فشار خون بالا یا مزمن، یک مشکل شایع است که در آن نیروی خون بر دیواره رگهای خونی، بهطور مداوم بالا است. این نیرو میتواند بهمرور زمان به قلب، کلیهها، مغز و سایر اندامها آسیب برساند. فشار خون بهطور طبیعی در طول روز نوسان دارد، اما اگر بهطور مداوم بالا باشد، میتواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شود. دلایل دقیق فشار خون بالا در بسیاری از موارد ناشناخته است، اما عوامل متعددی میتوانند در ایجاد و تشدید آن نقش داشته باشند. این عوامل را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ نخست عوامل قابل کنترل مانند چاقی، تحرک نداشتن، رژیم غذایی نامناسب، مصرف الکل و دخانیات، کمبود خواب، استرس و همچنین مصرف برخی داروها و عوامل غیر قابل کنترل مانند سابقه خانوادگی، افزایش سن و برخی بیماریهای خاص.

فشار خون بالا اغلب بدون علامت است و به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» نیز گفته میشود. اگرچه ممکن است برخی افراد علائمی مانند سردرد، سرگیجه، تاری دید و خونریزی بینی را تجربه کنند، اما این علائم در بسیاری از موارد، به خصوص در مراحل اولیه بیماری، قابل توجه نیستند. به همین دلیل، غربالگری منظم فشار خون از اهمیت بالایی برخوردار است. تشخیص این بیماری با اندازهگیری منظم فشار خون در طول چندین نوبت انجام میشود.
درمان فشار خون بالا شامل ترکیبی از روشهای مختلفی چون تغییر سبک زندگی، مصرف دارو و کنترل بیماریهای زمینهای در افراد است.
فشار خون بالا بیماری است که عوارض جدی دارد. با داشتن شیوه زندگی سالم، غربالگری منظم و پیروی از توصیههای پزشک، میتوان از ابتلا به آن و یا کنترل آن جلوگیری کرد.
در همین خصوص خبرنگار روزنامه سپهرغرب با دکتر محمدرضا حسنی؛ فوق تخصص قلب و عروق گفتوگویی داشته که در ادامه میخوانید.
*بیماری فشارخون را چگونه میتوان تشخیص داد؟
فشار خون بالا، یا به عبارت علمیتر، پرفشاری خون، یک بیماری شایع قلبی عروقی است که بر اساس آمار، تقریباً از هر پنج نفر یک نفر به آن مبتلا هستند، به این ترتیب، میتوان گفت که این بیماری در بسیاری از خانوادهها وجود دارد. تشخیص آن، بهطور نسبی آسان و حتی میتوان گفت رایگان است، چراکه دستگاههای اندازهگیری فشار خون در بسیاری از منازل وجود دارد؛ همچنین در بیشتر درمانگاهها و مطبها نیز بهراحتی در دسترس است. با این حال، مدیریت و درمان این بیماری میتواند پیچیده باشد.
مقادیر طبیعی فشار خون در افراد زیر سن بلوغ و بالای سن بلوغ متفاوت است، بنابراین برای تعیین این مقادیر در سنین زیر بلوغ، باید به جداول مربوطه مراجعه شود. همچنین، لازم به ذکر است که این معیارها تا پایان عمر فرد معتبر بوده و نیازی به تغییر ندارند. برای اندازهگیری فشار خون، با استفاده از روشهای مختلف و دستگاههای گوناگون که همگی از استانداردهای معینی برخوردارند، بهتر است که فرد در حالت استراحت باشد و شرایط لازم رعایت شود. چنانچه فشار خون اندازهگیریشده، از مقادیر طبیعی بالاتر باشد و این افزایش در چند نوبت تکرار شود، مراجعه به پزشک و انجام اقدامات لازم برای کنترل فشار خون ضروری است.
*علت فشار خون بالا چیست؟
در 90 درصد موارد، علت مشخصی برای این بیماری ذکر نشده. زمینههایی وجود دارند که میتوانند احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهند، اما یک علت واحد و قطعی در این موارد شناسایی نمیشود. این بیماری بیشتر در آقایان شایع است همچنین با افزایش سن، سابقه خانوادگی، مصرف سیگار و رژیم غذایی نامناسب دلایل ابتلا به این بیماری بیشتر میشود.
در 10 درصد موارد، علت فشار خون بالا قابل شناسایی است و با درمان علت زمینهای، میتوان این بیماری را نیز درمان کرد. بهعنوان مثال، ممکن است فرد به پرکاری تیروئید، تومور در غده فوق کلیه و یا سایر بیماریها مبتلا باشد. در این موارد، پزشک با بررسیهای لازم، علت ثانویه را شناسایی و درمان میکند.
*لطفاً درخصوص روند درمان توضیح دهید.
هنگامی که ابتلا به بیماری فشار خون بالا تأیید شود، درمان بر اساس شدت بیماری آغاز میشود. این درمانها دو دسته هستند؛ غیر دارویی و دارویی. در درمانهای غیر دارویی، پزشک مؤلفههای خطر را بررسی و به بیمار توصیههای لازم را ارائه میکند. بهعنوان مثال، در صورت مصرف سیگار، قطع مصرف سیگار توصیه میشود؛ در صورت نامناسب بودن رژیم غذایی، اصلاح رژیم غذایی ضروری است. برای اصلاح رژیم غذایی، رژیم غذایی DASH توصیه میشود که در اینترنت با جستجوی کلمه DASH به آسانی در دسترس است. همچنین، در صورت اضافه وزن، ورزش و در صورت وجود استرس، مدیریت استرس توصیه میشود.
در درمان دارویی، پزشک داروها را بر اساس شرایط بیمار، مانند بارداری، جنسیت، شغل، درجه فشار خون و بیماریهای زمینهای، تجویز میکند. ممکن است پزشک یک یا چند دارو (حتی تا سه دارو) را بهصورت قرص یا ترکیبی از قرصها برای بیمار صلاح بداند تا فشار خون را به مقادیر طبیعی بازگرداند.
* درمان نکردن بهموقع فشارخون چه پیامدهایی برای بیمار دارد؟
این بیماری که بهسادگی قابل کنترل است، در بسیاری از منابع قاتل خاموش (Silent Killer) نامیده میشود. در برخی موارد، علائمی مانند سردرد، سرگیجه و احساس تهوع، بهویژه هنگامی که فشار خون بهشدت بالا میرود، ممکن است بروز کند. این بیماری میتواند سکته مغزی، نارسایی قلبی و سکته قلبی را در پی داشته باشد و در نهایت منجر به مرگ شود. همچنین، نارسایی در سایر اعضا مانند کلیهها و آسیب به بینایی ازجمله عوارض آن است.
تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار حائز اهمیت است. توصیه میشود که همه افراد، از هر سنی (حتی اطفال)، حداقل سالی یک بار فشار خون خود را اندازهگیری کنند. دستگاه فشارسنج در دسترس است و هزینه چندانی ندارد. توصیه میشود که این دستگاه در منزل موجود باشد تا افراد خانواده بتوانند بهطور منظم فشار خون خود را کنترل کنند. در صورتی که فشار خون اندازهگیریشده، با رعایت شرایط، از مقادیر طبیعی بالاتر بود، لازم است به پزشک مراجعه شود. بهطور کلی، کنترل فشار خون بالا، کار دشواری نیست.
* علائم سکته قلبی یا مغزی چیست؟
تشخیص زودهنگام و کنترل فشار خون بسیار حیاتی است چراکه میتواند تهدیدکننده حیات باشد.
ازجمله علائم اصلی در سکته قلبی، درد شدید در ناحیه قفسه سینه است که میتواند بسیار شدید باشد حتی این درد ممکن است به فک، بازوی چپ یا هر دو بازو و پشت گسترش یابد، تنگی نفس، تعریق سرد، تهوع و استفراغ، احساس اضطراب و ترس ازدیگر علائم هستند.
لازم به ذکر است که علائم سکته قلبی در افراد مختلف، متفاوت بوده و ممکن است در زنان، افراد مسن و بیماران دیابتی، علائم خفیفتری داشته باشد.
در سکته مغزی علائم اصلی را میتوان اختلالات ناگهانی در عملکرد مثل ضعف یا بیحسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا (معمولاً در یک طرف بدن) و یا مشکلات تکلم مانند اختلال در تکلم، دشواری در صحبت کردن یا درک گفتار عنوان کرد. در موارد دیگر میتوان به تاری دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم، از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم، سردرد ناگهانی و شدید بدون علت مشخص، سرگیجه، از دست دادن تعادل در راه رفتن و در آخر کاهش سطح هوشیاری تا از دست دادن هوشیاری کامل اشاره کرد.
به یاد داشته باشید که علائم سکته مغزی بهطور ناگهانی ظاهر میشوند و فرد باید سریعاً تحت مراقبتهای پزشکی قرار گیرد.
تشخیص زودهنگام هر دو نوع سکته (قلبی و مغزی) و مراجعه سریع به مراکز درمانی، حیاتی است تا هرچه سریعتر اقدامات درمانی انجام شود، با این حال احتمال نجات جان بیمار و کاهش آسیبهای دائمی، بیشتر خواهد بود. به همین دلیل، بهمحض مشاهده هر یک از علائم فوق، باید با اورژانس تماس گرفته و بیمار را به نزدیکترین مرکز درمانی مجهز منتقل کرد.
فشار خون بالا یکی از عوامل خطر اصلی برای سکتههای قلبی و مغزی است. با کنترل این بیماری و رعایت توصیههای پزشک مبنی بر مصرف داروهای تجویزشده، تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب میتوان از بروز این عوارض خطرناک پیشگیری کرد.
با توجه به اینکه بیماری فشار خون بالا را قاتل خاموش مینامند چون اغلب هیچ علامتی ندارد تا زمانی که عوارض جدی آن مانند سکته بروز کند، اندازهگیری منظم فشار خون و مراجعه به پزشک برای بررسی و کنترل آن، بسیار مهم است.
همانطور که مطالعه کردید، فشار خون بالا، یا پرفشاری خون، یک بیماری شایع و جدی است که میتواند منجر به عوارض خطرناک و حتی مرگ شود. خوشبختانه، پیشگیری از فشار خون بالا و یا کنترل آن در صورت ابتلا، با اتخاذ یک سبک زندگی سالم کاملاً امکانپذیر است. این پیشگیری شامل چندین جنبه کلیدی میشود که بهطور همزمان باید مورد توجه قرار گیرد، رژیم غذایی سالم و متعادل تأثیر بسزایی در کنترل و پیشگیری این بیماری دارد. محدود کردن مصرف نمک و غذاهای فرآوریشده که حاوی سدیم زیادی هستند، (میتوان به جای نمک طعام، از ادویهها و گیاهان معطر استفاده کرد.) مصرف میوهها و سبزیجات که منابع غنی پتاسیم هستند، گنجاندن غلات کامل، حبوبات و سبزیجات در رژیم غذایی، مصرف غذاهای غنی از فیبر، محدود کردن مصرف غذاهای چرب و سرخشده و کاهش مصرف شکر و نوشیدنیهای شیرین در رژیم غذایی تأثیر بسیاری بر سلامت افراد خواهد داشت.
با حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید در بیشتر روزهای هفته، مانند پیادهروی، دوچرخهسواری، شنا یا ورزشهای دیگر و یا انتخاب فعالیتهایی که لذتبخش هستند و بهطور مداوم انجام میشوند میتوان وزن را مدیریت کرد. با استفاده از فنون مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق یا گذراندن وقت در طبیعت، از ابتلا به انواع بیماریها ازجمله پرفشاری خون پیشگیری کرد.
اندازهگیری منظم فشار خون در منزل و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده فشار خون بالا و مدیریت مؤثر بیماریهای زمینهای چون دیابت و بیماریهای کلیوی که میتوانند به فشار خون بالا کمک کنند بسیار مؤثر است.
با توجه به اهمیت قاتل خاموش بودن فشار خون بالا، رعایت این توصیهها برای پیشگیری و یا کنترل بیماری بسیار ضروری است. همکاری با پزشک و پیروی از توصیههای وی نیز نقشی کلیدی در حفظ سلامت و پیشگیری از عوارض جدی این بیماری دارد.
شناسه خبر 94462