مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی با عنوان «گزارش نظارتی در خصوص پیامد عدم اجرای تبصره «7» قانون بودجه سال 1400 (اصلاح نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی بر مبنای سامانه (ETS))» با تأکید بر اینکه افزایش قیمت کالاهای وارداتی ناشی از اجرای این سیاست، حداکثر 10 درصد است، اعلام کرد: «اجرای این سیاست منجر به افزایش درآمدهای دولت به میزان حداقل 300 هزار میلیارد ریال خواهد شد که به نظر می‌رسد تحقق این امر کاملاً اجرایی است».

  به خاطر عدم اجرای قانون، فقط یک‌چهارم درآمد مالیات بر واردات محقق شد

در بخش «مقدمه» گزارش بازوی کارشناسی مجلس با تأکید بر اینکه یکی از منابع اصلی درآمدی دولت، مالیات بر واردات (حقوق ورودی) است که تحقق این رقم به ارقام دیگر مانند میزان تحقق واردات پیش‌بینی‌شده و تصحیح نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی (که در حال حاضر 42 هزار ریال است) بستگی دارد، آمده است: «بر اساس ارقام بودجه، رقم مصوب در قانون بودجه سال 1400 برای مالیات بر واردات، معادل 546.025 میلیارد ریال و مصوب سه‌دوازدهم قانون بودجه مزبور نیز 136.506 میلیارد ریال است. از سوی دیگر بر اساس گزارش عملکرد مالی دولت در سه‌ماهه نخست سال 1400 تنها 32.824 میلیارد ریال از ناحیه مالیات بر واردات عاید دولت شده است. به‌عبارت‌دیگر میزان تحقق مالیات بر واردات در سه‌ماهه نخست سال 1400 نسبت به مصوب سه دوازدهم قانون بودجه، حدود 24 درصد و میزان عدم تحقق آن 76 درصد بوده است که اگر وضعیت فعلی یعنی عدم اجرای بند «و» تبصره هفت قانون بودجه سال 1400 (ترخیص کلیه کالاها اعم از کالاهای اساسی و سایر کالاها با نرخ ارز ترجیحی 42هزار ریالی) تداوم یابد، درصد عدم تحقق در پایان سال بسیار نگران‌کننده خواهد بود. چراکه رقم مصوب قانون بودجه سال 1400 بر اساس نرخ سامانه (ETS) در قانون بودجه ملحوظ شده است».

در گزارش این مرکز پژوهشی با اشاره به اینکه بر اساس مصوبه هیئت‌وزیران مورخ 18 فروردین 1400، گمرک جمهوری اسلامی ایران مجاز شده است تا زمان تصویب و ابلاغ سود بازرگانی و حقوق ورودی (که زمان آن نامعلوم است)، حقوق ورودی جهت ترخیص کالاها از گمرکات کشور را بر اساس ارز 42 هزار ریالی محاسبه نماید و این در حالی است که بر اساس بند «و» تبصره 7 قانون بودجه سال 1400، نرخ ارز مبنای محاسبه ارزش گمرکی کالاهای وارداتی (به استثنای کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات مصرفی پزشکی) در سال1400، نرخ ارز اعلام‌شده بانک مرکزی (نرخ سامانهETS) در روز اظهار است، آمده است: «اجرای این جزء، همانند سایر اجزای قانون بودجه از ابتدای سال جاری لازم‌الاجرا بوده است، اما به دلیل عدم ابلاغ به گمرکات کشور، تاکنون این مصوبه ابلاغ و اجرا نشده است. عجیب‌تر آنکه در مصوبه هیئت‌وزیران، به علی‌الحساب بودن این نرخ و ضرورت دریافت تضامین کافی و تعیین فرایند پرداخت مابه‌التفاوت اشاره‌ای نشده است و این، خلاف نص صریح قانون است. توضیح اینکه هیئت تطبیق و بررسی مصوبات دولت با قوانین مجلس شورای اسلامی نیز مصوبه هیئت‌وزیران مورخ 18/1/1400 را مغایر قانون بودجه دانسته است».

  منافع اصلاح نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی بسیار بیشتر از مضرات آن است

در ادامه این بخش از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: «از سوی دیگر با توجه به عدد در نظر گرفته شده در قانون بودجه سال1400، مقرر شده بود تغییرات در نرخ حقوق ورودی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌گونه‌ای اصلاح شود که حداقل حدود 300 هزار میلیارد ریال از این ناحیه به عایدی دولت از مالیات بر واردات افزوده شود به‌طوری‌که میزان حقوق ورودی دریافت شده از کالاهای اساسی و مواد اولیه و واسطه‌ای نسبت به سال 1399 تغییری نکند. این موضوع در حالی است که با توجه به کاهش قابل توجه نرخ ارز در اردیبهشت‌ماه 1400 فرصتی طلایی برای اجرای این سیاست (تغییر نرخ ارز مبنای حقوق ورودی) حتی بدون کاهش نرخ حقوق ورودی کالاها ایجاد گردید که متأسفانه دولت از این فرصت ایجاد شده استفاده ننمود.

به‌هرحال، عدم اجرای حکم مربوطه از قانون بودجه سال 1400، خلاف آشکار مصوبه مجلس شورای اسلامی بوده و ضروری است حکم قانونی مزبور هرچه سریع‌تر اجرا شود. همچنین می‌توان این اطمینان را به سیاست‌گذار داد که منافع اجرای این سیاست بسیار بیشتر از مضار اندک و کوتاه مدت آن است».

  تداوم محاسبه حقوق ورودی کالاها با نرخ چهار هزار و 200 تومانی به ضرر تولید داخل است

در ادامه گزارش بازوی کارشناسی مجلس توضیحاتی درباره منافع و مضرات اجرای این سیاست آمده که عبارت است از: «با وجود آنکه بخش اصلی واردات با نرخ نیما صورت می‌گیرد، مبنای محاسبه حقوق ورودی همچنان نرخ ارز 42هزار ریالی است. این موضوع علاوه بر آنکه نوعی مزیت برای واردات محسوب می‌شود، درآمدزایی دولت را دچار چالش جدی می‌کند؛ آن‌هم در شرایطی که طبق پیش‌بینی‌ها، کسری بودجه دولت در سال 1400 قابل‌توجه خواهد بود. درواقع، در نظر گرفتن نرخ ارز 42هزار ریالی برای محاسبه حقوق ورودی، فارغ از خلاف قانون بودن، علاوه بر کاهش درآمد دولت، نرخ مؤثر حقوق ورودی را نیز کاهش می‌دهد و درنتیجه، نرخ حمایت مؤثر از کالای داخلی در مقابل کالای وارداتی را نیز عملاً کاهش داده است.

محاسبات عایدی ناشی از تغییر نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی از نرخ ارز 42هزار ریالی به نرخ ارز مفروض در قانون بودجه سال 1400 نشان می‌دهد در صورت اجرای بند «و» تبصره هفت قانون بودجه سال 1400 (تغییر نرخ ارز مبنای محاسبه ارزش گمرکی کالاهای وارداتی (به‌استثنای کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات مصرفی پزشکی) بر اساس نرخ سامانه ETS با نرخ متوسط 240هزار ریال، درآمد دولت از محل حقوق ورودی در هفت ماهه باقی‌مانده از سال 1400 بالغ‌بر 325.290 میلیارد ریال بدون احتساب مالیات بر ارزش‌افزوده و 598.250 میلیارد ریال با احتساب مالیات بر ارزش‌افزوده خواهد شد که این رویه، می‌تواند تا حدودی از میزان کسری بودجه و ناترازی بودجه در سال 1400 بکاهد.

  تورم ناشی از اصلاح نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی کالاها حداکثر 10 درصد است

از سوی دیگر، هرچند بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد افزایش نرخ ارز مبنای نرخ حقوق ورودی، به‌صورت محدود (حداکثر 10 درصد) منجر به افزایش قیمت برخی کالاها خواهد شد که دولت می‌تواند با کاهش نرخ تعرفه کالاهای مورد دغدغه، این آثار را نیز کاهش داده و بازار را کنترل نماید.

بررسی‌های مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد افزایش قیمت کالاهای وارداتی به‌واسطه تغییر نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی با فرض تعدیل (کاهش) و عدم تعدیل نرخ حقوق ورودی از نرخ ارز ترجیحی به نرخ ارز مفروض در قانون بودجه سال1400، بسته به گروه کالایی از صفر تا 12.4 درصد در حالت تعدیل حقوق ورودی و از 0.19 درصد تا 14.72 درصد در حالت عدم تعدیل حقوق ورودی متغیر خواهد بود. نکته اساسی آن است که میزان افزایش قیمت کالاهای غذایی اساسی به دلیل پایین بودن نرخ مأخذ آن‌ها (چهار و پنج درصد) با فرض ثبات شرایط و عدم تعدیل نرخ حقوق ورودی در بدبینانه‌ترین حالت حداکثر به‌طور متوسط حدود 3.76 درصد خواهد بود».

  درآمد ناشی از اصلاح نرخ ارز حقوق ورودی کالاها، حداقل 30 هزار میلیارد تومان است

در بخش «جمع‌بندی و نتیجه‌گیری» گزارش این مرکز پژوهشی ضمن تأکید مجدد بر ضرورت اصلاح نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی در راستای اجرای بند 7 قانون بودجه 1400 آمده است: «در پایان شایان‌ذکر است، عدم اجرای این بند از قانون بودجه پیامدهای جبران‌ناپذیری ازجمله تعمیق کسری بودجه، افزایش نرخ تورم و... را برای اقتصاد کشور به‌دنبال خواهد داشت که جبران عواقب آن به‌سادگی امکان‌پذیر نخواهد بود. از سوی دیگر با توجه به محاسبات انجام گرفته باید متذکر شد، اجرای این سیاست منجر به افزایش درآمدهای دولت به میزان حداقل 300 هزار میلیارد ریال خواهد شد که به نظر می‌رسد تحقق این امر کاملاً اجرایی است و محاسبات نشان می‌دهد متوسط قیمت وارداتی این کالاها نیز در بدبینانه‌ترین حالت بیش از 10 درصد افزایش نخواهد یافت».