آیا بهشتیان در حسرت مقامات برتر به‌­سر می‌­برند؟ براساس روایات، کسانی که در درجات بالاتر از بهشت قرار دارند، می­‌توانند در درجات پایین‌­تر حاضر شوند و به دوستان خود سر بزنند؛ اما رفتن از درجات پایین به طبقات فوقانی، ممکن نیست. همچنین بهره­‌مندی­‌های افراد از نعمت­‌های بهشتی یکسان نیست؛ وسعت املاک، حتی لباس‌­های نیز بهشتیان متفاوت است. هرچه عمل صالح افراد خالص‌­تر و بیش­تر، دارایی‌­های آنان نیز بیشتر. هرچند همه بهشتیان جزء اغنیاء محسوب می‌شوند، اما می‌­توان بهشتیان را به غنی و غنی­‌تر تقسیم کرد. حال باید پرسید «چگونه بهشتیان حسرت مراتب بالاتر را نمی‌­خورند»؟ روشن است که در میان آنان حسادت جایگاهی ندارد؛ اما مؤمنین در دنیا همواره غبطه­ درجه‌­داران معنوی همچون شهدا و علما را می­‌خورند. این عامل باعث می­‌شود همواره درصدد کسب مقامات معنوی برآمده و به آنچه هستند، قانع نباشند. «غبطه یکی از بهترین محرک‌­ها برای پیشرفت مادی و معنوی انسان‌­ها است». حال چگونه ممکن است بهشتیان مقامات والای مقربین را مشاهده کنند و آرزوی کسب مقام آن­‌ها را نداشته باشند؟ به‌خصوص ­آن­که چنین م­طالبی برای انسان فطری است و هیچگاه از وی جدا نمی‌­شود.
   کوتوله‌­ها در قصر غول‌­ها
این‌گونه نیست که انسان به هرچه ندارد غبطه بخورد و دلش برای داشتن همه نداشته‌­ها پر بکشد. به­‌ فرموده آیت‌الله بهجت (ره) در یکی از نسخه­‌های انجیل آمده است همان‌گونه که در دنیا انسان‌های بلندقامت و کوتاه‌­قامت حسرت لباس‌­های یکدیگر را ندارند، نعمت‌­های­ بهشتی نیز بر قامت هرکسی راست نمی‌­آید. پوشش روسری به­ همان میزان که برازنده بانوان است، برای آقایان ناهمگون است. قصرهای مجلل و فراخ با دیوارهای بلند برای کوتوله­‌ها (به ­‌تعبیر قصه‌­ها) مایه رنج و عذاب است. معنا ندارد کوتوله‌­ها حسرت داشتن کفش­ غول را به ­جهت اینکه چرم بیشتری در آن به­‌کار رفته، داشته باشند. حال چرا برخی بهشتیان کوتاه ­قامت­ هستند؟ به­ جهت عملشان. آیا ممکن است کوتاه­‌قامتان بلندقامت شوند؟ خیر؛ زیرا «عمل هر شخص ویژگی­‌های جسمی و روحی وی و جایگاهش را در بهشت مشخص می­‌کند». بنابراین «کسی حسرت داشتن نعمت­‌های بالاتر را نمی­‌خورد، چراکه تناسبی با ویژگی­‌های وجودی وی ندارد».
  حقیقت چیست؟ پوسته زاهدانه یا شهوت احمقانه؟
شبهه معروف دیگر اینکه اگر بهشت همه­ خور و خواب و خشم و شهوت است، بهشت شهوت‌خانه‌ای است که اهل آن دائم مست شراب‌­ها و هم‌­آغوشی با حورالعین‌­های بهشتی هست­ند، درنتیجه مؤمنین برای رسیدن به شهوات، خوردن و خوابیدن و تکمیل حیوانیت خویش عمری را در دنیا با زهد می­‌زیند تا روزی به متامع و آرزوهای حیوانی خویش دست یابند؟ درحالی ­که زهد برای شهوت­‌رانی دائمی بهتر از شهوت‌­رانی در دنیا نیست و روزه برای پُرخوری ابدی در بهشت کهتر از روزه‌­خواری در ماه مبارک رمضان نیست. دست ­کم ماهیت رفتار روزه­‌داران و روزه‌­خواران، زاهدان و شهوت­رانان یکی است؛ اگر نگوییم زهد و روزه­‌داری به ­قصد عیش و نوش مذموم‌­تر است، چراکه از نفاق و دورویی باطنی حکایت می‌­کند.
   بالاترین درجه بهشت
اولا،ً همه بهشتیان در یک سطح نیستند. برخی از بهشتیان به هیچ­یک از نعمت­‌های بهشتی اعتنایی ندارند. با ­وجود آنکه انواع نعمت­‌ها را حتی بیش از سایر طبقات در اختیار دارند، توجهی هم به آن­‌­ها ندارند؛ همچون عاشقی که هر نوع غذای لذیذی در اختیارش است، اما لحظه‌­ای از معشوق خویش غافل نمی‌­شود؛ چراکه لذت‌­های جسمانی در مقایسه ­با لذتی که از اُنس با محبوب می‌­برد، قابل ذکر نیست. البته نه وجود آن نعمت‌­ها بیهوده است و نه بی‌­توجهی بهشتیان به آن­‌ها نشانه حماقت. این طبیعت آدمی است که با وجودِ نعمت­‌های برتر، توجهی به امور فروتر نمی‌­کند و همواره به دنبال بهترین‌­ها است. تاریخ نمونه‌­هایی از انسان­‌های وارسته به ­یاد دارد که حاضر نیستند هیچ نعمتی را با اُنس خدا عوض کنند؛ ازجمله آیت‌­الله قاضی (ره) که در پاسخ به این سؤال که «در بهشت هم نماز وجود دارد؟» فرمودند: «بهشتی که در آن نماز نباشد، بهشت نیست».
   خوشا آنان که دائم در نمازند
ثانیاً، «ملاک حیوانی بودن اعمال، ارضای تمایلات حیوانی به ­قصد ارضای تمایلات حیوانی است»؛ اما همین اعمال اگر به قصد رضای خداوند انجام شود، عبادتی ارزشمند خواهند بود. همه انسان‌­ها به ارزش نیت در کارها واقف ­هستند. اگر کسی به ­قصد تمسخر سلام کند یا قصد کلاه­برداری داشته باشد، فعل او ارزش منفی پیدا کرده و موجبات نفرت شنونده را فراهم می‌­آورد؛ اما اگر همان کار با نیت خیرخواهی صورت پذیرد، از باارزش‌­ترین افعال انسانی بوده و محبت شنونده را جلب می‌­کند. خوردن، خوابیدن، رفع نیازها، خندیدن، گریستن و همه اعمال انسان اگر از باب تبعیت هوای نفس تحقق یابد، رفتاری حیوانی بوده و هیچ نقشی در تکامل روح انسان ایفا نمی­‌کند؛ اما اگر نیت و انگیزه انسان انجام وظیفه و رفع نیازهای مادی برای زمینه‌­سازی تکامل انسانی و جلب رضایت الهی باشد، از بهترین کارهای انسانی خواهد بود. بهشتیان همه لذایذ بهشتی را هدیه­‌ای از ناحیه خداوند می‌­دانند و براساس خواست خدا از نعمت‌­ها بهره­ می‌­برند؛ درنتیجه، با تناول غذاها و مصاحبت دوستان، درحقیقت خدا را عبادت می‌­کنند.
   بهشتیان، بازنشستگان «بیمه دین»
ثالثاً، حتی اگر این اعمال حیوانی باشند، براساس منطق مادیون که به دنبال لذت­‌های حیوانی ­هستند، چشم‌­پوشی از لذایذ زودگذر برای رسیدن به لذت­‌های حیوانی همیشگی، مقبول است و بی­‌توجهی به عبادت که مقدمه کسب لذت ابدی بوده، نشانه حماقت است. خداوند تحقق چنین هدفی را تضمین کرده و درواقع بزرگ‌ترین بیمه‌­گر است. مفاد بیمه­‌نامه عمر و پس‌­انداز که در سند رسمی و کتاب «قانون بیمه الهی» (قرآن) آمده، این است که اگر می­‌خواهید یک عمر لذت ببرید، بدانید هر عمل نیکی 10 برابر پاداش خواهد داشت. «کسانی که عاقلانه می­‌اندیشند، در طول عمر دنیایی حق­‌بیمه خود را که ایمان و عمل صالح است، به‌­صورت منظم پرداخت می‌­کنند و بازنشستگی و مُستمری ابدی می‌­خرند»: «یا أیَّها الذّینَ آمَنُوا هَل أدُلُّکُم علی تِجارةٍ تُنجیکُم مِن عَذابٍ ألیمٍ؟» ای مؤمنان آیا شما را به تجارتی راهنمایی کنم که شما را از عذاب دردناک رهایی می­‌بخشد؟ «تُؤمِنُونَ بِاللهِ و رَسِولِه و تُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللهِ بِأموالِکُم و أنفُسِکُم، ذَلِکُم خَیرٌ لَکُم أن کُنتُم تَعلَمُونَ» به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جان‌هایتان در راه خدا جهاد کنید، این برای شما بهتر است اگر بدانید «یَغفِر لَکُم ذُنُوبَکُم یُدخِلکُم جَنّاتٍ تَجرِی مِن تَحتِها الأنهارُ و مَساکِنَ طَیِّبَةً فی جَنّاتِ عَدنٍ، ذَلِکَ الفَوزُ العَظیمُ» در این ­صورت خداوند گناهان شما را می‌­بخشد و در باغ‌هایی از بهشت داخل می‌­کند که نهرها از زیر درختانش جاری است و در مسکن‌­های پاکیزه در بهشت جاویدان جای می‌­دهد، این پیروزی بزرگ است. (صف، 10 - 12).

حامد محمدی متین