با تغییرات آب‌و‌هوایی در فصل‌های سرد، پوست بدن ما وارد چالش جدیدی می‌شود. هوای سرد و خشک، باد و کاهش دما، همگی دست به دست هم می‌دهند تا سد دفاعی طبیعی پوست را تضعیف کرده و آن را مستعد خشکی، زبری، خارش و حتی ترک‌خوردگی کنند. این تغییرات نه‌تنها ناخوشایندند، بلکه بیانگر نیاز بدن به مراقبت بیشتر می‌شوند. مراقبت از پوست در فصول سرد، فراتر از جنبه زیبایی، ضرورتی برای سلامت پوست محسوب می‌شود و به آن کمک می‌کند تا در برابر عوامل مخرب محیطی مقاومت کند و شادابی و لطافتش را از دست ندهد.
سرمای پاییز و زمستان می‌تواند نقشی غیرقابل انکار در خشکی پوست داشته باشد اما به اعتقاد اکثر متخصصان پوست و مو، این عارضه‌ شایعی است که تحت تأثیر ترکیبی پیچیده از عوامل محیطی، ژنتیکی، سبک زندگی و شرایط پزشکی ایجاد می‌شود. هرکدام از این عوامل، می‌تواند شدت خشکی را در افراد مختلف، کم و زیاد کند‌؛ موضوعی که دانشیار پوست و مو و رئیس جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران هم آن را تأیید می‌کند.
دکتر سیدمهدی طبایی این‌باره می‌گوید: از سرمای گزنده و بادهای خشک مناطق جغرافیایی خاص گرفته تا سیستم‌های گرمایش و سرمایش در منازل، می‌توانند به‌سرعت رطوبت حیاتی پوست را کاهش بدهند. ازطرف دیگر، ژنتیک هم نقش مهمی در بروز برخی از انواع خشکی پوست دارد. یعنی برخی افراد به‌طور طبیعی مستعد خشکی پوست بوده و بیماری‌هایی نظیر اگزما ریشه‌های وراثتی در آن‌ها دارد.
البته از نظر وی، سبک زندگی و انتخاب‌های روزمره را هم در بروز خشکی پوست نباید نادیده گرفت: تغذیه نامناسب، کمبود آب بدن، مشاغلی که با مواد شیمیایی یا شست‌وشوی مکرر دست‌ها سروکار دارند و... همگی می‌توانند به خشکی پوست دامن بزنند.
به عقیده او، برخی بیماری‌ها مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید و مشکلات کلیوی یا حتی مصرف داروهای خاص به‌خصوص در سالمندان، هم می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث خشکی و کاهش کیفیت پوست شوند.
*پیشگیری از کاهش رطوبت
رئیس جهادی دانشگاهی علوم پزشکی تهران ادامه داد: خشکی پوست در فصل پاییز با کاهش دما و رطوبت هوا تشدید می‌شود و می‌تواند ‌به احساس کشیدگی، خارش و حتی ترک‌خوردگی منجر شود: لازم است برای پیشگیری از این عارضه در فصل سرما، ترکیبی ازمراقبت‌های پوستی مناسب وتغییراتی در سبک زندگی‌مان اعمال کنیم‌؛ تغییراتی که به تقویت توانایی پوست در نگهداری رطوبت کمک می‌کند.
طبایی به برخی از این تغییرات و مراقبت‌ها اشاره می‌کند: در نخستین قدم، بهتر است محیط داخل خانه را با کمک دستگاه بخور، به رطوبت ملایمی تجهیز کنیم‌؛ چراکه استفاده از دستگاه بخور می‌تواند به افزایش رطوبت هوا و جلوگیری از خشکی پوست کمک کند. به‌طور کلی، دمای هوا باید به‌صورت متعادل تنظیم شود و خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد، علاوه بر این باید عادات بهداشتی‌مان در فصل پاییز، نظمی جدی‌تر از فصل‌های بهار و تابستان داشته باشد. نظمی به معنای کاهش دفعات حمام رفتن تا دو یا سه بار در هفته، دوش گرفتن با درجه حرارت آب ملایم، استفاده از شوینده‌هایی با PH قلیایی پایین، استفاده از لوسیون بدن بعد از دوش گرفتن و استفاده از نرم‌کننده‌های آبرسان در طول روز.
*تأثیر کم‌خوابی و استرس
این متخصص معتقد است سبک زندگی هم می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش رطوبت و درنهایت بروز خشکی پوست در فصل سرما داشته باشد. او پرهیز از استرس مداوم و خواب نامنظم را به‌عنوان دو عامل اساسی در از دست رفتن رطوبت بدن می‌داند و ادامه می‌دهد: برخی مواد مغذی، به‌ویژه اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌ها مانند ویتامین E و C برای حفظ سلامت و انعطاف‌پذیری پوست حیاتی هستند و به تقویت سد دفاعی پوست کمک می‌کنند. از طرف دیگر، چه بهتر که از غذاهای فرآوری شده و سرشار از ادویه دوری کنیم و غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 مانند ماهی‌های چرب، بذر کتان، گردو و آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ را در رژیم غذایی خود بگنجانیم.
*به‌دنبال درمان
‌با وجود انجام برخی مراقبت‌های پیشگیرانه، بازهم ممکن است آب و هوای پاییزی، پوست‌مان را به درجه‌ای از خشکی برساند که در نتیجه آن‌ آسیب دیده و ‌زخم شود. درچنین مواقعی وبرای درمان این معضل چه باید کرد؟ سؤالی که رئیس جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران پاسخ می‌دهد: اگر همه رفتارهای پیشگیرانه را انجام دادیم و بازهم دچار علائمی مانند خراش‌های پوستی، زخم و... شدیم، باید آن را نه‌فقط به‌عنوان خشکی پوست، بلکه به‌عنوان علائم هشدار از برخی بیماری‌ها جدی بگیریم. تجربه نشان داده در پس این علائم، ممکن است عفونتی نهفته باشد که نیاز به مراجعه به پزشک و مصرف دارو برای کنترل عفونت دارند.
دکتر طبایی‌ بر ضرورت بررسی سلامت پوست از سوی متخصصان تأکید می‌کند زیرا این رویکرد ‌فرد را از سلامت برخی ارگان‌های داخلی مانند تیروئید، کبد و کلیه آگاه می‌کند.
او ادامه می‌دهد: احتمال دارد برخی از این نشانه‌ها در نتیجه بیماری‌های داخلی باشد که خشکی پوست صرفاً آن را تشدید می‌کند و دلیلی برای بیماری پوست نیست! به‌گفته متخصصان این حوزه، اگر خشکی پوست شما شدید و با خارش همراه است، یا با روش‌های خانگی بهبود نمی‌یابد، حتماً به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید‌؛ چراکه ممکن است به درمان‌های تخصصی‌تر یا تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای نیاز باشد.
*نرگس خانعلی‌زاده