نتایج پژوهشگران قطب اقتصادی کشاورزی کشور نشان داد که تخصص شالی‌کار و کشت دوم بر میزان بهره‌وری کل عوامل تولید در شالیزارهای مازندران تأثیر مثبت دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود دولت، با ارائه طرح‌های تشویقی از قبیل تأمین نهاده‌های ارزان‌تر یا ارائه آگاهی به کشاورزان در زمینه مزایای کشت دوم، کشاورزان را به کشت دوم برنج ترغیب کند.

پژوهشگران قطب اقتصادی کشاورزی کشور، پژوهشی را با عنوان «بررسی اثر اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی بر بهره‌وری عوامل تولید در شالیزارهای استان مازندران»، با هدف بررسی اثر اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی بر میزان بهره‌وری عوامل تولید در شالیزارهای استان مازندران» در سال‌های 96 و 97 انجام دادند.این مطالعه برای محاسبه میزان بهره‌وری برنج در شالیزارهای استان مازندران و برآورد اثر اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی بر بهره‌وری در شالیزارهای این استان انجام شده است.

بر اساس نتایج به‌دست آمده از همین پژوهش، شالی‌کارهایی که علاوه‌بر کشت اول، کشت دوم برنج را نیز در برنامه تولید خود دارند، بهره‌ورتر هستند. چون کشت دوم مستلزم برداشت زودتر محصول کشت اول است که موجب جلوگیری از خسارت بیشتر به محصول در نتیجه بروز آفات و بیماری‌ها می‌شود. به‌علاوه با توجه به این‌که برنج کشت دوم قیمت بیشتری دارد و کشاورزان می‌توانند با استفاده از نهاده‌های کمتر (آب، کود و سم)، تولید را انجام دهند، تأثیر مثبتی بر میزان بهره‌وری کل کشاورز دارد.

متغیرهای اجاره‌بها و دسترسی به جاده از عوامل تأثیرگذار بر میزان بهره‌وری برنج در شالیزارهای مازندران براساس همین نتایج، متغیر اجاره‌بها که نماینده کیفیت و حاصل‌خیزی زمین و دسترسی به جاده است، نیز از عوامل مهم و تأثیرگذار بر بهره‌وری بوده و از این‌رو توصیه می‌شود که اولاً با فراهم کردن امکان سهولت استفاده از ماشین‌آلات که امکان دسترسی به جاده را بیشتر فراهم می‌کند از طریق اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی و در پی آن احداث جاده بین مزارع به این مهم دست یافت.

ثانیاً با افزایش قدرت حاصل‌خیزی زمین‌ها، از طریق مصرف کودهای عالی کیفیت آن‌ها را تقویت کرد تا بهره‌وری شالیزارها افزایش یابد. نتایج الگوهای برآوردی در این مطالعه نشان داد که متغیر تخصص از دیگر عوامل عمده‌ی تأثیرگذار بر بهره‌وری است، از این‌رو برگزاری کلاس‌های آموزشی موثر برای کشاورزان برای شناخت هر چه بیشتر آفات و بیماری‌ها و استفاده بهتر و کاراتر از نهاده‌های تولیدی و به‌کارگیری بهتر از تکنولوژی توصیه می‌شود.

برای انجام این پژوهش، اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از هفت شهر آمل، بابل، ساری، محمودآباد، جویبار، نور و فریدونکنار در استان مازندران، برای سال زراعی 97-1396 جمع‌آوری شد. شاخص «ترنکوئیست – تیل» برای محاسبه بهره‌وری کشت اول برنج و بهره‌وری شالی‌کار در یک‌سال زراعی، که کشت دوم را نیز شامل می‌شود، مورد استفاده قرار گرفت. سپس برای بررسی عوامل موثر بر بهره‌وری، الگوهای رگرسیون خطی از روش حداقل مربعات معمولی برای کشت اول و کشت سالیانه کشاورز برآورد شد.

همچنین برای تعیین عوامل متمایزکننده شالی‌کاران به دو گروه، افراد دارای بهره‌وری بالا و پایین، الگوی لاجیت برای هر دو کشت تخمین زده شد. بی‌تأثیر بودن مقیاس تولید بر میزان بهره‌وری عوامل تولید در شالیزارهای برنجنتایج نشان داد که در هر دو الگو و در هر دو کشت، متغیرهای طرح تجهیز و نوسازی اراضی، اجاره‌بهای زمین، منطقه جغرافیایی(شرق در مقابل غرب استان)، فناوری تولید در قالب رقم محصول (پرمحصول در مقابل محلی)، تخصص شالی‌کار و کشت دوم تأثیر مثبت بر میزان بهره‌وری کل عوامل تولید در شالیزارها داشته است، در حالی‌که مقیاس تولید هیچ اثری بر بهره‌وری ندارد.

نتایج بدست آمده از برآورد الگوی «لاجیت» نشان داد که اگر به عوامل تأثیرگذاری که در این مطالعه تعیین شد، توجه شود می‌توان احتمال دستیابی شالی‌کاران به سطح بهره‌وری بالاتر از متوسط نمونه را تا 99 درصد افزایش داد و در حالی‌که بدون توجه به این عوامل، این احتمال می‌تواند به کمتر از یک درصد کاهش یابد.

محاسبه اثر نهایی حاصل از الگوی لاجیت نشان‌دهنده آن است که طرح تجهیز و نوسازی اراضی از عوامل مهم اثرگذار بر میزان بهره‌وری برنج است، به‌طوری‌که با اجرای این طرح احتمال این‌که شالی‌کاران بهره‌وری بیش از متوسط نمونه را تجربه کنند، در کشت اول و کشت سالیانه به‌ترتیب 28 و 38 درصد افزایش می‌یابد. از این‌رو با توجه به این‌که اجرای این طرح سال‌های طولانی به طول انجامیده، توجه به انجام هرچه سریع‌تر این طرح در سایر نقاط استان توصیه می‌شود تا کشاورزان بتوانند با مکانیزه کردن کشت، سهولت کشت دوم، بهبود حفاظت از آب و خاک، مدیریت و صرفه‌جویی آب، افزایش راندمان آبیاری، کاهش نیروی کار و امکان کشت یکپارچه و نهایتاً افزایش بهره‌وری که ازجمله اهداف این طرح است، از مزایای طرح ملی تجهیز و نوسازی اراضی بهره‌مند شوند.