دیابت یکی از بیماری‌هایی است که از آن به‌عنوان بیماری خاموش یا بدون علامت یاد می‌شود. اگر قند خون ناشتا در دو روز متفاوت در هر فردی 126 میلی‌گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد، وی دچار دیابت شده و نیاز به مراقبت‌های خاص دارد؛ منظور از ناشتا بودن نیز یعنی بدن فرد حداقل در طول هشت ساعت به‌جز آب، چیزی دریافت نکند.

دیابت شامل نوع یک و دو و دیابت بارداری است؛ دیابت نوع یک شامل گروه سنی کمتر از 25 سال بوده و ناتوانی در تولید انسولین در بدن باعث می‌شود که فرد نیاز به تزریق انسولین داشته باشد. دیابت نوع دو که شایع‌ترین نوع دیابت بوده نیز مختص افراد بالای 25 سال است و افراد چاق بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند؛ فرد در این نوع دیابت با چالش مقاومت به انسولین نیز مواجه است. هر سه نوع بیماری دیابت دارای اهمیت بوده و رژیم غذایی مناسب، ورزش کردن، مصرف دارو زیر نظر پزشک معتمد و درنهایت استفاده از انسولین، می‌تواند راهکاری برای درمان این بیماری باشد.

هرساله در کشور ما بیش از 25 هزار نفر تا 32 هزار نفر به‌خاطر بیماری دیابت جان خود را از دست می‌دهند و براساس آمار‌های وزارت بهداشت، در ایران از هر 10 فرد بالغ بالای 25 سال، یک نفر مبتلا به دیابت است. همچنین بیماران دیابتی بیشتر در معرض ابتلا و مرگ ناشی از کووید-19 هستند و نکته بسیار دردناک این است که در دنیا بیش از یک میلیون پا به‌طور سالانه به‌خاطر بیماری دیابت، قطع می‌شود. مهم‌ترین عامل مرگ در بیماران دیابتی، مشکلات قلبی و عروقی بوده و یکی از عوامل اصلی اختلالات بینایی و کوری نیز دیابت است.

از دیابت به‌عنوان بزرگ‌ترین همه‌گیری تاریخ یاد شده و اغلب افرادی که شناختی از این بیماری ندارند، در ابتدای مراجعه خود به مراکز درمانی، از گزگز دست و پا یا کاهش وزن شدید خود شکایت می‌کنند و نمی‌دانند که دچار دیابت شده‌اند. این بیماری روی بینایی، کلیه، قلب و عروق کوچک بدن (که باعث کاهش شنوایی و یا ایجاد زخم‌هایی که دیر بهبود پیدا می‌کنند، می‌شوند) تأثیر می‌گذارد و استرس روحی مزمن نیز می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به فشار خون بالا و دیابت شود.

اضافه وزن و چاقی، تغذیه نامناسب، بی‌تحرکی و سابقه خانوادگی، چهار علت مهم ابتلا به دیابت بوده و از علائم آن نیز می‌توان به تشنگی زیاد، تکرر ادرار، کاهش وزن و ضعف و بی‌حالی اشاره کرد.

کمای دیابتی و هیپوگلیسمی «قند خون پایین» از عوارض کوتاه‌مدت و همچنین عفونت لثه و دندان، نابینایی و اختلالات بینایی، آسیب کلیوی، پای دیابتی، بیماری‌های قلبی- عروقی و عوارض عصبی، از عوارض بلندمدت بیماری دیابت است.

افرادی که دارای سابقه دیابت نوع دو در بستگان درجه یک هستند یا سن آن‌ها بالای 40 سال بوده و فشار خونشان بالای 80/130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است یا تری‌گلیسرید بالای 250 داشته و دچار کم‌تحرکی و بی‌تحرکی هستند و چاقی به‌خصوص شکمی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستند.

یکی از دارو‌های مهم برای بیماران دیابتی، تجویز انسولین بوده و انسولین یکی از هورمون‌های مهم و اصلی بدن ما است که از پانکراس «لوزالمعده» ترشح می‌شود؛ انسولین کار‌های مختلفی انجام می‌دهد و یکی از مهم‌ترین کارهایش این است که کمک می‌کند قند خون وارد سلول‌های بدن و انرژی مورد نیاز آن تأمین شود. اگر برای بیماران دیابتی انسولین تجویز می‌شود، به این دلیل است که بدن آن‌ها به اندازه کافی انسولین را تولید نکرده و یا به‌درستی از انسولین موجود در بدن استفاده نمی‌کند.

براساس آمار‌های ارائه‌شده در استان همدان نیز بیش از 40 هزار بیمار دیابتی شناسایی شده است که در این خصوص با یک بیمار دیابتی، یک خانواده دارای بیمار دیابتی و مدیرعامل انجمن دیابت نوید سلامت پور سینا همدان گفت‌وگو شده است که در ادامه می‌خوانید:

* آقای ا. پ با اشاره به بیماری دیابت خود، بفرمایید که در این زمینه چه مشکلاتی دارید؟

متأسفانه مشکل اصلی بنده با این بیماری که از سالیان گذشته درگیر آن هستم، کمبود انسولین در داروخانه‌های سطح شهر بوده؛ از طرفی سهمیه اختصاص‌یافته برایم در ماه 10 عدد است که فقط سه عدد را داروخانه تحویل می‌دهد.

* خانم ز.پ لطفاً شما در مورد مشکلات بیماری دیابت مادرتان توضیح بفرمایید.

مادر بنده چندین‌‎سال است که درگیر بیماری دیابت بوده و برای درمان ایشان به بسیاری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه کرده‌ایم؛ مشکل اصلی ما عدم پرداخت هزینه‌های این بیماری توسط بیمه است. به‌واقع به ما عنوان می‌کنند که اقلام دارویی باید به‌صورت آزاد خریداری شود!

* آقای امید ساعتچی، مدیرعامل انجمن دیابت نوید سلامت پور سینا همدان بفرمایید انجمن فعالیت خود را از چه سالی آغاز کرده است؟

این انجمن از سال 1398 در استان همدان آغاز به کار کرده و بعد از گذشت چهار سال از فعالیت خود، وارد چهار سال دوم فعالیت در استان شده است.

* هم‌اکنون محل استقرار انجمن دیابت در کجاست؟

این انجمن هم‌اکنون در دفتر مشارکت‌های مردمی ساختمان شماره یک دانشگاه علوم پزشکی ابن‌سینا همدان واقع در چهارراه خواجه‌رشید مستقر بوده و روز‌های یک‌شنبه و سه‌شنبه آماده ارائه خدمات به جامعه هدف خود است.

* در استان همدان چه تعداد بیمار دیابتی وجود دارد و چه تعداد از این افراد تحت پوشش انجمن دیابت هستند؟

10 درصد از جمعیت بالای 30 سال استان همدان بیماری دیابت دارند؛ یعنی از هر 100 نفر، 10 نفر دارای بیماری دیابت هستند و هم‌اکنون فقط 40 هزار نفر از این افراد شناسایی شده و زیر پوشش این انجمن و شبکه بهداشت و درمان هستند.

* عمده فعالیت‌های انجمن دیابت استان همدان را بیان بفرمایید.

رویکرد این انجمن ارائه آموزش‌های لازم در راستای پیشگیری و کنترل دیابت به عموم مردم، بیماران دیابتی و خانواده آن‌ها است و از طرفی حمایت‌هایی نیز از افرادی که در زمینه تأمین و خرید دارو با مشکل مواجه هستند، انجام می‌شود.

* عمده مشکلات بیماران دیابتی استان همدان را بیان بفرمایید.

عمده مشکلات بیماران دیابتی این است که اطلاعات کافی در زمینه کنترل دیابت نداشته و همچنین در زمینه رژیم غذایی نیز به‌طور صحیح اقدام نمی‌کنند.

* انجمن دیابت نوید پور سینا استان همدان دارای مجوز از چه سازمان یا نهادی است؟

تمامی انجمن‌های فعال در سطح کشور به‌لحاظ قانونی باید دارای مجوز از استانداری و فرمانداری باشند و انجمن‌های مرتبط در زمینه بهداشتی نیز علاوه‌بر دریافت مجوز از این نهادها، مجوزی نیز از دفتر مشارکت‌های مردمی دانشگاه علوم پزشکی دریافت می‌کنند و زیر نظر آن‌ها فعالیت دارند.

* بیشترین نیاز بیماران دیابتی استان به‌لحاظ دارویی را بیان بفرمایید.

بیشترین نیاز بیماران دیابتی تهیه انسولین و داروهای تجویزشده است.

* چه افرادی با این انجمن همکاری می‌کنند؟

در این انجمن متخصصین غدد و داخلی و همچنین پرستاران و کارشناسان تغذیه همکاری داشته و از ظرفیت افراد صاحب‌نظر نیز استفاده می‌شود.

* یکی از بیماران دیابتی از عدم دسترسی به انسولین و نبود آن در داروخانه‌های سطح استان اظهار ناراحتی داشته، لطفاً در این خصوص توضیح بفرمایید.

متأسفانه درخصوص تهیه انسولین برای بیماران دیابتی نه‌تنها در سطح استان همدان که در کل کشور با یک چالش مواجه هستیم و حتی در برخی از نوع آن‌ها کمبود اساسی داریم؛ پیگیری‌هایی نیز در این خصوص انجام شده است و تا جایی که در توان ما بوده، برای افزایش انسولین مورد نیاز بیماران دیابتی اقدام کرده‌ایم، اما با توجه به تعداد بالای بیماران، این مسئله همواره دغدغه انجمن بوده و امیدواریم که وزارت بهداشت نیز در این خصوص برنامه اساسی مد نظر داشته باشد.

* یکی دیگر از شهروندان عدم زیر پوشش قرار دادن داروهای بیماران دیابتی توسط شرکت‌های بیمه‌ای را مطرح کرده‌اند، لطفاً در این خصوص نیز توضیح دهید.

خوشبختانه همه انسولین‌ها زیر پوشش بیمه هستند و از طرفی هزینه‌هایی که صرف تهیه انسولین و سایر تجهیزات می‌شود، نسبت به هزینه‌هایی که برای درمان عوارض دیابت پرداخت می‌شود، کمتر است. علاوه‌بر این درصورتی که شروع انسولین‌درمانی به تعویق بیفتد، عوارض دیابت زودتر بروز می‌کنند و می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند. اما در انجمن دیابت نیز از برخی شرکت‌های بیمه‌ای که اقلام دارویی بیماران دیابتی را زیر پوشش قرار نمی‌دهند، گلایه شده و خواستاریم که در این خصوص نیز پیگیری‌هایی از سوی مراجع ذی‌ربط انجام شود.

همان‌طور که دانستیم، دیابت یک بیماری خاموش و بدون علامت است و مهم‌ترین راهکار برای اطلاع از آن نیز انجام غربالگری بوده؛ براساس آمار‌های اعلام‌شده از هر چهار بیمار دیابتی، یک نفر از بیماری خود اطلاع ندارد که به عموم‌ مردم توصیه می‌شود با مراجعه به مراکز جامع سلامت، پایگاه و خانه‌های بهداشت و انجام ارزیابی سالانه، از وضعیت سلامتی خود آگاه شوند.

یکی از مهم‌ترین عامل‌های مرگ در بیماران دیابتی، مشکلات قلبی و عروقی است که در این خصوص نیز توصیه می‌شود که هر فرد روزانه و حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط داشته باشد و با مصرف بیشتر سبزیجات و حبوبات و کاهش مصرف چربی و مواد قندی، رژیم غذایی سالمی را دنبال کند، از استعمال دخانیات به‌ویژه سیگار و قلیان دوری کرده و اضطراب و استرس خود را مدیریت کنند و همیشه افکار مثبت داشته باشند. با توجه به اینکه اضافه‌وزن و چاقی یکی از عوامل مهم ابتلا به دیابت است، توصیه می‌شود که برای پیشگیری از ابتلا، وزن خود را در حد مطلوب نگه دارید.