پلنگ ایرانی (Persian Leoprad) بزرگ‌ترین زیرگونه پلنگ در جهان و ازجمله گونه‌های ارزشمند حیات وحش است که پراکنش جمعیت آن علاوه بر کشور ما، منطقه قفقاز، ترکمنستان، جنوب روسیه، پاکستان و افغانستان را نیز دربرمی‌گیرد. پلنگ ایرانی با وجود توانایی که در سازگاری با شرایط حاکم بر زیستگاه خود دارد، بر اثر تهدیدات بی‌شمار ازجمله افزایش تعارضات با انسان، تخریب زیستگاه، شکار و...، در فهرست جانوران «در معرض خطر انقراض» IUCN طبقه‌بندی شده است.
برای دور کردن گونه ارزشمند پلنگ ایرانی از پرتگاه انقراض لازم است اقداماتی انجام شود که بخشی از این اقدامات متوجه سازمان‌های دولتی، بخشی نیازمند همکاری‌های بین‌المللی و برخی اقدامات نیز همکاری مردم و به‌ویژه جوامع محلی را می‌طلبد که در ادامه این اقدامات که باید هرچه سریع‌تر اجرا شود را بررسی می‌کنیم.
1. آموزش مردم به‌ویژه جوامع محلی درخصوص مواجه با حیات وحش
افزایش جمعیت انسان و توسعه شهرها و روستاها تعارضات انسان با حیات وحش را افزایش داده و باعث چندپاره شدن یا نابودی زیستگاه آن‌ها شده است. پلنگ ایرانی نیز از این موضوع مبرا نیست و حتی تعارضات این گونه با جوامع محلی در کشور ما بیشتر از سایر گونه‌های حیات وحش است. پیش‌تر به‌وفور مشاهده شده که انتقام‌جویی دامداران و چوپانان به دلیل تلفات و خساراتی که به واسطه پلنگ به دام آن‌ها وارد شده یکی از دلایل اصلی تلفات پلنگ در کشور ماست.
موضوع دیگر گذاره‌های فرهنگی غلط در خصوص «درنده بودن پلنگ است» که باعث شده تا در مواردی مردم صرف دیدن پلنگ، حتی اگر پلنگ کاری به آن‌ها نداشته باشد به پلنگ حمله کرده و آن را می‌کشند. آموزش جامعه در خصوص مواجه با پلنگ می‌تواند تعارضات را کاهش داده و دیدگاه‌های نادرست در خصوص این گونه حیات وحش را تغییر دهد.
2. بیمه حیات وحش
یکی از مواردی که می‌تواند از انتقام‌جویی دامداران از پلنگ به‌واسطه خسارات وارده به آن‌ها جلوگیری کند، بیمه حیات وحش است. اگر دامدار و یا چوپان از پرداخت خسارتی که به دام خود وارد شده است، مطمئن باشد، دیگر درصدد انتقام‌جویی از پلنگ برنمیاد و احتمال این تقابل کاهش پیدا می‌کند.
متأسفانه با وجود اهمیت این موضوع، بیمه حیات وحش در کشور ما وجود ندارد و حسن اکبری؛ معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این خصوص گفته است: در بودجه سال 1400 مبلغ 100 میلیارد تومان برای جبران خسارات حیات وحش دیده شده بود اما نمایندگان مجلس تبصره آن را حذف کردند؛ بنابراین با حذف این بند دیگر منابع اعتباری برای این کار نداریم!
3. داشتن برنامه جامع برای حفاظت از پلنگ
سازمان حفاظت محیط زیست مکلف است تا در خصوص محافظ از پلنگ ایرانی برنامه‌ریزی کند؛ در این خصوص معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: به‌دنبال این هستیم با همکاری دانشگاه‌ها بخش‌هایی از زیستگاه طبیعی پلنگ در کشور را احیا کنیم. در نظر داریم در خصوص زنده‌گیری پلنگ و مسائل مربوط به تعارضات آن با انسان, دوره‌های آموزشی را برگزار کنیم تا دیگر شاهد مواردی مانند تلف شدن پلنگ در قائم‌شهر نباشیم.
حسن اکبری، افزود: همچنین با معاونت آموزش سازمان محیط زیست نیز جلساتی داشته‌ایم تا بخشی از امور آموزشی و جلب مشارکت مردمی در نقاط هدف را به‌عهده بگیرد.
وی به کاهش طعمه‌های پلنگ در برخی زیستگاه‌ها اشاره کرد و گفت: در آخرین بازدید میدانی از زیستگاه‌های پلنگ, منطقه‌ای را در استان فارس مشاهده کردم که طعمه‌های پلنگ در آن از بین رفته است اما همچنان شاهد حضور پلنگ در این منطقه هستیم. در چنین مناطقی است که به‌دنبال کاهش طعمه تعارضات پلنگ با دام‌های اهلی زیاد می‌شود و در نتیجه آن دامداران درصدد اقدامات تلافی‌جویانه برمی‌آیند و این اقدامات منجر به تلف شدن پلنگ خواهد شد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: این زیستگاه‌ها باید در سراسر کشور شناسایی شوند و جمعیت طعمه‌ در این لکه‌ها اصلاح شود. برای نجات پلنگ و جلوگیری از دچار شدن این گربه‌سان به سرنوشت یوزپلنگ آسیایی باید در اطراف مناطق حفاظت‌شده, لکه‌هایی را به‌عنوان کریدور و یا زیستگاه پشتوانه جمعیت پلنگ در نظر بگیریم چرا که پلنگ گونه‌ای قلمروطلب است و نیاز به وسعت زیستگاه دارد.
اکبری با اشاره به لزوم افزایش مساحت مناطق حفاظت شده برای حفاظت از پلنگ با توجه به قلمروطلبی آن بیان کرد: افزایش مساحت مناطق حفاظت‌شده قطعاً با مخالفت سایر دستگاه‌ها به‌ویژه وزارت صمت و سازمان منابع طبیعی و جنگل‌ها روبه‌رو خواهد شد, بنابراین باید از روش‌های حفاظتی جایگزین مانند قرق‌های اختصاصی که عرصه‌هایی را در اختیار مردم قرار داده است تا در حفاظت نقش داشته باشند, استفاده کنیم، مثال بارز این موضوع در قرق اختصاصی علی‌آباد چهل‌گزی یزد است که بعد از حدود چهار سال حفاظت موفق شدیم پلنگ را در این منطقه رؤیت کنیم.
4. پایش جمعیت پلنگ ایرانی
لازمه هر برنامه حفاظتی این است که ابتدا از تعداد یک گونه، زیستگاه‌ها اصلی و مسیرهای تردد آن آگاه باشیم.
درخصوص اهمیت پایش جمعیت پلنگ ایرانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: در حال حاضر آمار دقیقی از تعداد این گربه‌سان در کشور در دسترس نیست و دلیل آن هم این است که پایش کامل و فراگیری برای شمارش تعداد افراد این گونه در طبیعت وجود ندارد و از این نظر مشابه یوزپلنگ ایرانی است.
مهدی اسماعیلی بیدهندی، بیان کرد: برای اینکه ما بتوانیم تعداد دقیق و یا نزدیک به حقیقت را در رابطه با تعداد گونه‌ها بیان کنیم باید یک پایش و مطالعه جامع و فراگیر در زیستگاه‌های حیوانات انجام شود تا نتیجه مطلوبی را به‌دست بیاوریم.
5. مشارکت بین‌المللی برای جلوگیری از انقراض پلنگ ایرانی
پراکنش پلنگ ایرانی محدود به مرزهای کشور ما نیست و جمعیت پلنگ در کشورهای همسایه نیز استقرار دارد، بنابراین حفاظت از آن نیاز به برنامه مشترک بین‌المللی میان همه کشورهای میزبان پلنگ ایرانی دارد.
در این خصوص رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: سازمان محیط زیست برای حفظ گونه‌های در معرض خطر در کشور که در قالب فهرست قرمز مطرح می‌شوند،‌ طرح دارد که این طرح‌ها در حال اجراست. هفته گذشته نیز نشست بین‌المللی در یکی از کشورهای همسایه در بحث پلنگ ایرانی تشکیل شد منتهی باید این نشست در ایران برگزار شود چون همان‌طور که از نامش پیداست، ‌موضوع درباره پلنگ ایرانی است.
علی سلاجقه با اشاره به زیستگاه مشترک این گربه‌سان در کشورهای همسایه گفت: بیشترین زیستگاه‌های مشترک مربوط به کشور ترکیه است، دیواری که ترکیه می‌کشد، بحث انقطاع زیستگاهی را به‌وجود می‌آورد. در این باره در حال صحبت هستیم، چون باید معابر و گذرگاه‌ها چه به صورت زیرگذر و چه روگذر باز باشد. خوشبختانه طرفین به این نتیجه رسیده که باید این اقدام انجام شود و حتماً هم صورت می‌گیرد.
پیگیری‌های تسنیم حاکی از این است که نشست اخیر حفاظت از پلنگ ایرانی در کشور گرجستان برگزار شده و به دلیل اینکه برگزاری این نشست بسیار دیر به مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست اعلام شده، هیچ یک از مسئولان سازمان نتوانستند به نمایندگی از کشور ما در این نشست شرکت کنند.