سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

برنامه الگوی کشت هر آنچه ظرفیت واقعی بخش کشاورزی است را آشکار کرده و تولید را به مکان‌های صحیح در بازه‌های زمانی مشخص منتسب می‌کند، بنابراین هدف از تدوین و اعلام برنامه الگوی کشت در گام نخست انجام نوعی از آمایش سرزمین در بخش کشاورزی است.

تعیین الگوی بهینه کشت از دهه 50 تاکنون در قوانین متعدد مورد تأکید قرار گرفته ولی به دلایل متعدد به طور کامل اجرایی نشده است. در بررسی علل عدم انجام الگوی کشت در کنار مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاست‌گذاری متناقض در زمان‏های مختلف، می‌‏توان به عدم پیش‌‏بینی ضمانت اجرایی در راهکارها و قوانین و مقررات مصوب به‌عنوان مهم‌ترین عامل اشاره کرد که باعث می‌‏شد الگوی کشت تدوینی فقط جنبه توصیه فنی داشته و به‌دلیل عدم اهرم اجرایی توسط زارعان عملیاتی نشد.

در دولت سیزدهم و طبق قانون بودجه سال 1401 کل کشور مصوب جلسه علنی 25 اسفند سال 1400مجلس شورای اسلامی و بر اساس بند (ب) تبصـره 8 این قانون، وزارت جهاد کشاورزی مکلف به ابلاغ الگوی کشت کشور است.

در این خصوص، با استفاده از تجارب سال‌های گذشته برای تدوین و ابلاغ برنامه کشت سالانه محصولات زراعی و باغی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با همکاری سایر معاونت‌های تخصصی و اجرایی وزارت جهاد کشاورزی، نسبت به تدوین برنامه الگوی کشت محصولات کشاورزی، اقدام کرد.

حال آنکه استان همدان دارای 692 هزار هکتار زمین‌زراعی (آبی و دیم) و 117 هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی است در حالی که به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان تا دی‌ماه سال گذشته اجرای الگوی کشت در 100 هزار هکتار از مزارع این استان عملیاتی شده است.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع اجرای طرح الگوی کشت برآن شدیم تا در این باره با دانش‌آموخته دکتری تخصصی مهندسی منابع طبیعی- علوم مرتع دانشگاه آزاد اسلامی تهران و نیز رئیس پیشین مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

قاسم اسدیان با بیان اینکه طرح الگوی کشت توسط جهاد کشاورزی در هر استان با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی انجام می‌شود، گفت: در این طرح‌ها هم مسائل کلان و راهبردی کشور و هم امنیت غذایی و شرایط هر منطقه مورد توجه قرار می‌گیرد.

وی، افزود: برای مثال روغن برای ما جنبه امنیت غذایی داشته پس آن را از طریق کشت دانه‌های روغنی ازجمله کلزا و آفتابگردان از طریق الگوی کشت دنبال می‌کنیم، کلزا یک محصول با کشت پاییزه است و تا پایان خردادماه نیز شاهد برداشت آن هستیم بنابراین محصولی است که نیاز آبی کمتری دارد و بیشتر توسط بارندگی‌ها این نیاز تأمین شده و با ماه‌های گرم سال که با تنش آبی مواجه است برخوردی ندارد.

این پژوهشگر حوزه کشاورزی با بیان اینکه محصولاتی مثل آفتابگردان، گلرنگ و ذرت کشت تابستانی ‌محسوب می‌شوند پس طبق الگوی کشت در کشت این گونه محصولات باید از ارقامی استفاده شود که طول رشد آن‌ها حدود 70 روز است، اذعان کرد: طبق این الگو برای محصولاتی مثل گندم و جو پاییزه در مزارع دیم نیز اغلب در قالب طرح‌های مشارکتی این گونه برنامه‌ریزی می‌شود که یک سال این محصولات کشت و سال بعد از ارقام خانواده لگوم‌ها به جهت آیش زمین استفاده شود.

اسدیان، ادامه داد: استفاده از این محصولات در سال‌های آیش ایجاد فرصتی برای خاک است زیرا لگوم‌ها می‌توانند ازت هوا را تثبیت کرده و باعث ارتقای وضعیت خاک در مزرعه شوند.

وی با اشاره به اینکه برای محصولات صیفی همچون گوجه، هندوانه، خیار، فلفل، کدو و سیب زمینی که در تابستان مورد مصرف قرار می‌گیرند نیز باید میزان کشت این محصولات حساب‌شده باشد و از روش‌های کشت متنوع با طول دوره رشد کوتاه استفاده شود، خاطرنشان کرد: همه آنچه گفته شده در قالب برنامه تهیه و ازسوی مرکز تحقیقات به جهاد کشاورزی ابلاغ شده است.

وی ادامه داد: در خصوص چگونگی اجرا می‌بایست تمهیدات لازم به لحاظ قانونی و تشویقی برای مردم در نظر گرفته شود تا وقتی با کشاورز درباره محرومیت‌ها حرف می‌زنیم اهرم مدیریت لازم را نیز در دست داشته باشیم.

رئیس پیشین مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان با بیان اینکه برای به ثمر رسیدن الگوی کشت باید به هر طریق ممکن کشاورز را به اجرای الگوی کشت راغب کرد، افزود: حتی در طرح تهیه‌شده برش‌های شهرستانی هر محصول و حتی دیمی و آبی بودن کشت نیز مشخص شده است.

اسدیان با بیان اینکه محصولاتی همچون غلات به‌صورت 100 درصد جزو محصولاتی هستند که در استان ما به‌عنوان الگوی کشت معرفی شده‌اند گفت: حدود 270 هزار هکتار سطح زیر کشت غلات آبی است.

وی ادامه داد: در کل استان 600 هزار هکتار زمین کشاورزی داریم که سالانه 300 هزار هکتار آن کشت شده و 300 هزار هکتار آن به حالت آیش قرار می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه غلات دیم در استان طبق طرح الگوی کشت، شامل گندم و جو می‌شود، اذعان کرد: محصولات آبی در استان نیز شامل گندم و جو، سیب زمینی، کلزا و ذرت است که این ذرت خود دانه‌ای، علوفه‌ای و شیرین است که چند سالی است به فهرست محصولات استانی افزوده شده و در شهر کرفس به قطب این محصول با کشت دو هزار هکتاری بدل شده است.

این کارشناس حوزه کشاورزی با تأکید بر اینکه در حوزه محصولات صیفی همچون گوجه نیز کشت گونه‌های صنعتی نیز در دستور کار شهرستان‌هایی همچون اسدآباد قرار دارد، گفت: کشت محصولات گیاهی چندساله همچون زعفران و آذربه نیز همراه با محصولاتی همچون رازیانه و گشنیز نیز در شهرستان‌های مختلف به‌عنوان الگوی کشت ارائه شده تا هم هزینه‌‌های کشت سالانه پایین آمده و مباحث زیست‌محیطی همچون کوبیده شدن زمین به‌صورت مستمر توسط تراکتور و ماشین‌آلات را شاهد نباشیم.

اسدیان با تأکید بر اینکه امروز شهرستان رزن قطب محصول رازیانه و شهرستان نهاوند مهد تولید محصولی همچون گشنیز است، گفت: شهرستان کبودراهنگ نیز خود به قطب محصولات مختلف ازجمله غلات بدل شده است.

وی با تأکید بر اینکه یکی دیگر از طرح‌های ارائه‌شده در مسیر الگوی کشت محصولات، در قالب شهرک‌ها و گلخانه‌ها است ابراز کرد: با ایجاد فعالیت مجموعه‌ای از طریق شهرک‌‌های کشاورزی همچون شهرک سبزی‌کاری، نیازسنجی بازار هدف امکان‌پذیر خواهد بود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این شهرک به چند شکل با توجه به شرایط اقلیمی در همدان قابل اجرا است، گفت: معمولاً شرایط کاشت محصول در همدان از ابتدای هر سال فراهم است البته در برخی موارد اگر هوا گرم باشد از اسفندماه نیز آغاز می‌شود از طرفی کشت برخی از سبزی‌ها چندساله است یعنی یک‌بار که کاشته شوند تا چند سال نیاز به کاشت مجدد نداریم بنابراین لازم نیست یک قطعه زمین را به کشت مستقیم اختصاص داد زیرا این محصولات به سرما مقاوم هستند.

اسدیان با تأکید بر اینکه وقتی ما فعالیت یک بخش از کشاورزی را در بستر یک شهرک و یا یک مجموعه دنبال می‌کنیم یقیناً برنامه‌ریزی از هر نظر در آن به‌راحتی قابل اجرا است، خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین هدف از ایجاد شهرک‌های تخصصی در این حوزه افزایش عملکرد، بهره‌وری و در عین حال افزایش ارزش افزوده است.

طاهره ترابی مهوش