
شهر همدان، با بیش از سه هزار سال پیشینه تمدنی، هنوز یکی از نامآشناترین شهرهای ایران در حافظه تاریخی و فرهنگی کشور است؛ شهری کهن که پایتخت نخستین امپراتوری ایران، مادها بوده و امروز نیز در قلب غرب کشور میدرخشد. اما پرسش مهمی که امروز پیش روی تصمیمسازان، مدیران و شهروندان همدانی قرار دارد این است: آیا این گذشته زرین میتواند بهتنهایی آیندهای درخشان برای همدان رقم بزند؟
واقعیت آن است که همدان امروز با وجود همه افتخارات تاریخی و فرهنگی، در عرصه توسعه شهری با چالشهایی جدی مواجه است؛ از نابرابری فضایی در ارائه خدمات عمومی تا ضعف در زیرساختهای حملونقل، از رشد حاشیهنشینی تا خروج نخبگان، از بحران هویت کالبدی تا کاهش مشارکت عمومی. اینها صرفاً نشانههایی از یک «گسست توسعهای» است که اگر امروز به آن توجه نشود، فردای شهر را با مخاطرات بزرگتری روبهرو خواهد کرد.
در یک نگاه واقعبینانه، همدان به شهری با توسعه نامتوازن تبدیل شده است؛ بخشهایی از شهر در انبوهی از پروژههای عمرانی غرق شدهاند و در مقابل، محلات جنوبی و حاشیهنشین هنوز از خدمات اولیهای مانند فضاهای آموزشی، فرهنگی و حملونقل مناسب، بیبهرهاند. این یعنی توسعه در همدان نهتنها عادلانه نبوده، بلکه در بسیاری موارد به تعمیق شکافهای اجتماعی–فضایی دامن زده است.
آنچه همدان امروز نیاز دارد، تغییر الگو در برنامهریزی شهری است. توسعه دیگر نباید به معنای صرفاً ساخت پُل، تعریض خیابان یا اجرای طرحهای ویترینی تلقی شود، بلکه باید به آن بهعنوان «کیفیت زندگی شهری» و شاخص اصلی موفقیت نگاه کرد. مفهومی که در برگیرنده مسکن مناسب، امنیت اجتماعی، سلامت روانی، فضای سبز کافی، حملونقل پایدار، عدالت فضایی و احساس تعلق به شهر است.
شهر همدان در کنار چالشها، از مزیتهای فراوانی برخوردار است؛ طبیعت بکر، اقلیم معتدل، سابقه تمدنی، بافت تاریخی، نیروی انسانی تحصیلکرده، دانشگاههای معتبر و ظرفیتهای زیاد گردشگری، همگی میتوانند موتور محرک توسعه پایدار شهر باشند؛ مشروط بر اینکه با نگاهی علمی، بلندمدت و مبتنی بر مشارکت مردم، مدیریت و هدایت شوند.
برنامهریزی برای آینده همدان باید به دور از نگاههای سلیقهای و مقطعی، مبتنی بر دادههای واقعی، پژوهشهای میدانی و نیازهای اولویتدار شهروندان باشد. ضرورت دارد شهرداری و نهادهای متولی با بهرهگیری از ابزارهای نوین همچون سامانههای اطلاعات مکانی (GIS)، مدلهای بودجهریزی مشارکتی و ارزیابی شاخصهای کیفیت زندگی در سطح محلات، به مدیریت هوشمندانه شهر روی آورند.
در حوزه گردشگری نیز همدان هنوز از ظرفیتهای بالقوهاش فاصله دارد؛ شهرهایی همچون شیراز و اصفهان توانستهاند با اتکا به میراث تاریخی و خدمات گردشگرمحور، چرخ اقتصاد شهری خود را به گردش درآورند، اما همدان با وجود داشتههایی همچون هگمتانه، گنجنامه، آرامگاه بوعلیسینا و باباطاهر، هنوز در زنجیره ارزش گردشگری کشور جایگاه متناسبی نیافته است. دلیل آن نیز روشن است: گردشگری بدون زیرساخت، زیباسازی شهری، برندینگ، اقامتگاههای باکیفیت و خدمات فرهنگی، نمیتواند پایدار و سودآور باشد.
درنهایت، توسعه همدان جز از مسیر تقویت مشارکت عمومی، شفافیت در مدیریت، اعتماد به نخبگان و برنامهریزی علمی ممکن نخواهد بود. شهر همدان برای بازیابی جایگاه تمدنی و منطقهای خود، باید هم به گذشته افتخار کند و هم شجاعانه برای آینده تصمیم بگیرد. این شهر نه صرفاً نیازمند پروژههای عمرانی، بلکه نیازمند روایتی تازه از زندگی شهری است؛ روایتی که انسان را در مرکز برنامهریزی قرار میدهد و کیفیت زیستن را هدف اصلی مدیریت شهری میداند.
همدان، اگر بخواهد «شهر آینده» باشد، باید از اکنون بازتعریف شود.
شناسه خبر 94413