جابربن‌عبدالله انصاری و عطیه عوفی در نخستین اربعین پس از عاشورا به زیارت قبر حسین (ع) رفتند؛ در همان روز جابر صدای زنگ شتران را شنید و قافله اسرا سر رسیدند و هر یک قبری را در آغوش گرفتند و با شهدا نجوا و گفت‌وگو کردند و این نخستین‌بار بود که توانستند مطابق میل و متناسب با سوز دل خویش آزادانه به اقامه عزا بپردازند.

«آه از آن ساعت که با صد شور و شین، زینب آمد بر سر قبر حسین (علیه‌السلام)

بر سر قبر برادر چون رسید، ناله و افغان از دل کشید»

از هنگامی که نخستین زائر مضجع منور اباعبدالله‌الحسین (ع)، جابربن‌عبدالله انصاری در روز اربعین از مدینه به سمت کربلا رهسپار شد تاکنون، یک‌هزار و 379 سال می‌گذرد و این سنت از همان زمان تاکنون جاری است؛ شاید این سنت جاری در میان شیعیان برگرفته از این حدیث شریف باشد که امام صادق (علیه‌السلام) به زراره فرمود: «ای زراره! آسمان با خون چهل صبح بر حسین (علیه‌السلام) گریه کرد و زمین چهل صبح با سیاهی بر او گریه کرد و خورشید چهل صبح با کسوف و سرخی بر او گریه کرد و ملائکه چهل صبح بر حسین (علیه‌السلام) گریه کردند.»

امام صادق (ع) درباره ثواب زیارت امام حسین (ع) با پای پیاده نیز می‌فرماید: کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین (ع) برود، خداوند به هر قدمى که برمی‌‏دارد، یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو می‌‏فرماید و یک درجه مرتبه‌‏اش را بالا می‌‏برد، وقتى به زیارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکل او مى‏‌فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شر و بد است را ننویسند و وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مى‏‌گویند: اى ولى خدا! گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل‌ بیت رسولش هستی، به خدا قسم! هرگز تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد کرد. (کامل‌الزیارات ص 134)

اربعین در فرهنگ اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که قبل از آن به نمونه‌هایی از نمود عدد 40 در تاریخ و فرهنگ انسان توجه می‌کنیم؛ چله‌نشینی برای نزدیکی به معبود در میان شیعیان، خلوص 40 صبح، دعا خواندن برای 40 مؤمن و رسیدن به کمال در سن 40 سالگی، همگی نشان از ارزش اربعین دارند و اربعین بزرگداشت اهالی قبور (خانواده، دوستان و بزرگان) و سالار شهیدان از همین رو است.

در آداب و سنن دینی مسلمانان نیز چهلم عزیزان از دست رفته به معنای تداوم داغداری در سوگ آن عزیز به مدت چهل شبانه‌روز است.

در طول تاریخ مبارزاتی مردم ایران، تنها رد و نشانه‌ای که از قداست داشتن اربعین به‌واسطه الهام از این قیام تاریخی می‌توان یافت، در راهپیمایی‌ها و مبارزات دوران شکوهمند انقلاب اسلامی بین سال‌های 56 و 57 است.

به گواه نسل نخست مبارزان انقلاب اسلامی، در آن دوران برگزاری مراسم چهلمین روز به شهادت رسیدن مردم یکی از شهرهای ایران، مصادف بود با آغاز مبارزات مردم در شهری دیگر.

در برخی از روایات تاریخی بیان شده است که زیارت کربلا با پای پیاده در زمان «شیخ انصاری» (متوفی سال 1281 قمری) رسم بوده،‌ اما در برهه‌ای از زمان به ورطه فراموشی سپرده می‌شود که درنهایت توسط «شیخ میرزا حسین نوری» دوباره احیا می‌شود.

این عالم بزرگوار نخستین‌بار در عید قربان به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام کرد که سه روز در راه بود و حدود 30 نفر از دوستان و اطرافیانش وی را همراهی می‌کردند، «محدث نوری» از آن پس تصمیم گرفت هرسال این کار را تکرار کند، ایشان آخرین‌بار در سال 1319 هجری قمری با پای پیاده به زیارت حرم اباعبدالله حسین(ع) رفت.

ممانعت حزب بعث از راهپیمایی اربعین و کشتار مردم در این روز را داشتیم که با سقوط این حزب و صدام عفلقی در سال 1382 شمسی، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد. از آن سال به بعد هرساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کنند، در آغاز این حرکت دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند، اما در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از 20 میلیون جمعیت رسیده است.

حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) نیز درباره اهمیت پاسداشت و بزرگداشت روز اربعین حسینی در اول فروردین‌ماه سال 1385 چنین بیان کردند: «شروع جاذبه مغناطیسی حسینی در روز اربعین است، جابربن‌عبدالله را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشد، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی، در دل من و شما هست».

روایت دارد که امام زمان (عج) که ظهور فرمود، پنج ندا می‌کند به اهل عالم، اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین قَتَلُوهُ عَطشاناً، اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین سحقوه عدوانا،... امام زمان خودش را به‌واسطه امام حسین(ع) به همه عالم معرفی می‌کنند... بنابراین در آن زمان باید همه مردم عالم حسین (ع) را شناخته باشند... اما الان هنوز همه مردم عالم، حسین (ع) را نمی‌شناسند و این تقصیر ماست، چون ما برای سیدالشهدا (ع) طوری فریاد نزدیم که همه عالم صدای ما را بشنود، پیاده‌روی اربعین بهترین فرصت برای معرفی حسین (ع) به عالم است.

پیاده‌روی اربعین بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین اجتماع دینی، معنوی و مذهبی جهان است که همه مردمان تشنه حقیقت و عدالت را همچون مغناطیسی در این اقیانوس بشری که نگین این اجتماعی سرور و سالار شهیدان عالم اباعبدالله‌الحسین (ع) است، در یک نقطه به‌نام کربلا جمع می‌کند تا پیام عاشورا را به جهان مخابره کند.

اربعین حسینی و چهل‌وپنجمین سال انقلاب اسلامی، انقلابی برآمده از محرم و صفر و در زمانی که در چهل کشور جهان همایش بزرگ «عطش» به‌نام کوچک‌ترین رزمنده شهید نهضت عاشورا حضرت علی‌اصغر (ع) برگزار می‌شود، گویای این حقیقت است که جهان با نام حسین (ع)، عطش و عاشورا آشنا می‌شود و ما شاهد تحولات عمیق در منطقه و جهان هستیم و این مقدمه ظهور منتقم خون حسین (ع) است که می‌فرماید: اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین قَتَلُوهُ عَطشاناً.

«خبر آمد خبری در راه است، سر خوش آن دل که از آن آگاه است

شاید این جمعه بیاید شاید، پرده از چهره گشاید شاید»

اللهم عجل لولیک الفرج.

 محمد نباتی