آشنایی مردم با شهر.
این شهرساز همدانی، افزود: بنابراین، باید شهرها را به گونهای طراحی کنیم که بهراحتی قابل درک و شناخت برای ساکنان و مسافران باشد؛ بنابراین استفاده از بروشورهای تبلیغاتی، نقشههای دیجیتال و اطلاعات GIS میتواند در این زمینه مؤثر باشد.
مولوی با بیان اینکه در طراحی شهری، المانهای شهری و توجه به دسترسیهای مناسب نیز نقش مهمی در تحرک اجتماعی و زنده بودن فضاهای شهری ایفا میکنند، عنوان کرد: علاوه بر این اگر سرانههای مربوط به بهداشت، درمان، ورزش، فضای سبز و فعالیتهای فرهنگی بهدرستی مشخص و عملیاتی شوند، تأثیر فوقالعادهای در پویایی و حکمروایی شهری خواهند داشت.
وی با ابراز اینکه شهر همدان بهعنوان نخستین شهر ایران با طرح نوین شهرسازی، از سال 1335 تا 1337 تحت طراحی دوایر متحدالمرکز کارل فریش آلمانی قرار گرفته، عنوان کرد: با وجود اجرای بخش عمدهای از این طرح، محدودیتهای طبیعی مانند تپههای هگمتانه و حاج عنایت مانع از تکمیل کامل آن شدهاند با این وجود بافتهای شهری و شهرکهای اطراف همدان میتوانند به تحقق پویایی این شهر کمک کنند.
این کارشناس حوزه شهر با تأکید بر اینکه همدان بهعنوان یک شهر سبز، همواره مورد توجه جهانگردان و مورخان بوده و ظرفیتهای گردشگری طبیعی و فرهنگی بالایی دارد که متأسفانه به دلایل مختلف، ازجمله نبود مدیریت درست، بهخوبی مورد بهرهبرداری قرار نگرفته، خاطرنشان کرد: بافت تاریخی همدان بهعنوان ثروت فرهنگی جامعه باید مورد بازآفرینی و توجه ویژه قرار گیرد.
مولوی با اشاره به اینکه این بافتها میتوانند به ایجاد روح زندگی و پویایی در شهر کمک کنند اما مدیران شهری بهدلیل اینکه درآمد خاصی از این بافتها حاصل نمیشود، نگاه هزینهای به آن دارند و از بهرهبرداری از آنها غافل هستند، اذعان کرد: در سالهای اخیر، برنامههای بازآفرینی شهری و احیای بافتهای فرسوده و سکونتگاههای غیررسمی تأثیر مثبتی در بالا بردن کیفیت محیط شهری داشته است.
وی، ادامه داد: پروژههایی مانند پیادهراهسازی خیابان بوعلی و میدان امام خمینی (ره)، نمونهای از موفقیتهای این حوزه است که باوجود مخالفتهای اولیه، با همکاری تمامی ذینفعان به موفقیت رسیده است.
این شهرساز همدانی با بیان اینکه افزایش فضاهای عمومی و فرهنگی میتواند به ارتقای کیفیت زندگی و کاهش آسیبهای اجتماعی در شهر منجر شود، مطرح کرد: با ایجاد پارکها، فرهنگسراها و پیادهراهها، میتوان آگاهیهای اجتماعی را افزایش داد و با پر کردن اوقات فراغت خانوادهها و جوانان، در برابر بزهکاریهای اجتماعی ایستادگی کرد.
مولوی با ابراز اینکه در کشورهای توسعهیافته، برگزاری فستیوالها و فعالیتهای اجتماعی به افزایش نشاط شهروندی کمک کرده و میتواند الگویی برای شهرهای ایران، ازجمله همدان باشد گفت: با برگزاری چنین رویدادهایی، مردمی که بهدنبال تفریح و سرگرمی هستند، میتوانند از ظرفیتهای غنی فرهنگ و هنر شهر بهره ببرند.
وی تصریح کرد: همدان با دسترسیهای آسان به تفرجگاههای طبیعی و ظرفیتهای فرهنگیاش میتواند میزبان جشنوارههای متعددی باشد که به جذب گردشگران و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان کمک خواهد کرد؛ البته در نهایت، نگهداری از فضاهای سبز و مشارکت با آنها میتواند زندگی شهری را با کیفیتتر کند.
در ادامه دبیر جامعه اسلامی مهندسین استان همدان نیز در واکنش به پرسشی در ارتباط با پویایی شهر و اقداماتی که در دوره وی بهعنوان رئیس شورای شهر در دوره سوم انجام شد گفت: بهطور شفاف عرض میکنم که با ارزیابی عملکرد دورههای مختلف شوراهای شهر و روستا، بهنظر من دوره سوم، شکوفاترین دوره در همدان بوده است.
مهندس محسن صادقیان با اشاره به اینکه در این دوره، اگرچه اعضای شورا دیدگاههای سیاسی متفاوتی داشتند اما در عمل کاملاً منسجم عمل میکردند، افزود: با توجه به اینکه من از تهران با سبقه مدیریتی در حوزه شهر و شهرداری به همدان آمده بودم، با کمک اعضای شورا و مسئولان سعی کردیم، شهرداری همدان را به سطح تهران نزدیک کنیم.
وی با بیان اینکه در انتهای دوره، با استفاده از ارزیابیهایی که انجام دادیم، به دستاوردهای خوبی از نظر زیرساختها رسیدیم، عنوان کرد: در زمان آغاز به کار ما، شهرداری همدان فاقد معاونتهای شهرسازی، برنامهریزی، حملونقل، ترافیک و غیره بود، این موارد در دوره سوم به تصویب رسید و نهادهای مربوطه مستقر شدند.
این مدیر حاذق در مدیریت شهری با ابراز اینکه سازمان ترهبار و مدیریت پسماند نیز در دوره ما شکل گرفتند، گفت: در این دوره ما موفق شدیم 12 مدیر ناحیه شهری را معرفی کنیم، این الگو به ما این امکان را داد که به بهترین نحو به خدماترسانی بپردازیم و به جمعآوری زباله و نظافت سطح شهر کمک کنیم.
صادقیان با اشاره به اینکه شورایاریها نیز بهعنوان حلقه واسط بین کارمندان و مدیریت شهری در نقاط نیازمند شهر مستقر شدند خاطرنشان کرد: در زمینه زیرساختها، پروژههای متعددی تعریف شد که بسیاری از آنها به سرانجام رسید برای مثال 10 پل تعریف کردیم که هشت مورد آن در این دوره به اتمام رسید.
وی با اظهار اینکه در این دوره تمام ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی را تجهیز و بازسازی کردیم، اذعان کرد: بسیاری از آموزشهای شهروندی نیز در این دوره مورد توجه قرار گرفت تا شهروندان در تفکیک زباله و حفظ پاکیزگی شهر مشارکت کنند. همچنین امکانات و تجهیزات شهری لازم ازجمله جاروهای شهری و دستگاههای شنپاش، خریداری کردیم.
وی با بیان اینکه در حوزه بودجهریزی نیز تلاش شد تا بودجهها عملیاتی شوند و درآمدهای پایدار برای شهرداری حاصل شود خاطرنشان کرد: ما همچنین برای دریافت بستانکاری شهرداری از ادارات پیگیریهای مستمری داشتیم.
این عضو سابق شورای شهر همدان در پاسخ به این پرسش که به نظرتان در این دوره چه مقدار به پویایی شهر و زنده بودن فضاهای شهری توجه و چه پروژههای خاصی در این راستا اجرا شد؟ اذعان کرد: بهنظر من، یکی از شعارهای کلیدی ما این بود که همه ما در نگهداری و توسعه شهر مسئولیم، باید طوری عمل کنیم که هر کار زیربنایی، پیوست فرهنگی داشته باشد. تشکیل شورایاریها برای این بود که مردم را در انجام پروژهها و خدمات مختلف توجیه کنیم تا به ما کمک کنند.
صادقیان ادامه داد: در این راستا، فرهنگسراها نیز بهطور ویژهای مد نظر قرار گرفتند و چندین فرهنگسرا در نقاط کمتربرخوردار شهر ایجاد کردیم.
وی در واکنش به اینکه موانع اجرایی در راستای پویایی شهر چه بود؟ تشریح کرد: بهنظر من، نخستین مشکل، اختیارات محدود شوراهاست؛ همچنین، نبود تجربه یا انسجام برخی از اعضای شوراها و مسائلی در مدیریت منابع انسانی، چالشهایی را ایجاد میکرد.
وی ادامه داد: مبحث مدیریت یکپارچه شهری نیز مهم است؛ چراکه تمام وظایف اجرایی باید به شورا و شهرداری سپرده شود.
این عضو سابق شورای شهر همدان در واکنش به این پرسش که بهنظرتان کمکاری در زیرساختها چقدر میتواند به سکون و بیروح بودن شهر دامن بزند؟ اظهار کرد: این موضوع بسیار مهم است. پیگیری نکردن مناسب زیرساختها میتواند تأثیر منفی بر روحیه و روان شهروندان بگذارد.
صادقیان در واکنش به این مسئله که بهعنوان اقدام فوری برای بهبود وضعیت پویایی شهر از سوی شهرداری همدان، چه پیشنهادی دارید؟ مطرح کرد: بهنظر من، طرح جامع شهر همدان باید به دقت بررسی، تجزیه و تحلیل و بعد اجرا شود؛ البته اگر ما هماهنگی خوبی بین شورا، دستگاههای اجرایی و مدیریت مؤثر شهر برقرار کنیم، میتوانیم تأثیرگذاری خوبی در سطح شهر داشته باشیم.
معالوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ در بررسی اهمیت سرزندگی و پویایی شهری، مشخص میشود که این دو مفهوم بهعنوان ارکان اساسی برنامهریزی و توسعه شهری، مستلزم توجه و اقدامهای جدی از سوی مسئولان و ذینفعان شهری هستند. با توجه به گفتوگوهای صورتگرفته با کارشناسان حوزه شهرسازی، ضرورت دارد که مدیریت شهری همدان و دیگر شهرها برای ایجاد فضاهای زنده و پویا، بهطور جدی و عملی به مسائلی همچون توسعه زیرساختها، بهرهبرداری از ظرفیتهای تاریخی و فرهنگی، تشکیل نهادهای عمومی و افزایش مشارکت شهروندان، توجه به فرهنگ شهری، بپردازند.
برای مثال در مبحث توسعه زیرساختها، پروژههای زیربنایی باید بهطور سریع و اصولی اجرا شوند تا مشکلات ترافیکی، فرسودگی و کمبود امکانات کاهش یابد چراکه این امر، مقوله تأثیرگذاری در پویایی شهر است. همچنین باید به بافت قدیمی و میراث فرهنگی شهر توجه بیشتری شده و از این ظرفیتها بهعنوان منابع اقتصادی و هویتی بهرهبرداری بهینه شود، در عین حال تشویق مردم به مشارکت در پروژهها و نگهداری از فضاهای عمومی، بهعنوان عامل مؤثر در ایجاد حس تعلق و پویایی شهری، باید در دستور کار قرار گیرد.
جالبتر اینکه پروژهها باید در کنار بعد فنی و زیربنایی، پیوست فرهنگی نیز داشته باشند تا بتوانند به تغییرات مثبت در نگرش و رفتار شهروندان منجر شوند.
از طرفی با اعمال این تغییرات و تمرکز بر ایدههای نوآورانه، میتوان به سوی ایجاد شهری پویا، زنده و دلپذیر حرکت کرد. این انتظار از مسئولان و نهادهای مربوطه، خواستهای به حق از شهروندان است که بهدنبال زندگی بهتر و فضای شهری شایسته هستند.
