سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: اگرچه تالاب زریوار در بهمن ماه 97 به عنوان بیست و پنجمین تالاب ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شد و طرح جامع مدیریتی آن تدوین شده است، اما این سرمایه عظیم دستخوش بی‌تدبیری و عدم اجرای این طرح قرار گرفته است.

دریاچه زریوار یکی از چشمه‌های بی‌همتای آب شیرین جهان با ارتفاع یک هزار و 285 متری از سطح دریا و طول 6 کیلومتر و عرض متوسط سه کیلومتر با مساحت سه هزار و 292 هکتار که بیش از 700 هکتار آن به نیزار تبدیل ‌شده است، تالاب زریوار به عنوان پناهگاه حیات وحش‌ شناخته شده و یکی از منابع تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است.

اکوسیستم تالاب «زریوار» مریوان به‌ عنوان یک واحد اکولوژیکی و یک اکوسیستم آبی در کردستان پدیده‌ای بسیار زیبا و نادر است که در یک دره طولی نسبتاً وسیع از دو طرف غرب و شرق با کوه‌های پوشیده از جنگل احاطه ‌شده است.

تالاب «زریوار» مریوان با اینکه یکی از منحصر به‌فردترین تالاب‌های آب شیرین جهان به شمار می‌رود، اما متأسفانه در طول زمان همواره مورد بی‌مهری‌های زیادی قرار گفته است و با وجود داشتن طرح جامع به دلیل چند دستگی مدیریتی و البته اختصاص نیافتن اعتبارات «زریوار» با مشکل جدی روبرو است.

برابر ماده 16 قانون حفاظت محیط زیست، متولی اصلی محدوده زریوار، سازمان محیط زیست و در استان کردستان، اداره‌کل محیط زیست است، قانون حفاظت و احیای مدیریت تالاب‌های کشور نیز مدیریت تالاب را سازمان حفاظت محیط زیست می‌شناسد، اما زریوار در حال حاضر چندین متولی دارد که هر یک توپ کم‌کاری در حوزه حفاظت از این تالاب را به زمین دیگری می‌اندازد و به قول فعالین زیست محیط چوب اختلافات بین شهرداری و محیط زیست را برای زریوار بخورد.

اواخر ماه گذشته بار دیگر نیزارهای دریاچه زریوار دچار حریق شد و حدود 170 هکتار آن در آتش سوخت.

ابراهیم همت‌بلند رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان در این باره می‌گوید: سیستم زریوار یک اکوسیستم تالابی شامل نیزار، سیرپهنه آبی و پهنه‌های تالابی است که از سال 92 دارای طرح جامع زیست‌بومی است.

وی خاطرنشان کرد: در مورد حفظ این سرمایه عظیم ملی در قالب سند بالادستی وظایف تمام دستگاه‌ها و ارگان‌های ذی‌نفع احصا شده و باید براساس این برنامه در رابطه با مدیریت تالاب اقدام شود.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان با بیان اینکه تهدیدات مختلفی از جمله آتش‌سوزی، ورود فاضلاب و غیره این اکوسیستم طبیعی را تهدید می‌کند، افزود: آتش‌سوزی نیزارهای زریبار تهدیدی جدی برای آینده این تالاب بین‌المللی و نابودکننده حیات گونه‌های جانوری و پرندگان است.

همت‌بلند عنوان کرد: متاسفانه در آخرین آتش‌سوزی که طی چند روز گذشته در این تالاب اتفاق افتاد حدود 170 هکتار از نیزارهای اطراف و داخل این تالاب بین‌المللی در آتش سوخت.

وی خاطرنشان کرد:‌ این میزان آتش‌سوزی در سال‌های اخیر کم سابقه بوده و متاسفانه موجب نابودی جدی زیستگاه جانوری و حیوانی این محدوده شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان با بیان اینکه کارشناسی خسارت‌های وارده به نیزارهای اطراف تالاب زریوار بر اثر این حریق در دست اقدام است، گفت: اینکه به پرندگان، پستانکار و جانواران این منطقه آسیب زیادی وارد شده قطعی است.

     ثبت 238 گونه پرنده

به گفته همت‌بلند، تالاب زریوار 238 گونه پرنده ثبت شده دارد که این پرندگان گاه به صورت بومی و گاها مهاجر وارد محدوده تالاب و حیات وحش زریوار می‌شوند.

وی گفت: نیزارهای دریاچه زریبار مکان امن و محل آشیانه بسیاری از پرندگان و موجودات آبزی و کنار آبزی است که براثر آتش‌سوزی در نیزارها این جاندارن ازبین می‌روند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان مهم‌ترین عامل آتش‌سوزی در منابع طبیعی از جمله تالاب زریوار را انسانی بیان کرد و اظهار داشت:‌ برخی متخلفین صید ماهی برای مهیا کردن شرایط صید راحت‌تر اقدام به آتش‌زدن نیزارها می‌کنند.

     برخورد قاطع با متخلفین

همت‌بلند افزود: تحقیقات برای شناسایی خاطی یا خاطیان این آتش‌سوزی‌ها شروع شده است و قطعا برای متخلفان پرونده قضایی تشکیل خواهد شد.

به گفته وی، متولیان امر از فرمانداری، مأموران اجرایی حفاظت محیط زیست شهرستان مریوان و شهرادری با تمام امکانات در حال رصد عوامل این آتش‌سوزی هستند.

وی اضافه کرد: 80 درصد از آتش‌سوزی‌ها در زریوار توسط صیادان غیرمجاز با اهداف سودجویی و تسهیل در تردد انجام می‌گیرد.

وی افزود: صیادان مجاز نیز بخاطر اینکه جلوی فعالیت صیادان غیرمجاز را بگیرند اقدام به آتش‌سوزی در این تالاب می‌کنند.

     طرح‌ جامع روی کاغذ

حسینی از فعالان محیط‌زیست در مریوان گفت: 80 درصد از آتش‌سوزی‌های زریوار توسط صیادان صورت می‌گیرد.

صیادان غیرمجاز به خاطر اینکه به راحتی بتوانند به سراغ تورهای ماهیگیری‌ خودشان بروند اقدام به آتش‌زدن نیزارها می‌کنند از سوی دیگر صیادان مجاز نیز برای کوتاه کردن دست صیادان غیرمجاز از این تالاب آتش به جان این سرمایه عظیم می‌اندازند.

وی خاطرنشان کرد: خیلی از مردم این شهرستان اصلا معتقد هستند سوزاندن این نیزارها نه تنها به ضرر زریوار نیست بلکه به نجات‌بخشی آن کمک می‌کند و همین دیدگاه موجب می‌شود گاها نسبت به این قضیه بی‌طرف باشند.

در این راستا روشنگری‌های زیادی توسط فعالین محیط‌زیستی در مورد زیانی که ناشی از این به آتش کشیدن‌ها در بین مردم انجام گرفته که تا حدودی نیز تاثیرگذار بوده است.

بخش عظیمی از این منطقه به خاطر همین سوءاستفاده‌های انسانی امروز دچار آسیب جدی شده و این مسئله زندگی حیوانات زیادی را که در میان این نیزارها زندگی می‌کنند به خطر انداخته است.

در آخرین مورد آتش‌سوزی که در نیزارهای زریوار اتفاق افتاد یک قلاده گرگ خاکستری سرگردان مشاهده شده است که هم‌اکنون فیلم آن هم موجود است.

اگرچه تالاب زریوار در سال 97 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است و برنامه مدیریتی در قالب طرح جامع 3 ساله و 10 ساله نوشته شده است، وظایف هر کدام از دستگاه‌ها مشخص شده است، قرار بود ظرف 3 سال 30 درصد از کارها در این حوزه جلو برود سه سال هم به پایان رسید و هیچ اقدامتی صورت نگرفت!

     نفس‌های به شماره افتاده

عدم مدیریت مناسب موجب شده تعداد زیادی از تالاب‌ها در کشور از دست برود و متاسفانه تالاب زریوار نیز همین مسیر را دارد طی می‌کند و ما به عنوان فعالین محیط زیستی به شدت نگران هستیم.

قرار بود که مدیریت آبی در این تالاب انجام و مرز زریوار مشخص شود تا مردم به آن تعرض نکند اما هیچ کدام از این اقدام به نتیجه نهایی خود نرسیده است، هزینه‌هایی هم شد، ولی چون به صورت کامل کار را انجام نداند به نوعی پرت هزینه بود.

موقعیت شهر مریوان و تالاب زریوار با دیگر تالاب‌ها فرق می‌کند چرا که شهر و تالاب در مریوان به هم وصل هستند و این موضوع حفظ این تالاب را با سختی‌های خاص خود مواجه کرده است.

     نصب دوربین مداربسته راه نجات زریوار

یکی دیگر از فعالان محیط زیست مریوان گفت: امسال بیش از 10 مورد آتش‌سوزی در تالاب زریوار اتفاق افتاده و در کنار از بین رفتن بخش زیادی از این محدوده جانوران زیادی هم نابود شدند.

وی افزود: با وجود سال‌ها تلاشی که در راستای تدوین طرح جامع زریوار صورت گرفته این طرح هم مانند بسیاری از برنامه‌ها روی کاغذ باقیمانده است.

اگر این طرح اجرا شود قطعا بسیاری از مشکلات موجود در تالاب رفع می‌شود، برنامه‌ و قانون زیاد است ولی متاسفانه اجرا نمی‌شود.

ضرر دعوای محیط زیست و شهرداری مریوان متوجه زریوار می‌شود و توپ مدیریتی این تالاب در زمین متولیان دست به دست می‌شود.

     بازگشت دوباره پرندگان مهاجر

یکی از شهروندان مریوانی گفت: برای بازگشت دوباره پرنده‌های مهاجر و احساس امنیت آن‌ها زحمات زیادی کشیده شد.

وی خاطرنشان کرد: در سایه این تلاش حتی تعدادی از این پرندگان مهاجر نایاب مانند اردک بلوطی در این تالاب زادآوری کنند.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین مولفه‌ برای اینکه یک پرنده مهاجر در نقطه‌ای مانایی پیدا کند امنیت است، گفت: پرنده‌های مهاجر تنها در جایکه احساس کنند بالاترین امنیت را دارند می‌نشینند.

     آینده به خطرافتاده زریوار

وی تصریح کرد: عامل 80 تا 90 درصد این آتش‌سوزی‌ها، انسانی است و موجب می‌شود جان و آشیانه این پرندگان به خطر بیفتد و این موضوع آینده زریوار را به شدت به مخاطره می‌اندازد.

وی افزود: هرچند یک دیدگاه سنتی از قدیم که شاید ریشه هزاران ساله دارد در بین مردم وجود دارد که آتش زریوار را پاک می‌کند و با این اقدام دریاچه را نجات می‌دهیم.

این فعال زیست‌محیطی مریوانی عنوان کرد: خوشبختانه با برگزاری دوره‌های آموزشی مختلفی که برگزار کردیم این دیدگاه در حال حاضر کمتر شده و دیدگاه غالب در بین مردم نیست.

ماهی‌گیران برای پاک کردن عرصه و سهولت کار خود اقدام به آتش‌زدن نیزارها می‌کنند و با این کار حیات تالاب و موجودات زنده زیادی را به خطر می‌اندازند.

در هر حالتی هر کس به هر نیتی اقدام به این کار می‌کند، تباهی و از بین رفتن زیستگاه و تالاب را به دست خود رقم می‌زند و ذخایر ژنتیکی را به مخاطره می‌اندازد.

در صورت استمرار این وضعیت و نبود مدیریت جامع و یکپارچه در زریوار آینده روشن را برای این تالاب نمی‌توان متصور شد.

     آتشی که صیادان به پا می‌کنند

یکی دیگر از فعالان محیط زیست این شهرستان گفت: نیزارهای زریوار هر ساله چندین بار به شیوه‌های مختلف در آتش بی‌توجهی و خطاهای انسانی می‌سوزند.

محمد کریمی افزود: با توجه به اینکه نیزارها در بین دو حوزه آبی قرار دارد اطفاء حریق آن با محدودیت‌ها و مشکلات جدی مواجه بوده و نیاز به تجهیزات خاص دارد و همین مسئله موجب می‌شود که بخش زیادی از آن نابود شود.

در حال حاضر بیش از 280 گونه پرنده بومی و غیربومی در این منطقه شناسایی شده است که این آتش‌سوزی‌ها زیست این پرندگان را نیز به شدت با مخاطره مواجه کرده است.

حیات تعداد زیادی از حیوانات پستاندار مانند، روباه قرمز، گراز، گربه وحشی و دوزیست‌ها که در این نیزارها زندگی می‌کنند و حتی برخی از گونه‌های ماهی که از این نیزارها تغذیه می‌کنند به شدت به خطر افتاده است.

     و اما...

در طول یک دهه اخیر فعالیت‌های مختلفی در راستای نجات بخشی این دریاچه صورت گرفت ولی متاسفانه هر بار این اقدامات به دلیل عدم پیگیری مسئولان استانی و یا داستان همیشگی کمبود اعتبارات نیمه‌تمام باقی مانده و مشکلات روزافزون دریاچه همچنان ادامه دارد.

در دولت تدبیر و امید کارگروه استانی«نجات‌بخشی زریوار» شکل گرفت و طرح جامع مدیریتی هم برای این دریاچه تدوین شد اما این طرح همچنان روی کاغذ باقی‌مانده است.

تهدیدهای دریاچه زریوار در طول چند سال اخیر نه تنها کاهش پیدا نکرده که حتی در مواردی نیز افزایش داشته است و جدای از ریختن فاضلاب بخشی از شهر مریوان و روستاهای اطراف به داخل آن، ساخت و سازهای غیرمجاز در حاشیه دریاچه، افزایش بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز و آتش گاه و بی‌گاهی که توسط سودجویان به نیزارها حیات این تالاب را به شدت به مخاطره انداخته است.