نسخه اختصاصی هر شهر؛ شرط موفقیت سرمایهگذاری گردشگری
سرمایهگذاری در حوزه گردشگری، تنها یک اقدام اقتصادی نیست، بلکه فرآیندی چندبعدی است که مستقیماً با تصویر بینالمللی کشور، رفاه اجتماعی و توسعه زیرساختی گره خورده. این حوزه، از یکسو نیازمند برنامهریزی دقیق و سنجش ظرفیتها و نیازهاست و از سوی دیگر، به تغییر نگرش تصمیمگیران و ذینفعان وابسته است. گردشگری موفق، بر پایه تلفیق تبلیغات بینالمللی، ایجاد زیرساختهای استاندارد و بهرهگیری بهینه از مزیتهای نسبی شکل میگیرد. در این میان، شناخت دقیق بازارهای هدف از گردشگری پزشکی و فرهنگی گرفته تا تاریخی، مذهبی و طبیعتگردی پیششرط طراحی هرگونه سرمایهگذاری مؤثر است.
کمبود زیرساختهای پایه، بهویژه امکاناتی بهظاهر ساده اما حیاتی مانند سرویسهای بهداشتی بینراهی و ضعف در خدمات اقامتی و حملونقل، از مهمترین موانع جذب گردشگر بهشمار میروند. چنین کاستیهایی، نهتنها تجربه گردشگر را تحتتأثیر قرار میدهد، بلکه پیام منفی درباره استانداردهای میزبانی کشور ارسال میکند.
تجربه کشورهای موفق نشان میدهد که سرمایهگذاری در گردشگری، با بازگشت ارزی بالا و ایجاد اشتغال گسترده همراه است. همچنین، سرمایهگذاری در گردشگری، صرفاً به احداث هتل یا بیمارستان محدود نمیشود؛ باید زنجیره ارزش آن، از خدمات جانبی و آموزش نیروی انسانی تا اصلاح قوانین مالیاتی و اعطای مشوقهای سرمایهگذاری، تکمیل شود. حضور در نمایشگاههای بینالمللی، توسعه زیرساختهای حملونقل و ایجاد شبکههای بازاریابی هدفمند، از دیگر حلقههای این زنجیره هستند.
درنهایت، الزامات سرمایهگذاری در گردشگری را باید در بستری از همکاری دستگاههای اقتصادی، فرهنگی و دیپلماتیک جستوجو کرد. این همکاری، تنها با درک جایگاه واقعی گردشگری بهعنوان موتور محرک اقتصاد و پل ارتباطی ملتها امکانپذیر است؛ نگاهی که اگر جایگزین رویکردهای مقطعی شود، میتواند درآمدی پایدار و فراتر از نفت برای کشور به ارمغان آورد.
با توجه به اهمیت موضوع در این خصوص با تحلیلگر مسائل اقتصادی گفتوگو کردهایم که در ادامه میخوانید:
مجید گودرزی، درباره مفهوم سرمایهگذاری گردشگری اظهار کرد: سرمایهگذاری در حوزه گردشگری، مجموعه اقداماتی است که با هدف ایجاد زیرساختها، تسهیلات و مزیتهای نسبی برای جذب گردشگران انجام میشود؛ ازجمله بخشهای گردشگری درمانی، فرهنگی، تاریخی و تجاری.
به گفته وی، بخش تبلیغات بینالمللی یکی از ارکان مهم این سرمایهگذاری است، زیرا برای توسعه پایدار در این حوزه به جذب گردشگرانی از سراسر جهان نیاز داریم.
وی یادآور شد: این دست سرمایهگذاریها معمولاً در ابتدا هزینههای بالایی دارند، اما در کشور ما در برخی ابعاد، بهویژه سرویسهای بهداشتی بینراهی و تبلیغات بینالمللی، کاستیهای جدی وجود دارد و تبلیغات مسموم علیه گردشگری ایران، از نظر حجم و اثرگذاری، بر تبلیغات رسمی کشور پیشی گرفته است.
تحلیلگر مسائل اقتصادی افزود: حضور ایران در نمایشگاههای بینالمللی گردشگری در سالهای اخیر تلاشی برای مقابله با این روند بوده است.
*ضرورت نیازسنجی و اولویتبندی سرمایهگذاری
گودرزی با تأکید بر اهمیت نیازسنجی اظهار کرد: هر شهر باید بر اساس ظرفیتهای خاص خود در سرمایهگذاری گردشگری، اولویتبندی داشته باشد.
وی افزود: برای نمونه، گردشگران سلامت بیش از آثار باستانی به امکانات، پزشکان، محل اقامت و تسهیلات حملونقل اهمیت میدهند، در حالی که گردشگران فرهنگی و تاریخی به شرایط شهر، آثار و زیرساختهای فرهنگی توجه دارند. همچنین، گردشگری زیارتی و طبیعی نیز نیازمند شناخت دقیق ظرفیتهای هر منطقه است.
* سیاستگذاری کلان؛ حلقه مفقوده توسعه گردشگری ایران
یک تحلیلگر مسائل اقتصادی، با استناد به خاطرهای مبنی بر ممانعت مسئولان از حضور مردم در مراسم تحویل سال در تخت جمشید، ضعف سیاستگذاری کلان را یکی از عوامل بروز مشکلات در این حوزه دانست و گفت: مسائل قانونی و تصمیمات متقابل در قبال کشورهایی اروپایی که اتباع ایرانی را بازداشت میکنند، به صنعت گردشگری ایران لطمه میزند. از آنجایی که این رفتار بهصورت هدفمند از سوی این کشورها صورت میگیرد، ضروری است که ایران در این خصوص رویکردی محتاطانه اتخاذ کند.
به گفته گودرزی، باید به جای واکنشهای متقابل که منجر به القای حس ناامنی میشود، از مسیرهای حقوقی و محاکم بینالمللی اقدام کرد.
* گردشگری، موتور جدید اقتصاد ایران؛ درآمدی فراتر از نفت
وی با اشاره به برتری تاریخی و تنوع ظرفیتهای گردشگری ایران نسبت به کشورهای رقیب تصریح کرد: اگر نگاه خود را به گردشگری تغییر دهیم، میتوانیم حتی بیش از درآمد نفتی، از این صنعت سود کسب کنیم.
تحلیلگر مسائل اقتصادی در ادامه ابراز کرد: در حوزه گردشگری سلامت، سالانه حدود یک میلیون گردشگر درمانی به ایران وارد میشوند، با این حال، برخی افراد با اولویت دادن درمان در خارج از کشور، این اعتماد را تضعیف میکنند.
گودرزی با بیان اینکه با توجه به مقرون بهصرفه بودن هزینه درمان برای بیماران خارجی، ایران میتواند در این حوزه جذب گردشگر کند، ادامه داد: دانش بالای پزشکی و وجود متخصصان حاذق در کشورمان به این معناست که هیچ درمانی وجود ندارد که در اروپا یا سایر نقاط جهان انجام شود و پزشکان ایرانی توانایی انجام آن را نداشته باشند؛ بنابراین باید از این ظرفیت پزشکان توانمند در راستای جذب گردشگر و رونق گردشگری سلامت بهره برد.
وی در ادامه تأکید کرد: ما شاهد رضایتمندی افرادی که از کشورهای اروپایی و یا هند که خود یکی از کشورهای موفق در گردشگری سلامت بهشمار میآید هستیم.
به گفته تحلیلگر مسائل اقتصادی، مشهد نمونه موفق گردشگری زیارتی است که هتلها، زیرساختها و همچنین بیمارستانهای تخصصی برای گردشگران فراهم کرده، تهران نیز بهویژه در حوزه گردشگری سلامت، ظرفیتهای بالای پزشکی ایجاد کرده است.
گودرزی هشدار داد: هزینه بالای برخی تورهای داخلی نسبت به خارجی، مانع توسعه گردشگری بومی میشود و باید تسهیلات و رفاه بیشتر در ایام اوج سفر، بهویژه نوروز، فراهم شود.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه ما در زمینه سکونتگاهها و امکانات بین راهی بسیار ضعیف هستیم، افزود: این امکانات در شأن مردم و گردشگران نیست و باید در این خصوص برنامهریزی کرد و چنین مراکزی را بهبود بخشید.
*اهمیت معافیتهای مالیاتی و مالیاتی و تسهیلات در جذب سرمایهگذار
این کارشناس اقتصادی با تأکید بر نقش معافیتهای مالیاتی و تسهیلات در جذب سرمایهگذار گفت: باید نظام مالی و حمایتی متناسب با انتظارات گردشگران بینالمللی تنظیم شود.
گودرزی همچنین بر اهمیت فرهنگسازی و مشارکت مردمی در میزبانی گردشگران تأکید کرد و رفتارهای مهماننوازانه مردم ایران در روستاها را نمونهای موفق دانست که ایرانهراسی را خنثی میکند.
*همدان؛ قطب بالقوه گردشگری درمانی
وی درباره همدان اظهار کرد: از گذشته این استان یکی از قطبهای مهم پزشکی کشور بوده و علاوه بر ظرفیت تاریخی، میتواند با تمرکز بر گردشگری درمانی، بهویژه برای کشورهای همسایه مثل عراق، درآمد قابل توجهی کسب کند.
وی بر لزوم حمایت مقامات محلی برای ایجاد تورهای تخصصی درمانی و معرفی ظرفیتهای استان تأکید کرد.
تحلیلگر مسائل اقتصادی در بخش پایانی سخنان خود خواستار تغییر رویکرد ایران در برابر اقدامات رسانهای و سیاسی کشورهای اروپایی برای ایجاد هراس میان گردشگران شد و تأکید کرد: دنیا به سمت درآمدهای گردشگری حرکت میکند و ما، با وجود ظرفیتهای تاریخی، طبیعی و درمانی، نباید از این رقابت جهانی عقب بمانیم.
* هر شهر نسخه اختصاصی سرمایهگذاری گردشگری خود را میخواهد
رونق گردشگری نه با نسخههای کلی و تکراری، بلکه با سرمایهگذاریهای متناسب با ویژگیها و ظرفیتهای هر شهر بهدست میآید. هر منطقه جغرافیایی، جامعه محلی، اقلیم و پیشینه فرهنگی، مجموعهای منحصر بهفرد از فرصتها و نیازها را رقم میزند که در طراحی و اجرای پروژههای گردشگری باید بهطور دقیق شناسایی و بر اساس آن برنامهریزی شود. تجربههای موفق در داخل و خارج کشور نشان داده که شهری با ظرفیت تاریخی بالا نیازمند مرمت و معرفی آثار، بههمراه خدمات اقامتی در بافت سنتی است، در حالی که برای شهری با مزیت درمانی، توسعه بیمارستانهای تخصصی، اقامتگاههای مجهز و شبکه خدمات سلامت اهمیت نخست را دارد.
نادیده گرفتن تفاوتهای محلی و تلاش برای تحمیل الگوهای یکسان، نهتنها بازدهی سرمایهگذاری را کاهش میدهد، بلکه باعث هدررفت منابع و حتی تخریب هویت مکانی میشود. این نگاه سطحی، فرصتهای ویژه هر شهر را نادیده میگیرد و مانع ایجاد مزیت رقابتی پایدار در بازار گردشگری میشود. برای مثال، همدان با ظرفیت بالای گردشگری درمانی و مذهبی، نیازمند ترکیب هوشمندانهای از توسعه مراکز تخصصی سلامت، ساماندهی خدمات اقامتی و طراحی تورهای ویژه برای جذب گردشگران کشورهای همسایه است؛ نسخهای که برای شهری چون شیراز یا کیش قابل تعمیم مستقیم نیست.
در این مسیر، نقش مدیریت شهری و استانی، هماهنگی میان نهادهای اقتصادی و فرهنگی و جذب مشارکت بخش خصوصی تعیینکننده است. تدوین برنامه تخصصی برای هر شهر، با تکیه بر مطالعات جامع و تحلیل بازار هدف، باید بهعنوان پیششرط هرگونه سرمایهگذاری در گردشگری تعریف شود. تنها در چنین چارچوبی است که میتوان اطمینان یافت منابع مالی بهدرستی تخصیص یافته و زیرساختهایی شکل میگیرد که به رشد پایدار گردشگری منجر شود. چنین رویکردی، هم منافع اقتصادی شهر را تأمین میکند و هم جایگاه آن را در نقشه گردشگری کشور و جهان ارتقا میدهد.
