برف‌ کوه‌های کردستان که آب و یخ چشمه‌ها و رودخانه‌های آن ذوب شد و سبزه‌ سر از خاک بیرون آورد، تابلویی رنگارنگ بر طبیعت استان نقش می‌‌بندد و خبر از آمدن سوگلی میوه‌های این دیار می‌دهد، میوه‌ای که عنوان طلای سرخ کردستان را بر آن نهادند، هم چون طلا باارزش و قیمتی است و حتی شاید هم بالاتر؛ چراکه افزون بر درآمدزایی، دارای ارزش تغذیه‌ای زیادی هم هست.
براساس مستندات موجود کشت این محصول در کردستان به 60 سال پیش برمی‌گردد و حدود دو دهه است که شناخته شده و کشت و تولید آن در این منطقه توسعه پیدا کرده است به گونه‌ای که امروز قطب تولید آن شده‌ایم.
توت فرنگی در سه هزار و 600 هکتار از اراضی کشاورزی استان کشت می‌شود که براساس برآورد انجام شده امسال 65 هزار تن از این محصول برداشت خواهد شد.
میانگین عملکرد در هکتار مزارع توت فرنگی 18 تا 20 تن در هکتار است البته مزارعی هم وجود دارد که 30 تن و بیشتر هم در هکتار محصول برداشت می‌کنند ولی تعداد آن‌ها انگشت‌شمار است.
عملکرد در هکتار توت فرنگی در دنیا به بیش از 40 تن رسیده است و از دلایل مؤثر در این رابطه به گفته کارشناسان بهره‌مندی از نیروی متخصص، استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی در همه مراحل کاشت، داشت و برداشت و بزرگ مقیاس بودن مزارع است. در کردستان بیشتر مزارع توت فرنگی کوچک‌مقیاس و در مناطق ناهموار (که تردد ماشین‌آلات در آن سخت است) قرار دارد ولی با این وجود به دلیل بهره‌مندی از ارقام مناسب و آب و خاک مطلوب بالاترین عملکرد را در سطح کشور به خود اختصاص داده است.
  گولان ماه آغاز برداشت توت فرنگی در استان
بیشترین میزان سطح و تولید توت فرنگی مربوط به شهرستان‌های سنندج، مریوان، کامیاران و سروآباد است و چند سالی است با ورود ارقام جدید شاهد کشت آن در دیگر شهرستان‌های استان هم چون دیواندره و بیجار هم هستیم.
با توجه به وضعیت آب و هوایی استان، نخستین مزارعی که توت فرنگی در آن زودتر به مرحله برداشت می‌رسد، مزارع کامیاران و روستای توریور از توابع سنندج است که اواسط ماه گولان (اردیبهشت) توت فرنگی‌کاران این مناطق اقدام به برداشت چنین نخست می‌کنند.
از خردادماه هم برداشت چین نخست این محصول در دیگر نقاط استان همچون روستای شیان که این روزها با نام توت فرنگی عجین شده است آغاز می‌شود؛ این روستا در 45 کیلومتری شهر سنندج قرار دارد و هر سال میزبان برگزاری جشنواره‌ای با نام توت فرنگی است.
افزون بر برگزاری این جشنواره آنچه موجب شده هر سال در این ایام تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی به شیان سفر کنند وجود ارقام محلی توت فرنگی بوده که بسیار خوشمزه است.
محمد کاظمی یکی از توت فرنگی‌کاران روستای شیان که 20 سال است به کشت و تولید این محصول مشغول است گفت: مزارع توت فرنگی در این روستا کوچک‌مقیاس و بیشتر آن‌ها کمتر از پنج هزار مترمربع است ولی کشت ارگانیک و استفاده از ارقام محلی موجب رونق و جذب مشتری‌های زیادی برای این محصول شده است.
وی با اشاره به اینکه پنج هزار مترمربع زیرکشت این محصول دارد، افزود: بیشترین تولیدی که در این میزان سطح طی این سال‌ها داشتم هشت تن بوده است.
این توت فرنگی‌کار سنندجی یادآور شد: سرمای بهاره امسال بسیار شدید بوده و افزون بر آسیبی که به بیشتر محصولات باغی ما وارد شده؛ بوته‌های توت فرنگی هم خسارت‌های زیادی دیدند.
یکی از نقاط قوت تولید محصولاتی همچون توت فرنگی در کردستان فعالیت‌های خانوادگی در مراحل کاشت، داشت و برداشت این محصول بود که موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شد ولی طی سال‌های اخیر و با کاهش جمعیت و مهاجرت روستاییان و کاهش انگیزه جوانان برای فعالیت‌های کشاورزی چالش‌هایی به‌وجود آمده که استمرار آن تولید در این بخش را با خطر مواجه می‌کند.
توت فرنگی‌کار روستای شیان سنندج یادآور شد: خانواده‌های قدیمی پنج فرزند و بیشتر هم داشتند ولی امروزه خانواده‌ها بیشتر یک یا دو فرزند دارند که بعد از اتمام تحصیلاتشان به شهرها می‌روند و زیاد تمایلی به فعالیت در بخش کشاورزی ندارند.
کاظمی ادامه داد: هنوز بسیاری از توت فرنگی‌کاران شیانی درآمد توت فرنگی سال گذشته خود را از دلالان دریافت نکردند و با وجود تغییرات قیمت‌ها و وضعیت اقتصادی، فشار زیادی به این قشر وارد می‌شود.
وی اضافه کرد: بارها مسئولان وعده کوتاه کردن دست دلالان از روی محصولات کشاورزی را دادند ولی هنوز در مورد توت فرنگی محقق نشده است.
این توت فرنگی‌کارسنندجی با بیان اینکه توت فرنگی می‌تواند محل کسب درآمد خوبی برای کشاورزان باشد اگر مسئولان هم از این قشر حمایت کنند، گفت: دلالان محصول را از کشاورز با قیمت بسیار پایین خریداری و با دو برابر قیمت به فروش می‌رسانند.
  تولید 35 تا 40 تن توت فرنگی در هکتار
به گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان به‌دلیل مواردی همچون رعایت اصول صحیح به‌زراعی شامل کنترل آفات و بیماری‌ها با استفاده از شیوه‌های فیزیکی و سموم بیولوژیک، تغذیه صحیح و متعادل مستند به آزمایش خاک و برگ، آبیاری مناسب و کنترل علف‌های هرز در برخی از مزارع زیرکشت توت فرنگی شاخل عملکرد 35 تا 40 تن در هکتار است.
زاهد حاجی میرزائی ادامه داد: به‌منظور توسعه هرچه بیشتر تولید توت فرنگی در استان پرداخت یارانه در تأمین نشاء، اعطای وام و کمک‌های بلاعوض در اجرای سیستم‌های نوین آبیاری، مشاوره، ورود ارقام جدید با عملکردهای بالاتر و ماندگاری بیشتر را در دستور کار قرار داده‌ایم.
ارقام غالب توت فرنگی کشت شده در مزارع استان شامل پاروس و کوئین الیز است و بعد از آن هم ارقام دیگری همچون سابرینا و سلو و کاماروسا نیز کشت و کار می‌شود.
  معرفی ارقام جدید توت فرنگی در آینده ای نزدیک
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان بیان کرد: طی آینده نزدیک هم رقم و هم ژنوتیپ‌های امید بخش که حاصل زحمات محققان مرکز تحقیقات کشاورزی استان است معرفی و در اختیار توت فرنگی کاران استان قرار داده خواهد شد.
حاجی میرزائی تولید و دستیابی به ارقام امید بخش را از مهم‌ترین اقدامات این سازمان در راستای توسعه کشت توت فرنگی در استان خواند و افزود: افزون بر این تغییر در الگوی کشت و ترویج سیستم آبیاری نوین از دیگر اقدامات انجام شده است.
وی مشکل اصلی توت فرنگی را بسته‌بندی و لجستیک و معرفی این محصول خواند و گفت: تغییرات چشمگیری در زمینه عرضه داخل صندوق‌های چوبی به بسته بندی در ظروف 400 گرمی توت فرنگی شاهد هستیم.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان یادآور شد: در راستای جذب سرمایه‌گذار در حوزه توت فرنگی هم خردادماه سال جاری همایش سرمایه‌گذاری توت فرنگی را در استان برگزار می‌کنیم.
زحمت تولید برشانه‌ توت‌فرنگی‌کاران است و سود آن در جیب دلالان وارد می‌شود و این مسئله‌ای است که برای استمرار تولید این محصول و پشتیبانی بیشتر از کشاورزان باید راهکاری برای آن اندیشیده شود. در روستایی همچون شیان سنندج فروشگاه‌های محلی راه‌اندازی کردند و با توجه به اینکه این روستا از لحاظ گردشگری ثبت ملی شده و محلی برای ورود گردشگران تبدیل شده است فروش بدون واسطه آن زمینه افزایش درآمد بیشتر برای توت فرنگی کاران را فراهم کرده است.
ولی بی‌شک این مورد کفایت نمی‌کند و توسعه تولید و افزایش درآمد این قشر مستلزم وجود واحدهای فرآوری و عرضه بدون واسطه آن در بازار است.