معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بیش از 90 درصد آتش‌سوزی‌ها منشأ انسانی دارند.
در سال‌های اخیر، گسترش آتش‌سوزی‌های جنگلی به یکی از مهم‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی ایران و جهان تبدیل شده؛ تهدیدی که نه‌تنها منابع طبیعی و تنوع زیستی را در معرض نابودی قرار می‌دهد، بلکه امنیت آبی، کیفیت خاک، پایداری اقلیم و حتی سلامت جوامع انسانی را نیز به خطر می‌اندازد.
آتش‌سوزی جنگل‌های «الیت» در روزهای اخیر بار دیگر حساسیت این موضوع را برای افکار عمومی زنده کرد. منطقه‌ای که تا چند دهه پیش در ماه آذر پوشیده از برف و آب جاری بود، اکنون به‌دلیل گرمایش جهانی، کاهش بارندگی و خشک‌سالی گسترده در شمال کشور، در برابر کوچک‌ترین جرقه آسیب‌پذیر شده است.
آتش الیت به شکلی رخ داد که بسیاری از کارشناسان آن را «بی‌سابقه» یا دست‌کم «غیرمعمول» توصیف کردند؛ آتشی که به‌صورت سطحی گسترش یافت و خوشبختانه بخش زیادی از درختان توانستند از آن جان سالم به در ببرند اما همین رخداد نشان داد که شرایط اقلیمی شمال کشور به‌سرعت در حال تغییر است و حریق دیگر پدیده‌ای مختص تابستان‌های خشک و طولانی نیست، بلکه ممکن است در هر زمان از سال رخ دهد.
*تغییر الگوی آتش‌سوزی‌ها و ناتوانی زیست‌بوم در بازیابی طبیعی
در این رابطه معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به ثبت سالانه 18 هزار آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور می‌گوید: آتش‌سوزی‌ها دیگر فصلی نیستند و زیست‌بوم بدون حمایت نمی‌تواند با این شرایط مقابله کند.
دکتر هادی کیا‌دلیری، گفت: در گذشته آتش‌سوزی‌ها عمدتاً محدود به بازه‌های زمانی مشخصی بودند و زیست‌بوم فرصت احیای طبیعی داشت. اما اکنون شدت و گستره آن‌ها به حدی رسیده که جنگل‌ها و مراتع تحت فشار دائمی قرار گرفته‌اند. محیط زیست بدون حمایت نمی‌تواند این حجم از تنش را تاب بیاورد.
وی اضافه کرد: تغییرات اقلیمی با افزایش دما، کاهش رطوبت و افزایش بادهای گرم، شرایط را برای گسترش سریع‌تر آتش فراهم کرده است.
*نقش عوامل انسانی و ضرورت اصلاح رفتار در طبیعت
وی با اشاره به اینکه بیش از 90 درصد آتش‌سوزی‌ها منشأ انسانی دارند، گفت: در بسیاری از موارد یک اشتباه کوچک، یک سهل‌انگاری یا یک رفتار نادرست در طبیعت مثل رها کردن زباله یا روشن کردن آتش در زمان نامناسب، می‌تواند به یک فاجعه زیست‌محیطی تبدیل شود.
این مسئول تأکید کرد: افزایش حضور انسان در جنگل‌ها، گسترش گردشگری بدون آموزش و نبود فرهنگ صحیح استفاده از طبیعت، احتمال وقوع حریق را در همه فصول بالا می‌برد. اگر الگوی رفتاری مردم اصلاح نشود، حتی بهترین تجهیزات اطفا هم نمی‌توانند خسارت‌ها را کاهش دهند.
*انتقاد از مدیریت سنتی و نیاز به تغییر رویکرد ملی
کیادلیری با انتقاد از رویکرد سنتی که تنها بر «خاموش کردن آتش پس از وقوع» تکیه دارد، گفت: «تا زمانی که حریق رخ ندهد، اقدام عملی صورت نمی‌گیرد و همین تأخیر باعث گسترش آتش و دشواری مدیریت آن می‌شود.» مدیریت آتش باید از مرحله پیشگیری آغاز شود و برنامه‌ریزی‌ها باید در دو سطح کوتاه‌مدت و بلندمدت انجام شود.
به گفته او، نبود هماهنگی میان دستگاه‌ها، کمبود تجهیزات استاندارد و آموزش ناکافی نیروهای محلی، مدیریت بحران را دشوارتر کرده است. یک ساختار یکپارچه و هماهنگ از سطح ملی تا محلی ضروری است تا بتوان در برابر آتش‌سوزی‌های فزاینده مقاومت کرد.
*هشدار درباره بحران آب در شمال کشور
این متخصص منابع طبیعی در ادامه با اشاره به تغییرات عمیق هیدرولوژیکی شمال کشور گفت: خشک‌سالی از ارتفاعات شروع شده. یخچال‌های کوچک و دائمی از بین رفته‌اند و رودخانه‌های دائمی در حال تبدیل شدن به رودخانه‌های فصلی هستند.
کیادلیری هشدار داد: نباید تصور شود شمال کشور به‌دلیل بارندگی‌های بالا همیشه از کم‌آبی مصون خواهد بود.
به گفته او، خشکی آرام‌آرام در حال گسترش است و در آینده شهرهای پایین‌دست با کمبود جدی آب مواجه خواهند شد؛ بنابراین باید همین امروز برای این بحران برنامه‌ریزی کرد، نه زمانی که مشکلات به مرحله اضطرار برسند.
*اهمیت آموزش، توانمندسازی مردم و ایجاد پایگاه تخصصی چالوس
این فعال محیط زیست در ادامه از راه‌اندازی پایگاه آموزش اطفای حریق جنگل‌ها در چالوس خبر داد و گفت: این پایگاه قرار است نیروهای متخصص، گروه‌های مردمی، جنگلبانان و محیط‌بانان را آموزش دهد. تمام افراد آموزش‌دیده در سامانه‌ای ثبت خواهند شد تا در مواقع اضطراری قابل فراخوان باشند.
کیادلیری توضیح داد: مردم بزرگ‌ترین سرمایه محیط زیست هستند و اگر آموزش ببینند، می‌توانند نقشی کلیدی در مهار آتش‌ها ایفا کنند.
وی همچنین تأکید کرد: مدیریت عرصه‌های طبیعی باید بر پایه پیشگیری باشد، زیرا طی 10 سال گذشته سالانه بین 18 هزار تا 60 هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور در آتش سوخته و این روند رو به افزایش است.