باروری یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تحولات جمعیتی در هر کشور است و سیاست‌های جمعیتی در دنیا و کشورهای مختلف عمدتاً حول محور کاهش یا افزایش باروری اعمال می‌شود. میزان باروری کلی در ایران طی سه دهه اخیر با تحولات چشمگیری روبه‌رو بوده و از حدود هفت فرزند در سال 1357 به 1.8 فرزند در سال 1390 تنزل یافته است.
چالش کنونی کشور ایران در زمینه باروری این است که میزان باروری در سطحی پایین‌تر از نرخ جانشینی قرار دارد که این امر در درازمدت می‌تواند به نرخ رشد منفی در جمعیت، تغییر ترکیب جمعیت و سالخوردگی جمعیت منتهی شود و متأسفانه استان همدان در کشور جایگاه مناسبی در جوانی جمعیت ندارد و از استان‌های پیر کشور محسوب می‌شود.
بنابراین بر آن شدیم در گفت‌وگو با مدیرگروه سلامت، جمعیت و خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی ابن‌سینا همدان از وضعیت استان و اقداماتی که احتمالاً در راستای کاهش روند پیری استان صورت گرفته، اطلاعاتی کسب کنیم.
شهلا نوری در این‌باره گفت: شواهد علمی نشان می‌دهد سالخوردگی در آینده اثرات منفی و ریشه‌دار بر جایگاه سیاسی‌، اقتصادی و امنیتی کشور در منطقه و جهان خواهد گذاشت؛ به‌طوری که در سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 95، سالمندان بالاتر از 60 سال به حدود 3.9 درصد کل جمعیت کشور رسیده است.
وی تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود در سال 1420 جمعیت سالمندان کشور حدوداً دو برابر شود که این روند در دیگر کشورها طی 100 سال اتفاق افتاده است و تا سال 1429 از هر چهار نفر یک نفر سالمند و درنتیجه یک‌چهارم جمعیت ایران سالمند خواهد شد.
نوری ادامه داد: از عوامل مؤثر بر تغییر و تحولات باروری و موالید، بالا رفتن سن ازدواج، افزایش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول، افزایش فاصله بین تولد فرزندان، تک‌فرزندی، افزایش سقط جنین عمدی و غیر عمدی، افزایش میزان ناباروری، روند رو به رشد شهرنشینی، تغییرات سبک زندگی، افزایش میزان طلاق، شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مرگ‌ومیر، مهاجرت و غیره است.
   نرخ باروری کلی در استان همدان 1.65 است
وی با اشاره به وضعیت استان در باروری و فرزندآوری، مطرح کرد: درحال حاضر جمعیت استان همدان یک میلیون و 778 هزار و 793 نفر و جمعیت زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی همدان یک میلیون و 644 هزار و 236 نفر است که 64 درصد آن را جمعیت شهری و 36 درصد را جمعیت روستایی تشکیل می‌دهند.
مدیر گروه جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: 540 هزار و 850 نفر معادل 32.89 درصد جمعیت دانشگاه را زنان 10 تا 54 ساله تشکیل داده که از این تعداد 338 هزار و 769 نفر معادل 62.63 درصد زنان همسردار هستند.
وی با بیان اینکه طبق اطلاعات سامانه سیب میزان باروری کلی در استان از 1.2 فرزند به‌ازای هر زن در سال 95 به 1.65 فرزند در سال 1400 رسیده است، گفت: با توجه به میزان باروری کلی، همدان در طبقه‌بندی استان‌ها جزء استان‌های گروه «باروری پایین» است. تعداد موالید زنده در جمعیت زیر پوشش دانشگاه همدان از 31 هزار و 920 تولد در سال 95 به 21 هزار و 732 تولد در سال 1400 رسیده که بیانگر سیر نزولی فرزندآوری در استان طی سال‌های اخیر است.
وی بیان کرد: براساس سرشماری ابتدای سال 1401 معاونت بهداشتی گروه سنی میان‌سالان 30 تا 59 سال در استان 741 هزار و 49 نفر بوده که 45 درصد از جمعیت استان را تشکیل می‌دهند و روند افزایشی در سال‌های اخیر داشته است.
نوری ادامه داد: همچنین با افزایش سرعت روند سالخوردگی جمعیت در کشور، استان همدان نیز از این امر مستثنا نبوده و درصد جمعیت سالمندان از 8.8 درصد در سال 90 به 12.2 درصد در سال 1400 افزایش پیدا کرده و رتبه چهارم سالمندی را در بین استان‌های کشور دارد.
   پرداخت 90 درصد تعرفه دولتی در مراکز دولتی و 70 درصد تعرفه مراکز خصوصی برای درمان ناباروری
مدیر گروه سلامت، جمعیت و خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در ادامه به شکل‌گیری قرارگاه جوانی جمعیت در جهت اجرای قانون جوانی جمعیت و صیانت از خانواده اشاره کرد و گفت: در استان همدان قرارگاه جوانی جمعیت در سطح استانداری و دانشگاهی به‌صورت فعال و ماهیانه تشکیل می‌شود و همچنین کمیته‌های زیرمجموعه قرارگاه دانشگاهی شامل کمیته درمان و مراقبت، کمیته فرهنگی، کمیته علمی، کمیته رسانه، کمیته پشتیبانی و کمیته رصد و پایش بوده که پیگیری اجرای مفاد قانون جوانی جمعیت را عهده‌دار هستند.
نوری به حمایت‌های دانشگاه از درمان ناباروری در زوجین اشاره و تصریح کرد: با توجه به دستورالعمل، شناسایی و ارجاع زوجین نابارور به مراکز درمانی و پوشش بیمه‌ای خدمات مذکور به مراکز ابلاغ شده و این موضوع درحال انجام است و پرداخت 90 درصد تعرفه دولتی در مراکز دولتی و 70 درصد تعرفه در مراکز خصوصی و خیریه برای هر زوج نابارور و ارائه خدمات ناباروری تا سه بار در سال زیر پوشش بیمه در روند اجرا قرار گرفته است.
وی بیان کرد: با حمایت‌های صورت‌گرفته تعداد موارد مثبت بارداری در 6 ماهه نخست سال جاری 122 مورد اعلام شده که درتلاش هستیم با افزایش گستره حمایت‌ها در سراسر استان، این آمار را به رقم بالاتری تا پایان سال برسانیم.
نوری در ادامه به راهکارهایی در جهت افزایش میزان موالید اشاره و خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در بسیاری از موارد علت تأخیر در فرزندآوری مسائل فرهنگی و اجتماعی است، آگاهی‌بخشی، آموزش و فرهنگ‌سازی مؤثر در جامعه به‌ویژه بین گروه‌های جوان در موضوع اهمیت ازدواج در سن مناسب و فرزندآوری به‌موقع که منجر به تغییر باورها و نگرش افراد شود، در ارتقای نرخ باروری اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی تأکید کرد: فرهنگ‌سازی، آموزش و اطلاع‌رسانی در زمینه مشکلات بی‌فرزندی و تک‌فرزندی از بُعد خانواده و اجتماع و همچنین فرهنگ‌سازی در زمینه سن مناسب ازدواج و پیامدهای ازدواج در سنین بالا، ازجمله راهکارهای مؤثر در این زمینه به‌شمار می‌رود.
نوری ادامه داد: ارائه تسهیلات مناسب برای زنان باردار، رفع موانع موجود ازجمله مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کاهش هزینه‌های درمان‌های ناباروری (تهیه دارو‌هایی که زیر پوشش بیمه نیست) نیز از دیگر محورهایی است که با مشارکت دیگر دستگاه‌های ذی‌ربط باید به آن‌ها ورود کرد تا شرایط استان در حوزه جمعیت بهبود یابد.
وی با اشاره به برخی از اقدامات انجام‌شده در دو سال اخیر برای افزایش فرزندآوری و اجرای قانون جوانی جمعیت، مطرح کرد: تهیه و تدوین برنامه راهبردی افزایش نرخ باروری دانشگاه علوم پزشکی همدان سال 4-1401 و انجام مصاحبه‌های خبری در صداوسیمای و رسانه‌های استانی توسط ریاست دانشگاه، معاون بهداشتی و سایر مدیران و رؤسای مراکز بهداشت در زمینه چالش‌های جمعیت کشور و استان با هدف آگاه‌سازی و حساس کردن مردم نسبت به موضوع سالمندی جمعیت صورت گرفته است.
نوری همچنین از اقدام به حذف کلیه محتواهای آموزشی مخالف سیاست‌های جمعیتی در مراکز ارائه‌دهنده خدمت در این معاونت خبر داد و افزود: تهیه و توزیع کتاب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت برای کلیه دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها، ادارات و سازمان‌ها، برگزاری جلسات توجیهی متعدد برای مدیران، کارشناسان ستادی و کارکنان محیطی به‌منظور ارتقای نگرش حوزه سلامت در زمینه چالش‌های جمعیتی، فرزندآوری و پیشگیری از ناباروری‌های اکتسابی و تحکیم روابط همسران نیز از دیگر اقداماتی بوده که در این راستا صورت گرفته است.
مدیر گروه سلامت، جمعیت و خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان ابراز امیدواری کرد: با همراهی همه مردم و حمایت دستگاه‌های دولتی در راستای برنامه‌ریزی صحیح در این مسیر، ایرانی جوان و شاد و آباد را در آینده کشور به تصویر بکشیم.