زنبور عسل در کنار تولید محصولات گوناگون ازجمله عسل، موم، بره‌موم و گرده گل به طبیعت و افزایش تولید محصولات باغی و زراعی نیز کمک می‌کند و در اشتغال‌زایی نقش بسزایی دارد به طوری که کشاورزان می‌توانند در کنار فعالیت کشاورزی خود زنبورداری را انجام داده و به عنوان شغل دوم به افزایش درآمد خود کمک کنند.
پرورش زنبور عسل به دانش و مهارت کافی نیاز دارد ضمن اینکه بهترین زمان برای آغاز حرفه زنبورداری فصل بهار است؛ هر زنبور به اندازه دو برابر وزن خود شهد به کندو می‌برد و هر نیم کیلو عسل نتیجه 40 هزار مرتبه رفت و آمد یک زنبور عسل به کندو است.
عسل مایعی مملو از ویتامین‌های مختلف، املاح معدنی، پروتئین‌ها و قند است که هیچ زمانی فاسد نمی‌شود و حال استان همدان با داشتن 395 هزار کندوی زنبور عسل و داشتن محیط مناسب برای پرورش یکی از بهترین تولید کنندگان عسل در کشور محسوب می‌شود.
بررسی وضعیت استان همدان نشان‌دهنده آن است که همدان با دارا بودن دو هزار و 795 زنبورستان، سه هزار و 563 زنبوردار و 395 هزار کندوی زنبور عسل مستعد کسب عنوان قطب تولید عسل کشور است ضمن اینکه تمامی مراحل زنجیره زنبور عسل در این استان تشکیل شده و ظرفیتی برای برجسته بودن در این عرصه مهیا شده است.
در همین راستا و به‌منظور بررسی وضعیت استان همدان در این زمینه پای صحبت‌های رئیس اتحادیه زنبورداران استان همدان نشستیم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
عبدالحمید قدرتی با بیان اینکه در حال حاضر استان همدان 416 هزار کندوی زنبور عسل دارد، عنوان کرد: در این راستا استان همدان موفق به کسب رتبه نهم در کشور شده است.
وی با بیان اینکه خوشبختانه در سال جاری وضع کندوها و میزان تولید عسل نسبت به سال‌های گذشته خوب بود، اذعان کرد: گرد و خاک و استفاده بیش از حد از سموم باعث از بین رفتن تعداد زیادی از کندو‌ها شد اما با این حال میزان تولید در سال جاری مطلوب بوده است.
وی با بیان اینکه بروز ناگهانی یک بیماری در سطح کشور باعث از بین رفتن تعداد زیادی نوزاد زنبور عسل شد، مطرح کرد: در سال جاری از هر کندو به طور متوسط 10 کیلو عسل به‌دست آمد.
رئیس اتحادیه زنبورداران استان همدان با اشاره به اینکه سرمایه زنبوردار «زنبور عسل» است و این حشره مفید به طبیعت کمک می‌کند، تأکید کرد: باید در تأمین نهاده‌های مورد نیاز زنبورداری توجه بیشتری داشته باشیم.
قدرتی در ادامه به نقش زنبور عسل در درآمد ملی اشاره کرد و با بیان اینکه از بخش کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست نیز حمایت می‌کند، عنوان کرد: زنبور عسل حمایت از تولید را در زنجیره تولید کشور دارد.
وی با بیان اینکه کشت رازیانه و گشنیز باعث برتری همدان نسبت به سایر استان‌ها شده است، اذعان کرد: 95 درصد گشنیز کشور در نهاوند تولید می‌شود.
وی با بیان اینکه کشت گشنیز باعث می‌شود کندو‌های زنبور عسل بالغ‌ بر 20 کیلو عسل تولید کنند، خاطرنشان کرد: در رزن هم دو هزار هکتار رازیانه کشت می‌شود که نقش مهمی در افزایش تولید عسل دارد.
رئیس اتحادیه زنبورداران استان همدان با بیان اینکه به دلیل همکاری کشاورزان رزنی تعداد کندوها در منطقه کمتر دیده می‌شود، مطرح کرد: کشت کلزا در فصل بهار در همدان و در زمستان در مناطق گرمسیری برای زنبورسازی و افزایش تولید نقش بسیار مؤثری دارد.
قدرتی با بیان اینکه فصل بهار بهترین فصل پرورش اسن حشره سودمند است، اذعان کرد: در این فصل تعداد آن‌ها در کندو‌ زیاد شده و بالتبع تولید عسل هم افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه آب و هوا تأثیر بسزایی بر تولید عسل دارد، ابراز کرد: نوسانات آب و هوایی و گرد و خاک منجر به کاهش تولید عسل خواهد شد.
رئیس اتحادیه زنبورداران استان همدان با بیان اینکه واردات قاچاق ملکه زنبور عسل در سال‌های اخیر افزایش یافته عنوان کرد: این امر در سال‌های اخیر آسیب‌های زیادی به کندو‌ها و میزان تولید عسل وارد کرده است.
قدرتی با بیان اینکه تمام امور زنبورداری به اتحادیه‌ها منتقل شده، خاطرنشان کرد: تأمین نهاده‌‌های زنبورداری همانند موم، کندو، شکر سفید و غیره به عهده اتحادیه زنبورداران است.
وی با بیان اینکه انجمن زنبورداران با ارائه تسهیلات کم‌بهره بانکی در کنار زنبور داران است و از آن‌ها حمایت می‌کند، گفت: این انجمن از صندوق‌های کارآفرینی و بنیاد برکت برای زنبورداران تسهیلات گرفته و به آن‌ها ارائه می‌دهد.
این مقام مسئول با بیان اینکه مشکل بیمه تأمین اجتماعی و خانواده‌های آن‌ها در ماه آینده حل خواهد شد، اظهار کرد: در حال حاضر انجمن زنبورداران فهرست افراد خود را تهیه و به تهران ارسال کرده است.
قدرتی ضمن اشاره به بیمه کندوهای زنبور عسل، گفت: بیمه کندو‌ها به یکی از ملزومات دریافت دفترچه‌های زنبورداری تبدیل شده است.
وی ضمن اشاره به تغییر مجوز‌های زنبورداری از دفترچه به سامانه آنلاین سماک جهاد کشاورزی، عنوان کرد: در سال جاری بعد از چندین سال از کندوهای زنبور عسل آمارگیری شد.
رئیس اتحادیه زنبورداران استان همدان در رابطه با اهمیت و نقش زنبور عسل در حفظ محیط زیست و توسعه اقتصادی، اظهار کرد: زنبورداری ارتباط بسیار نزدیکی با محیط زیست و بخش کشاورزی دارد و نقش آن حد واسط بین کشاورزی و دامپروری است
قدرتی با اشاره به اینکه زنبور عسل از طبیعت، زراعت و کشاورزی استفاده می‌کند و تولیدات خود را انجام می‌دهد، ادامه داد: اهمیت نقشی که زنبور عسل در گرده‌افشانی دارد، بسیار بیشتر از تولیدات است.
وی با اشاره به اینکه در چند سال اخیر این حشره مفید باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی تا 10 برابر و حتی بیشتر از آن شده افزود: زنبور عسل بعد از باد بزرگ‌ترین نقش را در گرده‌افشانی مراتع دارد و به عنوان موجودی که در محیط زیست قرار گرفته و به پایداری آن کمک می‌کند بسیار حائز اهمیت است.
رئیس اتحادیه زنبورداران استان همدان با بیان اینکه زنبورداری در چند سال اخیر در کشور رونق خوبی پیدا کرده، گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی زنبورداری رشد و توسعه پیدا کرد.
قدرتی با بیان اینکه متأسفانه به‌دلیل نوسانات آب و هوایی امکان توسعه زنبورداری وجود ندارد، ابراز کرد: به دلیل خشک‌سالی و مصرف آب مورد نیاز برخی از زنبورداران با چالش‌های متعددی مواجه شدند.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون امکان ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی و ارشد زنبورداری در دانشگاه جهاد دانشگاهی فراهم شده است، یادآور شد: متأسفانه در حال حاضر بیشتر زنبورداران بدون تحصیلات دانشگاهی و بر اساس دانش و تجربه خود مشغول این حرفه هستند.
وی با بیان اینکه خوشبختانه ارتباط زنبورداران با جهاد کشاورزی خوب و مؤثر است، عنوان کرد: با وجود مشکلات، چالش‌های کشور و تحریم‌ها حمایت خوبی توسط جهاد کشاورزی از زنبوردارن صورت می‌گیرد.
این مقام مسئول عنوان کرد: متأسفانه باغداران همکاری خوبی با زنبورداران ندارند، همین امر مشکلات و چالش‌هایی برای زنبورداران به وجود آورده است.
حال گذشته از آنچه عنوان شد استان همدان رتبه نهم تولید عسل در سطح کشور را دارد و در سند راهبردی و عملیاتی سه‌ساله این استان وجود زنبورداران عمده، تنوع پوشش گیاهی در مراتع و توسعه و پرورش زنبور عسل به‌عنوان توانمندی و مزیت‌های عمده شهرستان‌هایی چون همدان، تویسرکان، بهار و کبودراهنگ مطرح شده است.
موم، بره‌موم، گَرده گل، ژل رویال و زهر زنبور از دیگر محصولات تولیدی زنبورداران است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که فرآورده‌های زنبور عسل از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار بوده و در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی کاربرد زیادی دارند؛ بدین‌سان می‌توان حوزه زنبورداری در همدان را به‌صورت زنجیره‌ای وارد این عرصه کرد و آن را به حوزه تبدیل و تکمیل آن پیوند داد.
بدین ترتیب، از یک سو زنجیره تولید فراورده‌های مذکور در استان همدان تکمیل می‌شود و از سویی، اشتغال‌زایی در این زمینه صورت می‌گیرد و می‌توان برند همدان در زمینه تولید عسل و سایر فرآورده‌های مرتبط با آن را مطرح و بازار فروش آن را در سطح داخلی و خارجی در دست گرفت. همچنین در تولید ملکه و اصلاح ملکه‌های زنبور عسل موجود قدم برداریم و به دنبال بازار باشیم که محصولات زنبورداران را مستقیم عرضه کنیم.

عطیه صفی‌زاده