گردشگری امروزه یک پای ثابت توسعه جهانی است. با توجه به انواع مختلفی که گردشگری دارد هر کشور و منطقه‌ای می‌تواند با توجه به ظرفیت‌های درونی خود در بخش یا بخش‌هایی از گردشگری اقدامات توسعه‌ای انجام دهد و راه را برای ورود ثروت جهانی باز کند.
گردشگری ورزشی یکی از انواع توریسم است که بسیاری از کشورهای فعال در مسیر گردشگری از این راه درآمدزایی بالایی دارند. این در حالی است که توریسم ورزشی در طبقه گردشگری وقایع و برهه‌ای قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه گردشگری ورزشی ارتباط مستقیمی با زیرساخت‌های ورزشی هر کشوری دارد نیازمند برنامه‌ریزی مناسب و مدیریت توانمند است.
میزبانی رویداد‌های ورزشی بین‌المللی به قدری بر اقتصاد کشور‌ها تأثیر دارد که رقابت بر سر تصاحب امتیاز میزبانی مسابقات چندجانبه و رویداد‌های ورزشی بسیار تنگاتنگ است. از دید بازاریابی گردشگری یکی از مهم‌ترین درگاه‌های معرفی ظرفیت‌های گردشگری و جذب گردشگران، رویدادهایی ازجمله ورزشی است.
با توجه به محدودیت‌های ایران در برگزاری مسابقه‌های چندجانبه جهانی به دلیل موازین شرعی و همچنین عدم وجود تسهیلات کافی و مدرن، نمی‌توان بر این بخش از گردشگری ورزشی در ایران تأکید کرد که البته این محدودیت‌ها نیز با مدیریت مناسب و سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی شده قابل حل و رسیدگی خواهد بود.
از سوی دیگر کشور ایران با توجه به داشتن غنای فرهنگی و قدمت بالا، ورزش‌های بومی و سنتی منحصر به‌فردی دارد که می‌تواند به‌عنوان جاذبه فرهنگی و ورزشی به گردشگران معرفی گردد. با الگوگیری از کشور‌های موفق در این زمینه که با ایجاد مراکز خاص از ورزش‌های بومی خود توانسته‌اند مخاطبان را جذب و فرهنگ و نماد‌های خود را به‌عنوان جاذبه‌های منحصر به‌فرد ارائه کنند می‌توان از این ظرفیت غنی در کشور بهره‌مند شد.
همچنین تورگردانان می‌توانند با ارائه تورهای ورزشی مبتنی بر شناسایی بازار و ظرفیت‌های ورزشی کشور رونق صنعت گردشگری را هموارتر کنند.
حال با توجه به اهمیت موضوع در ابتدا با یکی از کارشناسان حوزه گردشگری و سپس مدیر کل ورزش و جوانان استان همدان به گفت‌وگو نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
حبیبه نیک‌سیرتی با بیان اینکه یکی از شاخه‌های صنعت گردشگری مربوط به گردشگری ورزشی است عنوان کرد: گردشگری ورزشی به معنای سفر از یک محل به محلی دیگر با هدف درگیر شدن با یک فعالیت یا رویداد ورزشی تعریف می‌شود.
وی با بیان اینکه گردشگری ورزشی در گذشته وجود نداشته اما چند سالی است که مخاطبان زیادی را به خود جذب کرده ابراز کرد: بیشترِ مخاطبان این نوع گردشگری، قهرمانان ورزشی هستند که قصد دارند برای تماشای یک رویداد و یا انجام فعالیت‌های ورزشی به کشور و یا استان دیگر سفر کنند.
وی توضیح داد: این بخش از گردشگری ورزشی رویدادهای ورزشی بزرگ مثل بازی‌های المپیک یا مسابقات جام جهانی فوتبال را دربرمی‌گیرد که هر چهار سال یک‌‌بار برگزار شده و از مشهورترین و پرطرفدارترین مقاصد گردشگری ورزشی در دنیا به‌شمار می‌رود. هر دوره این رویدادها در شهر و کشور متفاوتی برگزار می‌شود و همواره حضور گردشگران فراوانی را به همراه دارد.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه گاهی اوقات در رویدادهای ورزشی افراد قهرمان، ورزشکار و مهم را برای بازدید از بازی به کشور دیگر می‌فرستند، اذعان کرد: گردشگری فعال نوع دیگری از گردشگری ورزشی است که افراد علاقه‌مند برای انجام فعالیت ورزشی و یا بازدید از رویدادی خاصی به مکان دیگر سفر می‌کنند.
نیک‌سیرتی ضمن اشاره به گردشگری ورزشی نوستالژیک، خاطر نشان کرد: این نوع گردشگری به سفرهایی اطلاق می‌شود که بازدید از جاذبه‌های گردشگری ورزشی را دربرمی‌گیرد که ازجمله آن‌ می‌توان به تالار مشاهیر ورزشی، موزه‌های ورزشی و ورزشگاه‌های بزرگ و مشهور دنیا اشاره کرد؛ البته می‌توان ملاقات با مشاهیر ورزشی را نیز در این بخش قرار دارد.
وی با بیان اینکه‌ برخی از گردشگران ورزشی نوستالژیک علاقه دارند که با سفر خود به مناطق دیگری به بررسی زندگی و زیست سایر افراد در دنیا بپردازند؛ خاطرنشان کرد: زمانی که یک رویداد ورزشی برگزار می‌شود قصد برخی از افراد تماشای رویداد نیست بلکه علاقه دارند به بررسی آداب و رسوم، بازدید از اماکن گردشگری و غیره بپردازند.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه در برخی از شهر‌های ایران همانند کیش مجسمه برخی از ورزشکاران و قهرمانان را نصب کردند، افزود: این امر باعث شده که تعداد زیادی از گردشگران برای مشاهده نماد و مجسمه این قهرمانان به کیش سفر کنند.
نیک‌سیرتی با بیان اینکه برخی از افراد به قصد دیدن ورزشکاران و قهرمانان مشهور به کشورهای دیگر سفر می‌کنند، تصریح کرد: گردشگری ورزشی تأثیر بسزایی بر اقتصاد جوامع دارد، مثال بارز این موضوع را می‌توان در میزبانی قطر از جام جهانی فوتبال جست‌وجو کرد که این کشور با برگزاری رویداد ورزشی توانست عواید زیادی را حاصل کند.
وی با بیان اینکه تعداد زیادی از گردشگرانی که به قطر سفر کردند علاوه بر تماشای فوتبال از مکان‌های گردشگری مختلف هم دیدن می‌کنند، ابراز کرد: هزینه اقامت، خوراک، خرید محصولات مختلف توسط گردشگران تأثیر بسزایی بر رونق گردشگری کشور دارد.
این کارشناس گردشگری با بیان اینکه گردشگری ورزشی سایر حوزه‌ها را هم پوشش می‌دهد و بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد، خاطرنشان کرد: هر هزینه‌ای که گردشگران ورزشی در مقصد خرج می‌کنند بر مؤلفه اقتصادی جامعه هدف، تأثیر مثبت می‌گذارد.
نیک‌سیرتی با بیان اینکه متأسفانه باوجود ظرفیتی که ایران دارد، آنگونه که باید زیرساخت‌های گردشگری ورزشی را فراهم نکرده‌ایم، ابراز کرد: برای ارتقای این حوزه از گردشگری به برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری جدی‌تری از سوی مسئولان نیازمند هستیم.
وی با بیان اینکه گردشگری ورزشی به قدری باارزش بوده‌که لازم است یک مسئول که در این زمینه دغدغه دارد به تنهایی به آن بپردازد، عنوان کرد: پیشنهاد می‌شود برای تقویت این حوزه از گردشگری، از یک فرد ورزشکار بخواهیم که مسئولیت را بپذیرد.
این فعال گردشگری با بیان اینکه گردشگری ورزشی در ایران نسبت به سایر کشور‌ها، کمتر توسعه یافته خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه این حوزه ارتباط مستقیمی با زیرساخت‌های ورزشی هر کشور دارد برای تقویت آن نیازمند برنامه‌ریزی مناسب و مدیریت توانمند هستیم.
نیک‌سیرتی با بیان اینکه گردشگری ورزشی در ایران مانند بسیاری از بخش‌های گردشگری مغفول واقع شده، تصریح کرد: این در حالی است که کشور ما به‌دلیل وسعت، دارا بودن آب و هوای مختلف در طول سال و در دوره زمانی ثابتی از سال، ظرفیت برگزاری طیف وسیعی از رشته‌های ورزشی را دارد.
وی با بیان اینکه در تمام استان‌ها و روستاهای ایران ظرفیت بسیار خوبی در این حوزه داریم، اذعان کرد: برای مثال در فصل زمستان همزمان هم می‌توان اسکی در ارتفاعات غربی و شمال غربی ایران را تجربه کرد و هم در مناطق کویری ورزش‌های مرتبط با صحرا انجام داد؛ در همان بازه زمانی سواحل خلیج فارس در بهترین شرایط پذیرایی از گردشگرانی که مشتاق به ورزش‌های آبی هستند، قرار دارند.
این کارشناس گردشگری ضمن اشاره به ضعف تبلیغات و اطلاع‌رسانی در تمام شاخه‌های گردشگری به‌خصوص گردشگری ورزشی، اظهار کرد: متأسفانه به دلیل برنامه‌ریزی نامناسب شاهد عدم برندسازی و ایجاد ظرفیت گردشگری ورزشی در بیشتر استان‌های کشور هستیم.
نیک‌سیرتی با بیان اینکه ایران ظرفیت برگزاری تورمنت (مسابقات چندجانبه) و رویداد‌های ورزشی را دارد، عنوان کرد: در این راستا لازم است که زیرساخت‌های مناسب و لازم را فراهم و ایجاد کنیم.
در ادامه مدیر کل ورزش و جوانان استان همدان با اشاره به داشتن ظرفیت مناسب در حوزه گردشگری ورزشی گفت: در این راستا زیرساخت‌های خوبی همانند اماکن ورزشی و غیره داریم.
علی حقیقی با بیان اینکه با تکمیل پروژه‌های ورزشی سهم هر نفر از اماکن ورزشی از 060/0 مترمربع به 070/0 مترمربع خواهد رسید، اظهار کرد: از نظر زیرساختی برای میزبانی مسابقات ورزشی کشوری، آسیایی و بین‌المللی شرایط بسیار خوبی داریم و تاکنون میزبانی در رشته‌های مختلف بوده است.
وی با بیان اینکه برگزاری مسابقات ورزشی فرصت بسیار خوبی است که ظرفیت‌های استان همدان به سایر مناطق مختلف جهان معرفی شود، خاطرنشان کرد: برگزاری تورنمنت‌های مختلف گردشگری تأثیر بسزایی بر رونق گردشگری و اقتصادی دارد.
مدیر کل ورزش و جوانان استان همدان با بیان اینکه امروزه ورزش نقش اول را در معرفی کشور‌ها ایفا می‌کند، اظهار کرد: گردشگری ورزشی تأثیر بسزایی بر توسعه و پیشرفت استان همدان دارد.
حقیقی ضمن اشاره به پیست اسکی تاریک‌دره همدان گفت: این پیست ظرفیت بسیار خوبی در گردشگری زمستانه و ورزشی دارد اما متأسفانه به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی به ناچار دوسال تعطیل شد.
وی با بیان اینکه پیست اسکی به دلیل موقعیت خاصی که دارد می‌تواند گردشگران زیادی را به خود جذب کند یادآور شد: در سال جاری تعمیرات و زیرساخت‌های لازم را در انجام دادیم و امیدواریم که بارش‌های زمستانه شرایط را برای گردشگری زمستانه و ورزشی فراهم کند.
مدیر کل ورزش و جوانان استان همدان عنوان کرد: بیشتر شهرستان‌های ما ظرفیت گردشگری ورزشی را دارند اما برخی به‌دلیل آنکه در حوزه تجهیزات، هتلینگ و اقامت ضعیف هستند امکان برگزاری مسابقات ورزشی را ندارند.
حقیقی با بیان اینکه یکی از اهداف و برنامه‌هایمان این است که خوابگاه‌های اقامتی را در تمام شهرستان‌های استان ایجاد کنیم، اظهار کرد: مجموعه علیمرادیان نهاوند این ظرفیت را دارد که به یک مجموعه توریستی و گردشگری در سطح غرب کشور تبدیل شود.
وی با بیان اینکه برای تجهیز و تکمیل مجموعه علیمرادیان به اعتباری بالغ بر 30 میلیارد تومان نیاز داریم، اذعان کرد: این مجموعه شامل استخر، خوابگاه، استادیوم و زمین چمن است و می‌توان گردشگران زیادی را جذب و مسابقات مختلف ورزشی در آن برگزار کرد.
مدیر کل ورزش و جوانان استان همدان ضمن اشاره به مجموعه ورزشی حاجی‌بابایی، یادآور شد: این مجموعه تمام امکانات لازم برای برگزاری مسابقات مختلف را دارد.
حال با توجه به آنچه گفته شد گردشگری ورزشی یکی از زیرمجموعه‌های گردشگری و صنعت توریسم است که شامل سفر کردن به مناطق مختلف جهان به‌منظور شرکت کردن در یک رویداد و مسابقه یا تماشای فعالیت ورزشی است. البته، شاید بسیاری از افراد نام این نوع از گردشگری را نشنیده باشند و همچنان برای دیدن یا شرکت در رقابت‌های ورزشی به کشورهای برگزارکننده رقابت‌ها سفر کنند. برگزاری هرکدام از مسابقات و رویدادهای ورزشی، فرصت مناسبی را برای سرمایه‌گذاری و میزبانی و به تبع آن، رشد اقتصادی به‌وجود می‌آورد. به همین دلیل، گردشگری ورزشی، صنعت رو به رشدی بوده و همه کشورها تلاش می‌کنند تا پیش‌زمینه‌های این صنعت سودآور را در کشورشان فراهم کنند.
گردشگری می‌تواند از نظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بر میزان درآمد و رشد کشورها تأثیر گذاشته و یکی از منابع مهم اشتغال‌زایی و کسب درآمد نیز محسوب می‌شود. امروزه رویدادهای ورزشی بسیار مورد علاقه و توجه عامه مردم و ورزشکاران هستند. یکی از تأثیرات گردشگری ورزشی این است که افراد می‌توانند با جنبه‌های مختلف فرهنگ و جاذبه‌های کشور میزبان (کشور برگزارکننده مسابقات) آشنا شده و تبادل فرهنگی کنند. علاوه بر این، ترکیب ورزش و گردشگری، مفهوم و ساختار جدیدی را برای پرکردن اوقات فراعت و ایجاد شادی و نشاط فراهم آورده است.
گردشگری ورزشی می‌تواند در ارتقای سرزندگی و بهبود سلامت جوامع نقش مؤثری داشته باشد. کشورهای پیشرفته در زمینه ورزش سرمایه‌گذاری کرده و به‌صورت جدی و پیوسته از ورزش حمایت می‌کنند زیرا توجه به شور و نشاط افراد و مخصوصاً نیروی کار، منجر به افزایش کارایی و کاهش چشمگیر میزان جرم و بزه می‌شود.
توسعه و رونق گردشگری ورزشی کشور از سویی نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری جهت سرمایه‌گذاری، آموزش، ایجاد تسهیلات مدرن و مناسب، استفاده از ظرفیت‌های موجود و حمایت از فعالان این بخش از گردشگری را دارد و از سویی دیگر نیازمند مدیریت و بازاریابی و شناسایی توانایی‌های مقاصد و بازارهای هدف همزمان در کنار ایجاد ریشه‌های فرهنگی و احیای روحیه ورزشی و پهلوانی ایران است.

عطیه صفی‌زاده