در قانون اساسی جمهوری اسلامی به کرامت و شخصیت انسان، اعم از زن و مرد توجه جدی شده، تا آنجا که در بند 6 اصل دوم این قانون، ایمان به کرامت و ارزش والای انسانی و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خداوند به‌عنوان یکی از پایه‌های نظام جمهوری اسلامی شمرده شده است حال آنکه این توجه و اهتمام در مورد زنان، دوچندان شده و این قانون در موارد متعددی بر پاسداشت شخصیت انسانی زن و زمینه‌سازی برای رشد شخصیت او تأکید کرده است. به گونه‌ای که در بخشی از مقدمه قانون اساسی، پس از معرفی خانواده به‌عنوان «واحد بنیادین جامعه و کانون رشد و تعالی انسان» در مورد شخصیت انسانی زن چنین آمده است: «زن در چنین برداشتی از واحد خانواده، از حالت (شیء بودن) و یا (ابزار کار بودن) در خدمت اشاعه مصرف‌زدگی و استثمار، خارج شده و ضمن بازیافتن وظیفه خطیر و پر ارج مادری در پرورش انسان‌های مکتبی، پیشاهنگ، و خود همرزم مردان در میدان‌های فعال حیات است و در نتیجه، پذیرای مسئولیتی خطیرتر و در دیدگاه اسلامی برخوردار از ارزش و کرامتی والاتر خواهد بود.
با این تفاسیر برآن شدیم تا در این شماره گفت‌وگویی را با این پژوهشگر حوزه زنان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
زهرا میرزائی با بیان اینکه نیازهای زن امروز در سه بخش قابل احصا است، گفت: یکسری از نیازها فردی است و به هویت، مسائل روانی و شخصیت عبادی او مرتبط می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بخشی از نیازها نیز با شخصیت خانوداگی فرد در ارتباط است، در واقع این نیاز در ارتباطات اجتماعی فرد با جامعه کوچک یعنی خانواده با روابط نسبی و سببی شکل می‌گیرد افزود: بعد دیگر این نیازها در جامعه شکل گرفته و در ادامه برآورده می‌شود.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه در این سه بخش نیازهای متفاوتی برای زنان وجود دارد تصریح کرد: در وهله نخست فرد در بعد فردی نیازمند احساس آرامش و داشتن هویت فردی فارغ از نقش‌های خانوادگی است.
میرزائی با بیان اینکه فرد باید به خودآگاهی برسد؛ باید بداند که کیست و چه استعداد و ویژگی‌هایی دارد خاطرنشان کرد: لازم است به لحاظ روانی نیز توانمندی‌هایش را شناسایی کند، این خودشناسی بخشی از سوی خانواده و بخشی از طریق جامعه اتفاق می‌افتد.
وی با اشاره به اینکه سه بعد نیاز یک زن از یکدیگر قابل تفکیک نیست و بر یکدیگر تأثیرگذار است، بیان کرد: مثلاً بخش اعظمی از شناسایی توانمندی‌های روانی و امنیت روانی فرد در خانواده و جامعه تأمین و یا تضعیف می‌شود اما تأثیر آن در فرد را می‌توان احساس کرد به گونه‌ای که ممکن است فرد در پی تضعیف این توانمندی در درون خود احساس ضعف و آسیب‌دیدگی کند.
این پژوهشگر حوزه زنان در ادامه افزود: شاید در برخی موارد خاطره و یا عامل این آسیب را نیز از یاد ببرد اما در درون این فرد این اثر ثبت شده و در نهایت منجر به تضعیف هویت فردی او می‌شود.
میرزائی با اشاره به بعد دیگری از نیازها که در بستر خانواده برای زنان تأمین می‌شود گفت: در این باره صحبت‌های فراونی شده اما آنچه مسلم است اینکه همه زنان حق دارند یک خانواده سالم و امن داشته باشند تا نیازهایشان اعم از نیازهای جنسی و غریزی تا نیاز به یک خانه با ثبات و ایمن که در آن نیازهای اقتصادی و روانی همچون مادر و همسر بودن آن‌هاست، رفع شود.
وی با بیان اینکه زن باید احساس امنیت خانوادگی داشته باشد ابراز کرد: بعد دیگری از نیاز‌های زنان در فضای اجتماعی برآورده می‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در این باره ذکر این نکته ضروری است که زنان نیز همچون مردان طبق قانون و مبانی دینی ما که بستر تدوین همین قوانین به‌حساب می‌آید حق و وظیفه حضور اجتماعی دارند؛ این بدان مفهوم است که حق دارند اشتغال درآمدزا داشته باشند تا در پی آن از استقلال مالی برخوردار باشد و یا اینکه حق تحصیل دارد، پس خانواده و اجتماع باید این فرصت را برای یک زن فراهم کنند.
میرزائی با تأکید بر اینکه در کنار آنچه گفته شد زن حق امنیت اجتماعی برای تحصیل، شغل، برقراری روابط اجتماعی و فعالیت‌هایی از این دست را دارد اظهار کرد: این مهم از طریق سیاستگذاری و تدوین قوانین درست میسر می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که ما در کشور در کدام بخش با مشکل مواجهیم که نمود آن را در نا آرامی‌های اخیر از سوی زنان به‌عنوان نیاز زنان مشاهده کردیم؟ تشریح کرد: به نظر می‌رسد آنچه به‌عنوان بیشترین نیاز زنان امروز در جامعه احساس می‌شد موضوع آموزش و تأمین امنیت اجتماعی آن‌ها است.
این پژوهشگر افزود: همانطور که پیشتر عنوان شد بخشی از نیازهای فرد با آموزش در خانواده و جامعه شکل می‌گیرد.
میرزائی اذعان کرد: بخش دیگری از نیازها از طریق تحصیل فراهم می‌شود که در این بخش کشور ما طی چند دهه اخیر رکورددار افزایش سطح تحصیلات بانوان در سطح بین‌الملل بوده اما مسئله این است که با توجه به شرایط اجتماعی و اینکه ما در یک جامعه بسیار متغیر زیست می‌کنیم (یعنی تقابل بین جامعه سنتی با جامعه مدرنیته و متمدن) پس درگیر یکسری هنجارهای سیال در این بخش شده‌ایم، با این تفاسیر لازم است آگاهی به‌صورت مداوم و به‌روز باشد.
وی افزود: این بدان معناست که برای مثال تا چندی پیش همین که یک زن می‌دانست حق مشارکت اجتماعی و سیاسی در جامعه دارد برای او کفایت می‌کرد اما من به عنوان یک خانم باید بدانم وقتی در فاضای مجازی حضور پیدا می‌کنم اگر مورد آزار، اذیت و توهین قرار بگیریم این حق را دارم که در مقابل توهین بایستم زیرا فرد مقابل مجرم بوده و فضای خصوصی من حتی به‌صورت مجازی قابل صیانت است.
این پژوهشگر حوزه زنان با اشاره به اینکه بخش دیگری از نیازهای اصلی ما در این حوزه آگاهی‌بخشی و آموزش آقایان است، ابراز کرد: متأسفانه در این بخش تنها تمرکز ما بر روی خانم‌ها بوده حال آنکه نیم دیگر جامعه باید بدانند که خانم‌ها به‌واسطه نقش‌های طبیعی و ذاتی همچون مادری، زایمان، بارداری و غیره در خانه‌مانی‌شان بیشتر از آقایان است پس آموزش مردان برای نحوه برخورد با زنان بسیار ضروری است.
میرزائی با اشاره به اینکه متأسفانه این آموزش مردان در کشورها انجام نشده اذعان کرد: هویت موضوع دیگری است که باید به آن پرداخت زیرا امروز طبق بررسی‌ها و آنچه در جامعه زنان قابل مشاهده است اینکه ما با مشکلی مواجهیم که زنان و دختران جوان خودشان را پیدا نمی‌کنند و از جایگاهی که دارند ناراضی‌اند.
وی افزود: البته آنچه حائز اهمیت است اینکه در خصوص نارضایی از جایگاه و عدم شناخت درست از خود فرقی نمی‌کند که این دختران در رفاه کامل هستند یا خیر؟ تحصیلات دارند یا نه؟ شاغل هستند و درآمد دارند و یا نه؟ این نارضایی نسبی بین دختران جوان و نوجوان ما وجود دارد و آن این که هویت فردی و اجتماعیشان را به دست نیاورده‌اند.
این پژوهشگر حوزه زنان با بیان اینکه این موضوع نشان‌دهنده آن است که خانواده و آموزش و پرورش در جامعه‌پذیر کردن دختران ما ناتوان بوده‌اند، تشریح کرد: یکی از دلایل را می‌توان سنتی بودن ساختار در کشور ما قلمداد کرد. مثلاً فضای مجازی به‌ویژه نوجوانان را بسیار سریع تحت تأثیر قرار داده که در بین تأثیرپذیری دختران بیش از پیش بوده اما ساختار کند ما در آموزش هنوز نتوانسته خود را به‌روزرسانی کند و به همین دلیل تناقض‌هایی بین دختران ما به‌وجود آمده و در پی آن احساس می‌کنند در جایگاهی که باید باشند نیستند.
میرزائی افزود: در حال حاضر راهکارهای پیش رو در چند بخش قابل طرح است که در گام نخست این مهم منوط به آموزش پدران می‌شود زیرا در قشر دختران نوجوان و جوان رابطه پدر و دختری بسیار تقویت‌کننده بوده و به نوعی تضمین‌کننده ارزشمندی دختران است.
وی تأکید کرد: اگر دختر در خانه از پدر خود احساس ارزشمندی و هویت دریافت نکند در جامعه به دنبال برطرف کردن این نیاز خواهد بود.
این پژوهشگر حوزه زنان با اشاره به اینکه دختران ما باید احساس ارزشمندی را به‌عنوان یک نیاز در خانواده تجربه کنند گفت: طبیعتاً این نیاز به‌صورت واقعی نمی‌تواند در جامعه مرتفع شود زیرا وظیفه اصلی جامعه‌پذیر کردن افراد بر عهده نهاد خانواده است.
میرزائی با بیان اینکه یکی از اتفاقاتی که متأسفانه در حال حاضر در جامعه با آن مواجهیم از خود بیگانگی است، تشریح کرد: فرد در این بستر احساس می‌کند که روابط اجتماعی او با خانواده و جامعه و نیز تعلق خاطر او ضعیف است با این وجود بخشی از این کاستی با تقویت روابط عاطفی درخانه و خانواده تقویت می‌شود.
وی مطرح کرد: در وهله بعد جامعه و قوانین آن باید به نیازهای هیجانی دختران پاسخ مناسبی دهد حال آنکه این شرایط همچنان در کشور ما با ضعف مواجه است و اغلب دختران برای یافتن محلی برای تخلیه هیجانات روحی و روانی خود با مشکل مواجه‌اند

طاهره ترابی مهوش