بهار که می‌شود طبیعت جان دوباره می‌گیرد، گیاهان سر از خاک برمی‌آورند و بچه‌های حیوانات به دنیا می‌آیند، در واقع بهار است و فصل نشو و نمای طبیعت و هر آنچه که در آن زیست می‌کند، گیاهان و جانوران و تمام زیستمندان ریز و درشت از خواب بیدار شده و هرکدام به فراخور طبیعت خود به جست‌وخیز می‌پردازند اما در این میان آنچه که بیش‌ازپیش به چشم می‌آید رشد گیاهان و زاد و ولد حیوانات است. شاید در این فصل وقتی وارد دشت و یا جنگلی می‌شوید بنا به شرایط آن محیط بتوانید بچه‌های تازه به دنیا آمده حیوانات را ببینید که با پاهایی لرزان تلاش می‌کنند بایستند و هرچه زودتر راه بروند چون می‌دانند که طبیعت در زمان خود نامهربان می‌شود و بنابر غریزه ذاتی بر قانون جنگل آگاه هستند ازاین‌رو تلاش می‌کنند هرچه زودتر از زمین بلند شوند و به راه بیفتند.

حیواناتی که در این زمان مادر می‌شوند با تمام تلاش خود در حفظ و نگهداری فرزندانشان به روش خودشان تلاش می‌کنند. در این مراقبت گاهی نیاز دارند از فرزندان دور شوند تا بتوانند غذایی فراهم کنند؛ در همین فاصله، هستند حیواناتی که وقتی به لانه برمی‌گردند با جای خالی فرزند مواجه می‌شوند آنجاست که گویی دنیا بر سرش آوار می‌شود و به‌دنبال بوی فرزند بی‌قرار به هر سو می‌رود اما بی‌فایده است و به همین راحتی زحمات یک سالش به هدر می‌رود و باید برای فرزند جدید تا یک سال دیگر صبر کند.

جریان از این قرار است افرادی که وارد کوه، دشت و جنگل می‌شوند ناگهان در مسیر خود با توله حیواناتی مواجه می‌شوند که تازه متولد شده و در زیر بوته و یا درختی خوابیده‌اند، وقتی نزدیکتر ‌شویم می‌بینیم که قلبشان بسیار تند می‌زند و چشمانشان دودو می‌کند، به‌نظر می‌رسد از تنهایی ترسیده‌اند درحالی‌که اینطور نیست، مادرشان در همان نزدیکی‌ها منتظر است تا شما از محدوده دور شوید تا به سراغ بچه‌اش بیاید، برخی هم به سراغ تهیه غذا رفته‌اند و به‌زودی بازمی‌گردند، متأسفانه برخی در این میان گمان می‌کنند که این نوزادان گم شده و یا پدر و مادر خود را از دست داده‌اند از این رو می‌خواهند به آن‌ها لطف کرده و به‌اصطلاح از مرگ نجاتشان دهند از این رو این نوزادان را از محل دور می‌کنند که همان دوستی خاله خرسه است، بعد از مدتی مادر برمی‌گردد اما دیگر اثری از بچه‌هایش نیست و به همین راحتی زحمت یک ساله‌اش برای تولد نوزاد از بین می‌رود و با دلی شکسته در دشت‌ها و جنگل بی‌هدف پرسه می‌زند.

البته عده‌ای هم با هدف سودجویی در این فصل وارد طبیعت می‌شوند تا بتوانند توله‌های تازه به دنیا آمده را پیدا کنند و بفروشند آن‌ها فقط به فکر سود و منفعت امروزشان هستند اگر چنین صحنه دردناکی را تصور کنید به‌طور قطع برای دور کردن بچه‌ها از طبیعت تأمل می‌کنید چون کارشناسان معتقدند که مادران برای خوردن غذا و آب معمولاً در روز چند ساعتی نوزادان خود را تنها می‌گذارند پس با دیدن چنین صحنه‌ای ابتدا درنگ و صبر کنید، چند ساعتی در منطقه‌ای دورتر که دیده نشوید منتظر بمانید تا اگر مادر برگشت شما نیز به راه خود ادامه دهید اما اگر برنگشت بازهم خودتان به بچه دست نزنید بلکه با نزدیک‌ترین پاسگاه محیط‌بانی تماس بگیرند و موضوع را اطلاع دهید.

البته عده‌ای هم با هدف سودجویی در این فصل وارد طبیعت می‌شوند تا بتوانند توله‌های تازه به دنیا آمده را پیدا کنند و بفروشند. آن‌ها فقط به فکر سود و منفعت امروزشان هستند غافل از اینکه با این طرز تفکر آینده فرزندانشان را تهدید می‌کند چون با ادامه این روند آن‌ها باید دنیایی بدون طبیعت شاداب و حیواناتی زیبا را تجربه کنند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با کارشناس محیط طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

علیرضا محمدی با اشاره به اینکه همزمان با آغاز فصل بهار ما شاهد شروع تولید‌مثل گونه‌های جانوری و گیاهی هستیم گفت: این مهم طی چند سال اخیر متأسفانه با توجه به تغییرات، اغلب دچار نوسان شده و در نقاط و گونه‌های مختلف موعد آغاز آن حتی تا چند هفته با تأخیر آغاز و یا پایان می‌یابد.

وی با اشاره به گونه‌های جانوری شاخص در مناطق زیستی استان همدان تصریح کرد: علاوه بر کَل، بز، قوچ و میش که گونه شاخص علفخواران به‌حساب می‌آیند در ارتباط با گوشتخواران هم گرچه سالیان زیادی است که گونه پلنگ در محیط زیست استان دیده نشده اما نمی‌توان وجود این گونه را انکار کرد.

کارشناس محیط طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان ادامه داد: علاوه بر گونه‌های عنوان‌شده در بین گوشت‌خواران، سیاه‌گوش، گربه وحشی، گربه جنگلی و سگ‌سانانی همچون گرگ، روباه، شغال و کفتار نیز جزء این گونه و حیات وحش استان به‌حساب می‌آیند.

محمدی با اشاره به اینکه با توجه به نوع گونه، زمان زادآوری آن متفاوت است افزود: در این برهه زمانی بسیاری از افراد نه به‌صورت عمدی بلکه اغلب به‌صورت سهوی و حتی با نیت خیرخواهانه وارد مناطق طبیعی آزاد و حفاظت شده می‌شوند و با دیدن زاده‌های گونه‌های جانوری اقدام به برداشتن آن به قصد رساندن به پاسگاه محیط بانی می‌کنند حال آنکه لمس زادگان حیات وحش باعث می‌شود که والدینشان از پذیرش مجدد آن‌ها سر باز زنند؛ این مهم در بهترین حالت نتیجه‌ای جز فرستادن این زادگان به باغ وحش و مرگ ندارد و در بسیاری از موارد هم در صورت عدم دسترسی محیط‌بانان به آن‌ها به دلیل عدم توانایی آن در تأمین آب و غذا به مرگ این زادگان حیات وحش منجر می‌شود.

وی ادامه داد: بر این اساس همواره از مردم درخواست کردیم که اگر وارد محیط طبیعی شده و با زادگان حیات وحش مواجه شدند به هیچ وجه به آن‌ها دست نزنند.

کارشناس محیط طبیعی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان با اشاره به اینکه مسئله حائز اهمیت در خصوص زادآوری گونه‌های مختلف جانوری به تخریب زیستگاه بازمی‌گردد تصریح کرد: با فصل شروع فصل کشت و کار و همزمان اواخر اسفندماه و چه در فصل بهار متأسفانه با بخش اعظمی از دست‌اندازی به اراضی ملی مواجهیم.

محمدی افزود: اگرچه در حد توان همکاران بنده با این مهم برخورد نمی‌کنند اما همه‌ساله با شخم زدن بخشی از اراضی ملی مواجهیم که علاوه بر از بین بردن پوشش گیاهی بومی در مناطق مختلف زیستگاه گونه جانوری را نیز از بین می‌بریم.

وی با تأکید بر اینکه غذا و پناه، دو شاخص ضروری برای حیات گونه‌های جانوری محسوب می‌شوند، خاطرنشان کرد: درواقع با دست‌اندازی در اراضی ملی هم پناه و هم غذای گونه جانوری را از بین برده و در عین حال گاهی برخی از افراد که خود اقدام به آن کار کرده‌اند با تعارضاتی همچون حضور گراز در مزارع کشاورزی‌شان مواجه می‌شوند که نتیجه عملکرد اشتباه خود آن‌ها است.

وی با اشاره به اینکه برداشت از گونه‌های گیاهی مرتعی که طی سال‌های اخیر با افزایش چشمگیر آن به‌منظور فروش آن‌ها از دیگر مشکلاتی است که زیستگاه بسیاری از گونه‌های خزندگان و حشرات و چرخه غذایی آن‌ها مختل می‌کند نیز از دیگر معضلات پیش روی زادآوری گونه‌های جانوری است گفت: تا سال‌ها پیش افراد تنها برای رفع نیاز خود دست به این عمل به اندازه محدود می‌زدند اما طی چند سال اخیر به‌صورت گسترده انجام می‌پذیرد.

این کارشناس حوزه محیط زیست با بیان اینکه عمده‌ترین مشکل با این معضل در کوهستان الوند است، تشریح کرد: در مناطق حفاظت شده چهارگانه این مسئله از سوی محیط‌بانان کنترل می‌شود.

محمدی با بیان اینکه متأسفانه برخی افراد محلی نیز زادگان طبیعت به‌ویژه گرگ را به‌منظور اهلی کردن و استفاده از آن به جای سگ برای حفاظت گله‌هایشان از محیط طبیعی خارج می‌کنند غافل از اینکه برخی از این گونه‌ها ذاتاً غیر قابل اهلی شدن هستند، گفت: یکی دیگر از مشکلات پیش روی زادآوری گونه‌های جانوری سر و صداست که این مهم به‌ویژه در وقت زایمان گونه جانوری منجر به هراس مادر شده و در برخی موارد شاهد آن هستیم که در پی این اتفاق زادگان خود را رها کرده و فرار می‌کند.

وی ادامه داد: به همین منظور معمولاً در مناطق حفاظت‌شده از 10 اردیبهشت قرق این مناطق در دستور کار قرار می‌گیرد اما در مناطق آزاد این مهم نیازمند فرهنگ‌سازی است؛ باید این میراث سبز را برای آیندگان حفظ کنیم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد امروزه توجه به محیط زیست به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های توسعه پایدار، یک اصل پایه‌ای در جهان کنونی تلقی شده و این موضوع در پیوند با حیات وحش و پدیده انقراض گونه‌های جانوری اهمیت زیادی دارد. با توجه به ظرفیت‌های زیست محیطی گونه‌های جانوری و نقش آن‌ها در حفظ تعادل محیط زیست نقش مشارکت‌های مردمی در حفظ و توسعه این بخش مهم است.

بر این اساس که متولیان امر، کارشناسان و دوستداران محیط زیست آشتی دادن اصولی و تکیه ‌بر مشارکت‌های مردمی به‌‌ویژه جوامع محلی، تقویت نهادهای مردم‌نهاد، تعامل بین بخشی و فرهنگ‌سازی از سوی رسانه‌ها را ازجمله راهکارها و کارکردهای مناسب در راستای حفظ و صیانت از عرصه‌های زیست محیطی بیان می‌کنند؛ بنابراین چنانکه عنوان شد حفاظت از حیات وحش نیازمند همراهی و تعامل مردم است و از دوستداران محیط زیست و طبیعت انتظارمی رود ضمن همکاری با محیط‌بانان، از نزدیکی به مناطق زادآوری و زاد و ولد حیات وحش خودداری و در صورت مشاهده رویدادهای غیرطبیعی و نوزاد جانوران وحشی، از نزدیک شدن و جا‌به‌جایی آن‌ها خودداری کرده و مراتب را به ادارات حفاظت از محیط زیست در سطح استان اطلاع‌رسانی کنند.