کاروانسرای تاریخی باغ شیخ (عبدالغفارخان) ساوه روز گذشته همزمان با 53 کاروانسرا و رباطی تاریخی کشور در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی ایران در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید.

شهرستان تاریخی ساوه طوری تحت تاثیر صنعت قرار گرفته که جاذبه‌های تاریخی و گردشگری آن کمرنگ شده و ثبت یک اثر تاریخی آن در فهرست میراث جهانی (یونسکو) تلنگری برای روشن شدن چراغ خاموش شده تاریخ آن است.

این شهرستان به گونه‌ای در آغوش تاریخ آرمیده که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، ساوه 430 اثر تاریخی شناسایی شده را در خود جای داده که 130 مورد از آنها در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که کاروانسرای باغ شیخ به عنوان یکی از این آثار مهر 1354 در این فهرست قرار گرفته است.

این کاروانسرای چهار ایوانی اقلیم گرم و خشکِ متعلق به دوره زندیه با چهار هزار و 800 متر مربع مساحت در هشت کیلومتری شرق ساوه در روستایی به همین نام واقع شده که به گفته رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ساوه، مقدمات ثبت جهانی آن از 2 سال پیش آغاز شده بود.

سال‌های 1400 و 1401 حدود چهار میلیارد ریال برای مرمت اضطراری، پاکسازی دیوارها از تبلیغات و شعار نویسی، حذف الحاقات باغ شیخ هزینه شد

«رضا ایاز» یادآور شد: با وجود اینکه کاروانسرای باغ شیخ یک اثر در اختیار وراث است اما وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به منظور انجام رسالت خود بدون توجه به این مساله در سال‌های 1400 و 1401 حدود چهار میلیارد ریال برای مرمت اضطراری، پاکسازی دیوارها از تبلیغات و شعار نویسی، حذف الحاقات، اصلاح بدنه‌های آجری و مخلوط ریزی آن هزینه کرد.

آماده سازی اثر و تکمیل پرونده آن برای ثبت جهانی در فهرست آثار یونسکو از جمله دلایلی بود که «ایاز» برای اختصاص اعتبار به این اثر اعلام کرد و گفت: هم‌اکنون که تلاش‌ها و پیگیری‌ها به نتیجه رسیده تلاش می‌شود مشکلات وراثتی با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مرتفع شود.

وی حل این مشکل را برای ماندگاری اثر در زمره آثار جهانی یونسکو ضروری اعلام کرد و افزود: استفاده از ظرفیت سازمان فرهنگی یونسکو در معرفی اثر به جامعه جهانی و جذب گردشگر، دریافت اعتبارات بین‌المللی برای مرمت و حفاظت اثر از جمله مزایای ثبت جهانی است.

  آمادگی برای یک تغییر تاریخی

این اثر که یکی از بزرگترین کاروانسراهای کشور محسوب می‌شود و برخلاف سایر کاروانسراها فضای دور حیاط آن همسطح حیاط بوده و از چهار کنج محوطه درونی خود به فضاهای اصطبل و راه پله منتهی به بام تعبیه شده است.

کاروانسرای باغ شیخ ساوه که در مسیر اصفهان، اراک، قم به همدان، قزوین و تبریز قرار گرفته است که نشان از اهمیت آن در این مسیرهای ارتباطی است که هم اکنون نیز می‌توان از این فرصت برای احیای کاربری آن بهره برد.

در صورت آمادگی وراث و یا سرمایه‌گذاران امکان تبدیل این اثر به مرکز اقامتی، گردشگری و تفریحی با نظارت عالیه میراث فرهنگی تحت شرایط مورد نظر سازمان جهانی یونسکو وجود دارد.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ساوه با تشکر از حمایت‌های وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و قائم مقام وی، برای ثبت این اثر در فهرست آثار تاریخی جهان اظهار کرد: هم اکنون که امکان بهره مندی از مشوق‌های سازمان یونسکو برای این اثر وجود دارد به دنبال تغییر کاربری آن هستیم.

وی اضافه کرد: در صورت آمادگی وراث و یا سرمایه گذاران امکان تبدیل این اثر به مرکز اقامتی، گردشگری و تفریحی با نظارت عالیه میراث فرهنگی تحت شرایط مورد نظر سازمان جهانی یونسکو وجود دارد.

ساوه علاوه بر رونق در سایر حوزه‌ها از جمله صنعت، تولید و کشاورزی، نیازمند اعتلای گردشگری با توجه به پتانسیل‌های این بخش نیز است که ثبت جهانی کاروانسرای باغ شیخ می‌تواند این مسیر با برنامه ریزی و همکاری بخش دولتی و خصوصی هموار کند.

کاروانسرای باغ شیخ به عنوان یکی از کاملترین و جامع‌ترین کاروانسراهای ایران به لحاظ فرم پلان، تزئینات، رعایت تناسبات و الگوی چینش فضاهای کاربردی در پلان است.