طی چند سال اخیر لالجین به‌عنوان کوچک‌ترین شهر جهانی ثبت‌شده، در تکاپوی معرفی به دنیا است اما در این میان مشکلاتی پیش‌پاافتاده سد راه این موضوع شده و طی مسیر شناساندن ظرفیت‌ها را دشوار کرده است.

«لالجین» با جمعیتی افزون بر 15 هزار نفر در 23 کیلومتری مرکز استان همدان واقع‌شده و بیش از هزار و 200 واحد خرد، کوچک و متوسط تولید، تکمیل و فروش سفال و سرامیک را در خود جای‌داده به‌گونه‌ای که فعالیت بیش از 60 درصد اهالی و ساکنان این شهر با صنعت سفال و سرامیک اعم از تولید، تکمیل، فروش، صادرات، حمل‌ونقل مرتبط‌ است.

ساختار منحصربه‌فرد تولید سفال در این شهر به‌گونه‌ای توسط دست توانمند طبیعت رقم خورده است که از تهیه انواع مختلف مواد اولیه تا تولید، تکمیل، توزیع و درنهایت صادرات سفال و سرامیک همگی یا در لالجین انجام می‌شود یا قابلیت انجام آن در این شهر وجود دارد.

از طرفی سال 94 و درحالی‌که ماه‌ها را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذاشتیم برای نخستین‌بار زمزمه‌هایی مبنی بر ثبت شدن لالجین به‌عنوان شهر جهانی سفال به گوش رسید تا اینکه داوران یونسکو اردیبهشت‌ماه سال 95 در آن‌جا حضور یافته و جوانب هنر سفال‌سازی را مورد بررسی قرار دادند و همین اتفاق سبب شد جدیت در ثبت لالجین به‌عنوان شهر جهانی سفال دوچندان شود و در نهایت زحمات و تلاش‌های مسئولان، هنرمندان لالجینی و رسانه‌های استان به ثمر نشست و در همان سال به‌عنوان شهر جهانی سفال به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسید.

جالب‌تر اینکه پس از کسب این امتیاز لالجین زیر ذره‌بین قرار گرفت چراکه باید این عنوان برای این شهر حفظ می‌شد و تنها در حد یک اسم به آن بسنده نمی‌کردند؛ بر این اساس در روزهای آغازین قرن جدید برآن شدیم تا در خصوص آخرین وضعیت سفالگران این خطه گفت‌وگویی را با تنی چند از فعالان این عرصه ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

یکی از سفالگران لالجینی با بیان اینکه این روزها وضع تولید، فروش و صادراتمان نامناسب است، اظهار کرد: با توجه به وضعیت گرانی مواد اولیه و نوسان قیمت، تولید محصول با مشکلاتی روبرو شده به‌نوعی که گاه حتی نمی‌توانیم لعاب آماده هم پیدا کنیم.

مجید ارغوانی با اشاره به اینکه حدود 10 سال است که در عرصه تولید ظروف مصرفی سفالین فعالیت دارد، اظهار کرد: متأسفانه همواره پیش روی تولید و تولیدکننده مشکل بسیار است اما این روزها برخی از این مشکلات همچون گران شدن تعرفه گاز یکی از اصلی‌ترین موانع کار ماست.

وی با اشاره به اینکه سخت‌گیری، تورم و شرایط به‌گونه‌ای است که به فکر تعدیل نیرو هستیم ابراز کرد: تا پیش از عید تعداد نیروی فعالمان حدود 80 نفر بود اما با گذشت بیش از دو هفته از آغاز سال جدید هنوز بنا به شرایط سخت مالی کارمان را شروع نکرده و قطعاً 40 تا 50 نفر از نیروها را تعدیل خواهیم کرد.

این سفالگر لالجینی با اشاره به اینکه افزایش 450 هزار تومان حق بیمه به ازای هر نفر توان ادامه همکاری با نیروی کار را از ما سلب کرده است تشریح کرد: سال گذشته به ازای هر کارگر چیزی حدود یک‌میلیون و 50 هزار تومان حق بیمه پرداخت می‌کردیم اما امسال این رقم به یک‌میلیون و 500 هزار تومان رسیده است.

ارغوانی با تأکید بر اینکه افزایش حق بیمه در واقع سنگ‌اندازی از سوی دولت پیش پای تولیدکننده است، تصریح کرد: از طرفی همان‌طور که پیشتر عنوان شد افزایش تعرفه گاز نیز برایمان مشکل‌ساز شده به گونه‌ای که بهمن‌ماه سال گذشته برای یک دوره چیزی حدود 15 میلیون تومان پرداخت کردیم اما امسال برای یک دوره 150 میلیون تومان باید بپردازیم که افزایش 10 برابری را نشان می‌دهد.

وی با تأکید بر اینکه همه این مشکلات را می‌توانم به صورت مستند ارائه کنم اما کسی نیست که جوابگو باشد اظهار کرد: در پاسخ به مشکلات چیزی جز اینکه «می‌توانی تعطیل کنی» به ما نمی‌دهند و عنوان می‌کنند این مباحث سراسری است و فقط در یک استان نیست.

این سفالگر لالجینی در پاسخ به این سؤال که بازار فروش محصول را در ایام نوروز چطور ارزیابی می‌کنید، آیا حضور مسافران تأثیرگذار بود؟ اذعان کرد: مسئله ما این است که این رونق بازار محدود به همان برهه زمانی است.

ارغوانی با تأکید بر اینکه تولیدکنندگان و فعالان عرصه سفال سال خوبی را به لحاظ فروش محصول و تأمین مواد اولیه سپری نکردند اذعان‌کرد: کالایی همچون خام چینی توسط یکی از شرکت‌های تحت مالکیت سازمان تأمین اجتماعی در مرند تولید می‌شود، با این وجود هر ماه شاهد نوسان و افزایش قیمت در این ماده بودیم، درواقع این دولت بود که منجر به افزایش هزینه تولید می‌شد.

وی با تأکید بر اینکه هنوز در عرصه صادرات محصول ورود نکرده‌ایم، خاطرنشان کرد: این روند طولانیِ رکود باعث شده تا درصد سود ما نیز کاهش پیدا کند، از طرفی معضل اصلی ما گرانی هزینه، در دسترس نبودن خاک، لعاب و مواد اولیه نیز هست.

یکی دیگر از سفالگران لالجینی نیز با تأیید مشکلات عنوان‌شده در بالا اذعان کرد: بیش از 22 سال است که در عرصه تولید ظروف سفالی و سرامیک فعالیت دارم.

جمشید نقی‌زاده ابراز کرد: تمامی مشکلات تولید در حوزه سفالگری بر عهده تولیدکننده است و حمایتی از این هنر-صنعت حتی در بخش بازاریابی نیز انجام نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه مسئله این است که کلیه مواد اولیه به‌صورت نقدی خریداری می‌شود اما وقتی وارد وادی فروش می‌شوی نه فرصت برای صادرات وجود دارد و نه بخش تبلیغ کالا فعال است گفت: در واقع اگر خود تولیدکننده در این عرصه ورود کرده باشد تا حدودی موفق خواهد بود وگرنه راه برای توسعه این هنر-صنعت مهیا نیست.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا در عرصه برندسازی، تجاری‌سازی، سایت بازاریابی و دسته‌بندی محصول ورود داشته‌اید و یا اینکه میراث فرهنگی در این عرصه همراهی لازم را با شما داشته است؟ ابراز کرد: اداره کل میراث فرهنگی تنها در حد صادرکننده مجوز، ورود داشته زیرا تجربه کاری لازم در این زمینه را ندارد.

این هنرمند و تولیدکننده لالجینی با تأکید بر اینکه تا چندی پیش با حضور در نمایشگاه، خودمان اقدام به بازیابی می‌کردیم گفت: با از رونق افتادن نمایشگاه‌های بین‌المللی، برگزاری‌ نمایشگاه‌‌ها از سوی میراث فرهنگی، شیوع کرونا و در عین حال هزینه‌بر بودن حضور در نمایشگاه‌ها به‌صورت خصوصی، این امکان از ما سلب شد.

نقی‌زاده نیز با اشاره به اینکه به دلیل تحریم‌ها طی چند سال اخیر بحث صادرات متأسفانه محدود به عراق بوده است اذعان کرد: عراقی‌ها برایشان شکیل بودن بسته‌بندی ملاک نیست و تنها به‌دنبال ارزان تمام شدن قیمت محصول هستند؛ بنابراین علی‌رغم وجود ظرفیت برای بسته‌بندی شکیل همچنان اغلب صادرات به این کشور در کارتن‌های تخم‌مرغ انجام می‌شود.

وی ادامه داد: این در حالی است که پیش از این به کشورهایی همچون ترکیه، هلند و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و نیز به‌صورت واسطه‌ای به دیگر کشورهای اروپایی صادرات داشته‌ایم.

این هنرمند لالجینی در پاسخ به اینکه سفرهای نوروزی منجر به تحرک بازار فروش محصول و سفال در لالجین شد یا خیر؟ گفت: گرچه خوشبختانه این مهم در رونق بازار طی چند هفته اخیر بی‌تأثیر نبوده اما مسئله این است که ازیک سو شرایط اقتصادی و از سوی دیگر جاگیر بودن این اقلام اغلب خرید سفال را از سبد سوغات خارج می‌کند زیرا مسافران به‌دنبال خرید کالاهای با حجم کوچک هستند، از طرفی هم برای من تولیدکننده فروش عمده سود می‌کند نه به‌صورت تکی.

نقی‌زاده با اشاره به اینکه امروز اصلی‌ترین مشکل تأمین مواد اولیه است، ابراز کرد: پیش از عید، خاک چینی در اختیار ما قرار نگرفت و اخیراً در گفت‌وگو با همکاران مشخص شد که گویا بازهم به‌دنبال افزایش 30 درصدی قیمت آن هستند در حالی که سال گذشته نیز شاهد افزایش 50 درصدی قیمت بودیم.

وی با اشاره به اینکه از مهرماه سال گذشته افزایش تعرفه گاز یکی دیگر از موانع اصلی پیش روی فعالیت ماست اذعان کرد: تا پیش از این موعد برای کارگاه بنده هر دوره چیزی حدود پنج تا هفت میلیون تومان قبض گاز می‌آمد اما به یک باره این مبلغ به 35 میلیون رسید؛ در پیگیری‌هایی که داشتم مشخص شد تعرفه را 400 درصد افزایش داده است.

وی ادامه داد: درواقع کاهش پنج درصد مالیاتی تولیدکنندگان را دولت از طریق افزایش 400 درصدی قیمت گاز جبران کرد.

دیگر سفالگر لالجینی نیز با اشاره به سابقه 15 ساله در عرصه سفال و میناکاری ابراز کرد: در حال حاضر در کارگاه بنده 9 نفر به‌صورت بیمه‌شده مشغول به کار هستند.

شهرام اجاقی با اشاره به مشکل در تهیه لعاب به‌عنوان بخشی از مواد اولیه اذعان کرد: از طرفی تأمین نیروی انسانی نیز برای واحدهای تولیدی با دشواری روبرو است.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه طی چندسال اخیر با بروز تحریم و کرونا در عرصه فروش محصول تولیدشده با مشکل مواجه شدیم ابراز کرد: خوشبختانه در بخش‌هایی همچون بسته‌بندی محصول مشکلی وجود ندارد و بنده به کارگاه کارتن‌سازی موجود در لالجین در سایز‌های مورد نظر سفارش کارتن و یا بسته‌بندی شکیل‌تر را می‌دهم و بدون هیچ‌گونه محدودیتی در اختیار قرار می‌گیرد.

این سفالگر با شاره به اینکه طی سال‌های گذشته به عراق و دیگر کشورهای عربی سواحل خلیج فارس صادرات داشتیم اما سال گذشته این مهم متوقف شد اذعان کرد: البته طی چند سال اخیر برای نمونه به سختی و دشواری فراوان محموله‌ای نیز به استرالیا صادر کردیم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد این روزها، کوچک‌ترین شهر جهانی جهان با مشکلاتی بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند که یقیناً با کمی تلاش مضاعف مسئولان مرتبط حل شدنی است، زیرا افزایش تعرفه گاز، بالا رفتن قیمت لعاب و عدم برگزاری نمایشگاه مسائلی نیستند که امکان حل شدن آن‌ها فراهم نباشد بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که چرا دستگاه عریض و طویلی همچون میراث فرهنگی در استان تنها در حد اداره صادرکننده مجوز فعالیت کند؟ در حالی که با تعامل با دیگر دستگاه‌ها بسیاری از مشکلات مطرح‌شده از سوی این این ارگان حل شدنی است.