فرآیند جهانی شدن و افزایش تقابلات بین شهرها باعث به وجود آمدن یک سیستم و یا شبکه شهرى جدید شده است که در این سیستم، شهرها درعین‌حال که باهم در رقابت‌اند، مکمل هم نیز می‌شوند شبکه شهرها، مانند خواهر شهرها را می‌توان نمونه‌های خوبى از سیستم شهرى همکار در سطوح کشور و منطقه‌اى و حتی جهان دانست.

این شهرها در سطح ملی و بین‌المللی خواهان مشارکت و تبادل فرهنگ و تجربیات در این شبکه‌های شهرى هستند تا فضاهاى مشترکى را بین خود به وجود آورده و آن را توسعه دهند. عمده‌ترین قراردادهایى که در سطح کشور در ارتباط بین شهرها وجود دارد، قراردادهایى با عنوان پیوندهاى خواهر شهری است که پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین یعنی همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست زیرا در دو دهه اخیر همدان با چهار شهر خارجی کولاب تاجیکستان، اسپارتای ترکیه، بخارای ازبکستان و ارفورت آلمان و در سال 98 با یک شهر از شهرهای ایران یعنی بم پیمان خواهرخواندگی بسته است البته در تفاوت خواهرخواندگی و برادرخواندگی نیز می‌توان گفت انعقاد قرارداد دوستی با شهرهای بالای یک‌میلیون جمعیت را خواهرخواندگی و زیر یک‌میلیون را برادرخواندگی می‌گویند.

دراین‌بین این سؤال مطرح است که طی 20 سال گذشته کدام‌یک از خواهران همدان حالی از فضای اقتصادی، گردشگری و حتی فرهنگی همدان پرسیده‌اند؟ این در حالی است که با انعقاد تفاهم‌نامه‌های خواهرخواندگی مناسبات شهری افزایش‌یافته و انعقاد قراردادهای این‌چنینی باعث افزایش مؤثر مبادلات و ارتباطات دوجانبه مخصوصاً در حوزه گردشگری و توریسم می‌شود که نتایج این مبادلات به بخش‌های اقتصادی نیز تسری پیدا می‌کند.

اما آنچه دراین‌بین بیش‌ازپیش مشهود است اینکه این خواهرخواندگی‌ها بیشتر به وصله ناجور شباهت دارند چراکه اگر از بیش از 90 درصد از همدانی‌ها در خصوص وجه‌تسمیه نام‌گذاری بلوار کولاب سؤال کنی کسی از خواهرخواندگی ما با شهر کولاب خبر ندارد. پس بیشتر این تفاهم‌نامه‌ها تنها در یک برهه زمانی کوتاه کارایی دارد چراکه در حال حاضر بدیهی‌ترین زیرساخت یعنی دسترسی آسان و مستقیم به شهر بم حتی به‌صورت زمینی به‌عنوان سرویس اتوبوسی همدان- بم وجود ندارد این در حالی است که یکی از بدیهی‌ترین زیرساخت‌ها امکان دسترسی است. با این تفاسیر چگونه می‌توان عایدی از دیگر خواهران خارجی‌مان داشته باشیم درحالی‌که تور هوایی و امکان سفر ریلی به این شهر‌ها وجود ندارد؟ بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره با سید محمود مسگریان؛ رئیس شورای اسلامی شهر همدان و نیز محمدرضا عراقچیان؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

رئیس شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه تاکنون در شورای اسلامی در خصوص خواهرخواندگی شهرها بحثی صورت نپذیرفته است گفت: البته در پی سفر آیت‌الله رئیسی به تاجیکستان و بازدید از شهر کولاب، نامه‌ای مشترک بین شهرداری و شورای اسلامی شهر همدان برای شهرداری و شورای شهر کولاب ارسال و از میزبانی آن‌ها تقدیر شد و درعین‌حال خواهان گسترش روابط در بخش‌های مختلف و به‌ویژه در بحث گردشگری شدیم.

سید محمود مسگریان در پاسخ به این سؤال که در شورای ششم بررسی در خصوص عایدی همدان از خواهرخواندگی‌هایی که طی سنوات قبل داشته صورت پذیرفته است گفت: متأسفانه تاکنون به این بحث نپرداختیم اما می‌تواند جزء برنامه‌هایی باشد که در کمیسیون مربوطه مورد رصد و بررسی قرار گیرد.

وی در پاسخ به این سؤال که ازنظر شما فلسفه این خواهرخواندگی‌ها چیست ابراز کرد: ازآنجایی‌که شهر همدان دارای پتانسیل گردشگری است پس باید در این زمینه مدیریت شهری نیز فعالیت پویایی داشته و زیر‌ساخت‌های مختلف را در این بخش فراهم کند؛ دراین‌بین ارتباط مؤثر با شهرهای مختلف در کشور و درعین‌حال خارج از کشور می‌تواند تقویت حضور گردشگران خارجی در همدان و در پی آن رونق گردشگری خارجی و ارزآوری را به‌دنبال داشته باشد.

رئیس شورای اسلامی شهر همدان با تأکید براینکه این خواهرخواندگی‌ها بر اساس وجود مشترکاتی بین شهرها ایجاد می‌شود گفت: به‌طور مثال تاریخی بودن شهر بم و همدان زمینه‌ساز این خواهر‌خواندگی را فراهم کرده و یا وجود مقبره میرسید علی همدانی در شهر کولاب خود یکی از مشترکاتی است که منجر به خواهر‌خواندگی شهر همدان و کولاب شده است.

مسگریان با بیان اینکه انتظار می‌رود پس از انعقاد تفاهم‌نامه خواهرخواندگی روابط عمق بیشتری پیداکرده و مؤثرتر بوده و درعین‌حال اثرات این خواهرخواندگی برای ساکنان این شهرها ملموس باشد اذعان کرد: گرچه در حال حاضر این‌گونه نیست اما این امکان وجود دارد زیرا برای رسیدن به این هدف کمیته گردشگری کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری شورای اسلامی شهر همدان می‌تواند برنامه‌ریزی داشته باشد.

وی تأکید کرد: همدان یک شهر تاریخی و بزرگ است که مردمان این دیار نیز همچون تاریخشان بزرگ‌منش هستند پس یقیناً این یک افتخار خواهد بود که همدان خواهرخوانده دیگر شهرها شود اما ما نیز باید بر جذابیت‌های مختلف همدان در زمینه‌های طبیعی، گردشگری، اقتصادی بیفزاییم تا این رغبت را دوچندان کنیم.

در ادامه عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه اصطلاح خواهرخواندگی که در برخی کشورها از آن به‌عنوان خواهر شهری و یا دوقلو شهری یاد می‌کنند پس از جنگ جهانی دوم توسط مردم مطرح شد گفت: این عناوین با هدف ترویج صلح در گام نخست بنا نهاده شده‌اند.

محمدرضا عراقچیان با بیان اینکه البته در سال 2002 نیز طرح‌های مشارکتی را مطرح که بخشی از این طرح‌ها به بحث خواهرخواندگی شهرها اشاره دارد اذعان کرد: البته آمریکا نیز پس از جنگ جهانی دوم در تلاش برای برقراری صلح، برنامه و طرح «مردم با مردم» را راه‌اندازی کرد.

وی با بیان اینکه معمولاً دو شهر برای خواهرخواندگی باید دارای تشابهاتی باشند مثلاً دو شهر تاریخی، دو شهر علمی یا دانشگاهی یا دو بندر یا حتی دو سمبل مشترک باشند که این انگیزه را ایجاد کند گفت: رونق و رواج گردشگری بین دو شهر خواهرخوانده و نام‌گذاری متقابل نام خیابان‌هایی به نام شهر خواهرخوانده ازجمله نتایج اعلام خواهرخواندگی شهرها است.

این فعال حوزه شهر با تأکید بر اینکه چرایی عدم توفیق در خواهرخواندگی‌ها به مسئله ورود دولت‌ها به این قضیه بازمی‌گردد حال‌آنکه تعامل و تأثیرگذاری آن خواهرخواندگی منوط به حضور بخش خصوصی است، اذعان کرد: درواقع این عنوان یک برنامه غیردولتی است که در بین مردمان دو شهر منعقد می‌شود.

عراقچیان با بیان اینکه یکی از مسائل قابل توجه در این پیمان‌ها این است که پیمان‌های خواهرخواندگی بدون توجه به قراردادهای رسمی بین دولت‌ها و توسط شهرداران و مدیران محلی انجام می‌شود و درصد اجرایی شدن این پیمان‌ها در این حالت بیشتر است، چراکه در حیطه شهری و با تصمیم مدیران شهری انجام خواهد شد که دستگاه‌های تو در تویی ندارند اذعان کرد: پیمان خواهرخواندگی در تغییر و رشد سطوح مختلف دو شهر خواهرخوانده و تبادل فرهنگی بین دو شهر نقش بسیار مهمی دارد زیرا در جهان اکثراً سالانه بین شهرهای خواهرخوانده برنامه‌های مختلفی چون مسابقات و نمایشگاه‌های متنوع برگزار می‌شود و این برنامه‌ها باعث رونق و ارتباط بیشتر این شهرها خواهد شد، این شهرها می‌توانند راهکارهای پیشرفت خود را این‌گونه در اختیار شهر خواهرخوانده خود قرار دهند.

وی ادامه داد: در کشور عزیزمان ایران شهرهای مختلفی هستند که در این سال‌ها خواهرخوانده شهرهای دیگر جهان شده‌اند؛ مثلاً اصفهان 11 خواهرخوانده در جهان دارد همچون بارسلون (اسپانیا)، هاوانا (کوبا)، لاهور (پاکستان)، فلورانس (ایتالیا)، کوالالامپور (مالزی)، آیاسی (مجارستان)، ایروان (ارمنستان) و...؛ شهر شیراز 18 خواهرخوانده دارد همچون برلین (آلمان)، رم (ایتالیا)، کاراکاس (ونزوئلا)، آنکارا (ترکیه)، مسکو (روسیه) و...؛ شهر‌هایی هم مثل تبریز (6 خواهرخوانده)، مشهد (دو خواهرخوانده) و شهرهای مشهد، ساری، گرگان، کاشان، اراک و کرمانشاه هرکدام یک شهر خواهرخوانده دارند؛ که همدان طی چند سال گذشته چندین خواهرخوانده دارد.

وی با طرح این سؤال که حال باید دید این شهرهای مختلف که برخی از آن‌ها چند خواهرخوانده دارند، چه نفعی از این پیمان خواهرخواندگی نصیب خود کرده‌اند؟ ابراز کرد: آیا تاکنون بین این شهرها با خواهرخوانده‌های خود ارتباطات فرهنگی، اقتصادی، توریستی و غیره که در آغاز هدف اصلی این‌گونه پیمان‌ها بوده و هست، داشته‌اند؟ تاکنون چند برنامه، مسابقه و نمایشگاه بین این شهرهای خواهرخوانده برگزار شده است؟

وی با بیان اینکه اگر اندکی دقت کنیم متأسفانه خواهیم دید که اکثر این پیمان‌های خواهرخواندگی بیشتر جنبه تشریفاتی داشته و هیچ‌یک از اهداف و برنامه‌های این‌گونه پیمان‌ها دنبال نشده است، درحالی‌که مدیران محلی این شهرها می‌توانسته‌اند با برنامه‌ریزی دقیق، از این پیمان‌ها برای پیشرفت هرچه بیشتر شهرهای خود استفاده کنند تشریح کرد: امید است همدان که معمولاً در اکثر طرح‌ها و برنامه‌ها پیشتاز شهرهای دیگر است این‌بار نیز به همت مسئولان محلی خود بتواند اهداف پیمان خواهرخواندگی خود با شهرهای دیگر جهان را عملی کرده و موجب پیشرفت بیش‌ازپیش همدان شود.