طی چند دهه گذشته خیل عظیمی از روستائیان به دلایل گوناگون به شهرها مهاجرت کردند و این بی‌برنامه‌گی باعث گسترش شهرها و خالی یا کم شدن جمعیت بسیاری از روستاها شد. شاید همین موضوع باعث شد تا نسل جوان هم دیگر اشتیاقی برای ماندن در روستاها نداشته و خیلی از آن‌ها جهت تامین معیشت خود به شهرها روی آوردند و متعاقبا همین مهاجرت‌ها باعث کم‌توجهی به بخش کشاورزی و دامداری و در ادامه کاهش تولیدات دامی و کشاورزی حتی برخی صنایع نیز شد.

کارشناسان معتقدند که در جوامعی که مبتلا به بیماری مهاجرت از روستا به شهر هستند ایجاد فرصت‌های شغلی از طریق توجه به زیرساخت‌های لازم در زمینه بهسازی محل سکونت راهکاری است زود بازده برای ماندگاری اهالی روستا، در عین حال توسعه مشاغل اقتصادی در روستاها نیز می‌تواند نقش بسیار اساسی را در مهاجرت معکوس ایفا کند.

درواقع این تصور وجود دارد که شیوه زندگی منحصر به فرد روستایی با خصیصه‌هایی مانند قناعت، خودکفایی و توانمندی، قادر خواهند بود ضمن ایجاد ثبات اجتماعی، فرهنگی و منطقه‌ای، در گسترش فرهنگ کار و تولید در جامعه موثر افتاده و به ایجاد و به ثمر رسیدن فرآیند توسعه ملی کشور در بخش اجتماعی و فرهنگی کمک کند.

لذا پیشرفت روستاها به عنوان رویکردی اساسی در توسعه مناطق کم‌برخوردار و یکی از سیاست‌های اصلی توزیع عادلانه خدمات مدتها است که مورد توجه قرار گرفته و طراحان و برنامه‌ریزان امیدوار هستند تا براین اساس ضمن جلوگیری از افزایش مهاجرت به شهرها بتوان مصالحه‌ای بین فضاها و کارکردهای شهری و روستایی ایجاد کرد، به‌گونه‌ای که ضمن حفظ اراضی کشاورزی و فضاهای طبیعی، سکونتگاه‌های روستایی خدمات‌رسانی بهتری را به این مناطق در دستور کار قرار دهند.

البته فراموش نکنیم که برنامه‌ریزی توسعه روستایی، فرآیندی هدفمند با مشارکت خود روستاییان است که نتیجه آن تحقق توسعه همه جانبه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و اینکه در این میان هم باید به اهداف عمده آن که مبتنی بر ایجاد فرصت‌های اشتغال در روستا، بالا بردن سطح زندگی در روستاها، توجه به عقب‌ماندگی زندگی اجتماعی و اقتصادی و جلوگیری از تخریب طبیعت بکر و مناظر زیبای روستاها است توجه همگانی و خاص داشت.

صاحبنظران موضوعات اقتصادی و اجتماعی براین امرتصریح دارند که توانمندسازی جوامع محلی و توسعه اشتغال در سطح روستاها امری است ضروری که این مقوله نقش موثری در راستای توسعه مناطق روستایی از لحاظ اقتصادی و اجتماعی می‌تواند ایفا کند، به‌طوریکه کارکردهای نوین روستایی و افزایش جمعیت این مراکز، به توسعه اقتصادی، اجتماعی،کالبدی و محیطی آن‌ها و در نهایت به رضایتمندی ساکنین از کیفیت محیط زندگی خود منجر می‌شود.

قدم‌های آهسته توسعه در انصارالامام(ره)

ینگجه یکی از روستاهای کوچک اقماری و بسیار نزدیک به شهر همدان بود که بعدها و در دوران جنگ با تقدیم سی و دو شهید به انصارالامام(ره) تغییر نام یافت حالا اگر چه قریب به 90درصد شغل ساکنان آن هنوز کشاورزی است اما اگر سری به این روستا بزنید قطعا دیگر نه نشانی از روستا می‌بیند و نه آثاری از بافت قدیمی آن زیرا در طی گذر سال‌ها اکنون این منطقه با ساخت و سازهای بسیار شیک و مدرن و حتی چند طبقه دیگر نه یک روستا بلکه شبیه یک شهرک شده شهرکی با 900 خانوار و قریب به سه هزار دویست سکنه.

البته به رغم این توسعه‌یافتگی شهرگونه اما ساکنان آن هنوز خود را روستایی می‌دانند و معتقدند که داشتن اصالت روستایی نه یک عیب که حتی حُسن است چرا که وقتی می‌توان با دلی خوش و سربلندی در روستا زندگی کرد چه نیازی به شهری شدن و شهرنشینی البته این صحبت‌ها نیز در حالی عنوان می‌شود که فاصله انصارالامام(ره) تا همدان کمتر از 10 دقیقه است و این افراد می‌توانند با صرف زمانی نه چندان طولانی به امکانات و خدمات شهری دسترسی داشته باشند.

اما با این حال این روستای نسبتا مدرن و در مسیر توسعه نیز به مانند همه جوامع کوچک و بزرگ انسانی دارای مشکلات و نیازهایی است که باعث می‌شود گاهی اوقات زندگی در آن دستخوش کم و کاست‌هایی شده و تنگناهایی را به وجود آورد که نیاز است مدیران استان و متعاقبا شهر همدان در راستای حفظ شاکله فعال، زنده و نیز اصالت و یکپارچگی آن دست به کار شده و گره‌گشای مشکلاتی شوند که برحسب اتفاق خود مردم این روستا قدم‌های اول و اساسی را برای رفع آنها برداشته‌اند.

لذا براین اساس و در پاسخ به برخی گزارشات مردمی خبرنگاران روزنامه سپهرغرب نیز بر حسب وظیفه ذاتی طی چند مرحله حضور میدانی در این روستا و گفتگو با برخی ساکنان و معتمدین و نیز دهیار آن در مقام انعکاس این مشکلات برآمدند که امید است از ره‌آورد این گزارش توجه مسئولان نیز به این مطالبات و مشکلات معطوف و در حد توان و وظیفه از در مرتفع نمودن و یا پاسخگویی برآیند.

دهیار روستای انصارالامام(ره) که خود دانش‌آموخته کارشناسی مهندسی صنایع است در گفتگو با خبرنگار سپهرغرب با اشاره به آنکه از سال 93 عهده‌دار این مسئولیت شده و با همکاری اعضای شورا و دیگر ساکنان روستا در حال رتق و فتق امور است عنوان کرد:روستای انصارالامام(ره) چند ویژگی بسیارخوب دارد که باید ابتدا به آن‌ها اشاره کنم اینکه اولا همه ساکنان آن دارای همبستگی و یکپارچگی کاری و فکری هستند که همین موضوع باعث پیشرفت کارها می‌شود گو اینکه برای حل مشکلات نیز مردم خودشان پیش قدم می‌شوند.

در عین حال و به‌رغم آنکه پایه اصلی اقتصاد روستایی ما براساس کشاورزی ( کاشت سیب‌زمینی و سیر ) شکل گرفته با این حال به همت اهالی در اینجا مشاغل خانگی و کارگاهای صنعتی متعددی مانند مبل‌سازی، کشت قارچ، گونی‌بافی و....هم رونق دارد لذا به نسبت شهر دارای کمترین بیکاری در نسل جوان هستیم که همین موضوع نه فقط باعث شده تا در این روستا شاهد کمترین ناهنجاری‌ها و آسیب‌ها باشیم بلکه بستری فراهم از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های خوب نیز برای سرمایه‌گذاری در صنایع تولیدی و تبدیلی فراهم شود که در صورت توجه و جذب سرمایه می‌تواند این روستا را به یک قطب صنعتی مهم در استان و شهر همدان مبدل کند.

سنگ‌ریزه‌های مشکلات در کفش مردم....

حالا به رغم همه محاسن و تلاش‌ها و نیز تصریح و تاکید مردم مبنی بر حفظ اصالت روستایی انصارالامام(ره) اما متاسفانه وجود برخی موضوعات باعث شده تا در برخی مواقع زندگی در این روستا با خُرده مشکلاتی نیز همراه گردیده و باعث شود تا لذت و شیرینی آن دستخوش شوری و تلخی شود.

به گفته دهیار روستا و نیز مجموعه گفتگو‌های مردمی نیز عمده مشکلات موجود و قابل طرح در این روستا مشتمل بر موضوعاتی شامل

-فقدان شبکه جمع‌آوری فاضلاب به رغم داشتن آب سالم است که باعث شده تقریبا همه خانواده‌ها کماکان از چاه فاضلاب استفاده کنند که همین امر قطعا تبعات زیست محیطی بسیاری را به دنبال دارد.

-به رغم آنکه در برخی مسیرهای طولانی‌تر حاشیه شهر و روستایی شرکت واحد اقدام به تعریف و واگذاری خط اتوبوسرانی کرده اما این روستا با قریب به سه هزار ودویست سکنه که عموما نیز بانوان وجوانان و نوجوانان دختر و پسری هستند که برای تحصیل راهی دبیرستان‌ها و دانشگاه‌های شهر همدان می‌شوند اما فاقد اتوبوس خط واحد است. البته در این مسیر یک دستگاه مینی‌بوس و چند سواری شخصی در حال فعالیت هستند اما قطعا اختصاص یک خط اتوبوس باعث آرامش خاطر ساکنان و به‌خصوص دختران، بانوان و نوجوانان می‌شود.

-در حال حاضر بسیاری از کوچه‌ها و معابر این روستا آسفالت نشده و مسیرهای اصلی هم نیاز به ترمیم دارد که با توجه به افزایش جمعیت و تردد بسیار ضروری است که اعتبارات این امر از سوی شهرستان و یا استان تامین شود.

-به‌رغم جمعیت چند هزار نفری که صد البته رو به افزایش هم هست اما هنور این روستا فاقد درمانگاه بوده و تنها دارایی آن در حوزه بهداشت و سلامت تنها یک خانه بهداشت کوچک است که زمین آنرا هم اهالی اهدا کردند با این حال شبکه بهداشت حتی حاضر به تامین اعتبار برای دیوارکشی پیرامون آن هم نشده است.

در این خصوص و به گفته مسئولان توجه به ارتقای عملکردها و توسعه این خانه بهداشت به مرکز بهداشت امری ضروری است در عین حال ایشان کلیه بیماران خود را به مرکز بهداشت شهرک الوند ارجا می‌دهند که به دلیل بُعد مسافت باعث ایجاد مشکلاتی برای ساکنان روستا شده لذا درخواست این مسئولان تغییر مرکز ارجائی بیماران به حوزه سمیعی میدان باباطاهر بوده که امید است مسئولان در این خصوص توجه بیشتری کنند.

-در این روستا امامزاده‌ای وجود دارد که خیرین و اهالی روستا تا کنون برای بازسازی آن قریب به یک میلیارد تومان در قالب هدایا، نذورات و جشن گلریزان هزینه کرده‌اند اما نهادهای متولی تا کنون فقط 30 میلیون تومان برای آن اعتبار تخصیص داده‌اند فلذا عملیات ساختمانی آن عملا در نیمه راه باقیمانده فلذا اهالی تقاضا دارند تا مسئولان مربوطه ضمن توجه به این موضوع نسبت به تامین بخشی از اعتبارلازم برای تکمیل آن مساعدت و یاری‌رسان اهالی باشند.

-به اعتقاد بیشتر ساکنان روستای انصار الامام(ره) ورودی روستا بسیار تنگ، نازیبا و حتی غیراستاندارد است و به رغم رضایت مالک زمین واقع‌شده در ورودی، برای اهدای بخشی از زمین خود اما تا کنون ادارات متولی اعم از کشاورزی و منابع طبیعی اجازه تغییر کاربری زمین مورد نظر را نداده‌اند تا بدین ترتیب علاوه بر تعریض مسیر و بهسازی آن نمای بهتری نیز به ورودی روستا داده شود.

-در حال حاضر در این روستا فقط دو مدرسه ابتدایی و یک متوسطه اول وجود دارد و کلیه دانش‌آموزان دختر و پسر در مقاطع بالاتر به ناچار باید به همدان بروند همین موضوع برای یک دوره طولانی و با توجه به شرایط خاص تردد به‌خصوص در فصول سرد و برفی و کاهش زمان روشنایی روز برای خانواده‌ها ایجاد دغدغه‌خاطر کرده فلذا توجه به تاسیس و یا راه‌اندازی مقاطع بالاتر یک درخواست و دغدغه عمومی است.

-به همت خود اهالی در حال حاضر برای جوانان این روستا یک باشگاه ورزشی بدن‌سازی با کلیه امکانات ایجاد شده و دهیاری نیز قطعه زمینی را برای ساخت زمین ورزشی فوتبال به این کار اختصاص داده اما تامین اعتبار برای ساخت و آماده‌سازی آن نیازمند توجه مسئولان و به‌خصوص اداره کل ورزش و جوانان استان و شهردای است.

-روشنایی خیابان اصلی و معابر این روستا در برخی مناطق نیازمند تعمیر و تعویض لامپ است اما اداره برق در این خصوص اراده جدی ندارد مضاف براینکه ورودی روستا نیز اساسا فاقد روشنایی مناسب بوده و در مواقع تاریکی هوا برای رانندگان و افراد ناآشنا به مسیر، بسیار خطرساز است

وجود یک مرکز بزرگ بازیافت در نزدیکی این روستا علاوه بر وارد آوردن خدشه به سیما و منظر روستایی منطقه باعث بروز مشکلات زیست‌محیطی بسیاری شده توجه به این نکته از آن حیث اهمیت دارد که به گفته مسئولان خانه بهداشت برخی از این مراکز بازیافت شبها اقدام به سوزاندن حجم بالایی از پلاستیک مواد نفتی و ضایعات می‌کنند که موجب ایجاد دود و متصاعد شدن آن در فضا می‌شود به‌نحوی‌که در برخی مواقع با روشن شدن هوا هنوز ابر سیاهی بر بالایی این منطقه سایه افکنده است.

مخلص کلام، لزوم حفظ شاکله روستا...

و اما امروزه حفظ و قوام‌بخشی به شاکله روستاها همواره به عنوان یکی از سیاست‌های عمده در امر برنامه‌ریزی کشورهای در حال توسعه مد نظر کارشناسان و مدیران اجرایی و تصمیم‌گیرندگان بوده زیرا راهبرد توسعه‌بخشی به روستاها به موازات حفظ اصالت و نیز با توجه به اهداف و کارکرد آن‌ها می‌تواند تا هدف اصلی توسعه روستایی را از طریق ایجاد زمینه‌های مناسب کسب و کار و زندگی، کاهش فاصله عملکردی بین شهر و روستاها به‌عنوان مهمترین مراکز تولید و فعالیت‌های مربوط به توسعه محقق سازد.

کارشناسان براین باورند که نظر به جایگاهی که روستا و روستانشینی در پویایی اقتصاد کشور، از قبیل کمک به رشد اقتصادی، کنترل نرخ تورم، افزایش نرخ اشتغال و فعالیت دارد لذا هر گونه توسعه نیافتگی و فراموشی مطالبات و نیازهای مناطق روستایی مشکلات و مسائل متعددی را هم برای خود روستا و هم شهرها به دنبال دارد که برای ممانعت از این موضوع باید سیاست‌ها و راهبردهای مختلفی رابرای کاستن از عوارض و آثار منفی این مشکلات در دستور کار مدیران و مجریان قرار داد که شاید مهمترین آن‌ها توجه و رفع مشکلات اولیه زیرساختی روستاهاست.

قدر مسلم با رفع این مشکلات و ایجاد بستر و محیط مناسب روستاهای توسعه‌یافته با ایجاد فرصت‌های شغلی اعم از زراعی و غیر زارعی و یا دامداری و ارائه خدمات پایه به ساکنان، نه فقط بار خود را به میزان بسیار زیادی از روی دوش شهرها برخواهند داشت و مانع افزایش مهاجرت و متعاقبا ایجاد عدم توزیع و تعادل در جمیعت آن‌ها خواهند شد بلکه حتی می‌توانند تا به‌عنوان مکمل‌ها و پشتوانه‌های تامین بخشی از نیازهای مادرشهرها نیز به ایفای نقش بپردازند اگر و فقط اگر سعی کنیم تا در حد امکان نسبت به مناسب و خوشایندسازی محیط روستا برای ساکنان آن تلاش کنیم.

شاید از همین‌روست که بسیاری از کارشناسان براین نکته تاکید داشته و تصریح می‌کنند که مشکلات امروز و آینده جهان اعم از بیکاری، فقر، کمبود درآمد، گرسنگی، کمبود تولید و غیره باید در روستاها حل و فصل گردد نه در شهرها. بنابراین توسعه روستایی به خاطر حل مشکلات مزبور و مخصوصاً برآوردن نیازهای اساسی مردم روستایی از اهمیت و اولویت خاصی برخوردار است. گو اینکه بررسی ضرورت‌‌های توسعه روستایی یک بحث کلی و دامنه‌دار است که نمی‌توان آن را در چند جلسه و همایش و یا مقاله و نوشتار خلاصه کرد.

با این حال و با بررسی سوابق امر ملاحظه می‌شود که اگرچه تا کنون در روستاها صرفاً امور عمرانی مورد توجه بوده ولیکن در حال حاضر توجه دولت باید به رویکرد و توسعه روستایی معطوف شود. لذا باید با تبیین جایگاه روستا در نظام برنامه‌ریزی کشور و همچنین اهمیت دادن به این حوزه گسترده، مهم و اثرگذار در اقتصاد و جلب حمایت‌های قانونی، معنوی لازم، نسبت به فعال کردن جمعیت روستایی کشور در فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی از طریق توانمندسازی عوامل انسانی و افزایش بهره‌وری و راندمان در امور کشاورزی ودامداری و ایجاد مشاغل جدید و متنوع و حرکت جهت زنجیره ارزشی تولید با رویکرد توجه به بازار فروش و.... زمینه بهبود معیشت زندگی روستاییان را فراهم نماید و در نهایت با رفع تبعیضات موجود بین روستا و شهر، محیط روستا را به محیطی شاداب، پویا و موثر در توسعه کشور مبدل نماید.