رئیس امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه در سال جاری از محل اعتبارات ملی طرح مقابله با بیابانزایی (به مبلغ یک میلیارد و 200 میلیون تومان) مساحتی بالغبر 60 هکتار از اراضی ملی بیابانی در حد فاصل دو روستای رامیشان و روعان از توابع شهرستان کبودراهنگ تحت عملیات بوتهکاری قرار گرفته است، تشریح کرد: این عملیات شامل کاشت گونههای مقاوم به خشکی و کمآبی نظیر آتریپلکس، قرهداغ، گز و سنجد بوده که درحال انجام است.

مساحت کل اراضی ملی شهرستان کبودراهنگ 95 هزار هکتار است که بیش از 84 هزار هکتار از این میزان را مرتع تشکیل داده و تاکنون در آنها چیزی بالغبر 150 گونه گیاهان دارویی شناسایی شده است.
تأسفبار اینکه در این شهرستان جنگل طبیعی وجود ندارد، اما توسط منابع طبیعی کبودراهنگ 650 هکتار جنگلکاری دستکاشت انجام شده که بیشتر آنها در عرصههای منابع طبیعی روستاهای قلیآباد، کوریجان، حاشیه جاده ویان، شیرینسو، آقبلاغ، آقداغ و علیصدر ایجاد شدهاند.
اما نکته این است که طی سالهای اخیر کبودراهنگ در سطح استان همدان رتبه نخست بیابانزدایی را به خود اختصاص داده و از سال 99 تاکنون، بیش از 400 هکتار از اراضی بیابانی شهرستان با کاشت نهال و گیاهان مقاوم به خشکسالی، بیابانزدایی و احیا شدهاند که این کار بهعنوان الگو برای دیگر مناطق بیابانی استان، میتواند معرفی شود.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت این پدیده در شهرستان کبودراهنگ گفتوگویی را با سعید الیاسی، رئیس امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه میخوانید:
رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه ایران 2.1 درصد از خشکیها، 4.2 درصد از پدیدههای بیابانی فاقد پوشش و 08.3 درصد از مناطق بیابانی جهان را دارد، گفت: 61 درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که این مقدار 1.3 برابر درصد جهانی است.
سعید الیاسی ادامه داد: همچنین 5.32 میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارند و بنا به تقسیمبندیهای اکوسیستمی، 7.43 میلیون هکتار از اراضی تحت عنوان اکوسیستم بیابانی شناسایی شدهاند که به این ترتیب، بیش از 20 درصد از مساحت کشور به اراضی بیابانی اختصاص دارد و در 22 استان پراکنده است.
وی با تأکید بر اینکه در استان همدان مساحت بیابانهای موجود در اراضی ملی براساس مطالعات انجامشده به 19 هزار و 640 هکتار میرسد، عنوان کرد: این سطح بیابانی در شهرستانهای ملایر 6 هزار و 323 هکتار، فامنین 10 هزار و 730 هکتار، کبودراهنگ 10 هزار و 720 هکتار و همدان 37 هزار و 250 هکتار است.
وی به برخی از عوامل اصلی پدیده بیابانزایی در استان اشاره کرد و گفت: کاهش نزولات جوی، کاهش نفوذپذیری خاک، افزایش تبخیر بهدلیل تخریب بافت خاک، مدیریت نامناسب، تخریب و تصرف اراضی، بهرهبرداری بیرویه از آبهای زیرزمینی، تبدیل مراتع به دیمزارها، عدم کنترل فرسایش، چرای بیرویه دام و عدم رعایت ظرفیت مراتع، ازجمله این عوامل هستند.
رئیس امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان ادامه داد: این اداره در راستای اجرای وظایف خود و با توجه به تخصیص اعتبارات ملی و استانی، اقدام به تهیه کتابچههایی درخصوص طرحهای مطالعاتی مناطق بیابانی استان کرده که براساس این مطالعات، مساحتی بالغبر 104 هزار هکتار از اراضی استان در چهار شهرستان همدان، ملایر، کبودراهنگ و فامنین، با این پدیده درگیر هستند.
الیاسی هشدار داد: درصورت ادامه روند کنونی و عدم جلوگیری از عوامل ایجاد بیابان، قطعاً مساحت بیشتری از عرصههای کشاورزی و ملی استاندارد این شهرستانها و بهویژه کبودراهنگ، تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
وی در ادامه با اشاره به اقداماتی که در سالهای اخیر انجام شده است، گفت: با وجود تخصیص نیافتن اعتبارات کافی ملی و استانی، بیش از 700 هکتار از اراضی ملی بهمنظور بیابانزدایی در شهرستانهای کبودراهنگ، ملایر، فامنین و بخش قهاوند، تحت عملیات اصلاحی قرار گرفتهاند.
الیاسی با بیان اینکه در سال جاری از محل اعتبارات ملی طرح مقابله با بیابانزایی (به مبلغ یک میلیارد و 200 میلیون تومان) مساحتی بالغبر 60 هکتار از اراضی ملی بیابانی در حد فاصل دو روستای رامیشان و روعان از توابع شهرستان کبودراهنگ تحت عملیات بوتهکاری قرار گرفته است، تشریح کرد: این عملیات شامل کاشت گونههای مقاوم به خشکی و کمآبی نظیر آتریپلکس، قرهداغ، گز و سنجد بوده که درحال انجام است.
این مقام مسئول با اشاره به عملیات اصلاحی و احیایی در شهرستانهای بیابانی استان، گفت: این عملیات از طریق کاشت نهال آتریپلکس و قرهداغ انجام شده و با توجه به مشارکت جوامع محلی در روستای شاوه و گندهجین کبودراهنگ، تحولی بینظیر ایجاد شده و حالت مرتعی این عرصهها درحال بازگشت است.
رئیس امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان خاطرنشان کرد: یکی از عمدهترین چالشها، تراکم بالای دام و دامدار در عرصههای ملی بوده که به بروز مشکلات اجتماعی و عدم همکاری برخی از مردم در مناطق مختلف، منجر شده است.
الیاسی با بیان اینکه اگر تمامی عوامل اجرایی مانند تخصیص بهموقع اعتبارات، بهکارگیری کارشناسان متخصص و انتخاب گونههای مقاوم به خشکسالی بهدرستی مدیریت شوند شرایط پوشش گیاهی بهبود خواهد یافت و از ایجاد پدیده ریزگردها جلوگیری به عمل خواهد آمد، تشریح کرد: دراینبین انجام فعالیتهای ترویجی و آموزشی میتواند روحیه همکاری و همیاری را در جوامع محلی برای پروژههای بیابانزدایی، تقویت کند؛ به شرطی که اجرای این پروژهها بهنحوی باشد که مردم اثرات مثبت آنها را در زندگی روزمره خود مشاهده کنند.
وی استفاده از فنهای کشاورزی ناپایدار را نیز یکی دیگر مؤلفههای انسانی مؤثر بر بیابانزایی دانست و افزود: آنچه مسلم است اینکه میتوان عدم استفاده از فنهای علمی در کشاورزی دیم، بیتوجهی به ظرفیت اکولوژیکی زمینها و عدم توجه به تناوب کشت را تضعیفکننده ساختار خاک و کاهش کیفیت آن دانست.
معالوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، وضعیت بیابانزایی در شهرستان کبودراهنگ نتیجه تجمعی از عوامل طبیعی و انسانی است که نیاز به یک رویکرد چندجانبه و جامع دارد. با ترکیب سیاستهای مدیریت منابع، افزایش آگاهی و تشویق به فعالیتهای پایدار، میتوان روند بیابانزایی را کاهش داد و به بهبود وضعیت زیستمحیطی و اجتماعی این شهرستان کمک کرد. البته نهتنها باید به آثار مستقیم بیابانزایی توجه کرد، بلکه باید به جنبههای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این پدیده نیز نگریسته شود تا راهکارهایی فراگیر و مؤثر در راستای بهبود وضعیت بیابانی منطقه، ارائه شود.
اما نکته این است که تحلیل علمی روند بیابانزایی در شهرستان کبودراهنگ استان همدان نیازمند بررسی دقیق مجموعهای از عوامل اقلیمی، انسانی، اقتصادی و زیستمحیطی است که ازجمله آنها میتوان به عوامل اقلیمی و در پی آن کاهش نزولات جوی اشاره کرد که به تبع رطوبت خاک کاهش یافته و قابلیت زراعی اراضی تحت تأثیر قرار گرفته است.
تأسفبارتر اینکه در بُعد عوامل انسانی نیز مسائلی همچون مدیریت نادرست منابع آب و اراضی، یکی از دلایل اصلی تسریع بیابانزایی است؛ چراکه طی سالهای گذشته برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی و استفاده غیر بهینه از زمینها، منجر به تخریب محیط زیست شده است.
از طرفی تعداد دامها برای مراتع کبودراهنگ فراتر از ظرفیت آنها است که این عدم توازن، فشار بر زمین را افزایش میدهد و زمینهساز بیابانزایی میشود.
بنابراین همانطور که پیشتر عنوان شد، بیابانزایی در کبودراهنگ نهتنها بر محیط زیست تأثیر میگذارد، بلکه تأثیرات اقتصادی و اجتماعی چشمگیری دارد که ازجمله آنها میتوان به کاهش کیفیت زندگی اشاره کرد؛ به این معنا که کاهش منابع آبی و زمینی، شرایط زندگی ساکنان را تحت تأثیر قرار میدهد و سبب افزایش فقر و مهاجرتهای داخلی میشود و درعینحال باعث افزایش پدیده ریزگردها است که بر سلامت عمومی تأثیر میگذارد.
این درحالی است که راهکارهایی همچون استفاده از فنهای نوین آبیاری و مدیریت بهینه منابع آب مانند جمعآوری آب باران، استفاده از سیستمهای آبیاری قطرهای و دیگر فنآوریهای نوین بهمنظور بهبود وضعیت آبی منطقه، تنوع کشت و بهبود کشاورزی از طریق تشویق کشاورزان به استفاده از سیستمهای کشاورزی پایدار و کشت گونههای مقاوم به کمآبی که بتوانند با شرایط اقلیمی سختتر سازگار شوند، توسعه پایدار مرتعداری از طریق ایجاد طرحهای مدیریت مرتع، کنترل دام بهمنظور حفظ و احیای پوشش گیاهی با تعیین ظرفیت و کنترل تعداد دامها و درنهایت تقویت همکاریهای مردمی ضمن تشکیل گروههای محلی برای مدیریت منابع طبیعی و تأسیس انجمنهای کشاورزی که در آن اعضای جوامع محلی بهصورت فعالانه در حفاظت از محیط زیست مشارکت داشته باشند، میتوانند مثمر ثمر واقع شوند.
شناسه خبر 94433