ارائه راه‌حل و سیاست‌های مؤثر برای مواجهه با مشکل مسکن در هر جامعه‌ای، بدون شناخت ساختار اقتصاد مسکن و شرایط اقتصادی- اجتماعی آن جامعه امکان‌پذیر نیست زیرا مسکن یک کالای یکسان نیست بلکه اختلاف در مکان، اندازه، عمر و مشخصات داخلی هر واحد مسکونی با واحد مسکونی دیگر موجب می‌شود که متقاضی برای هر واحد مسکونی قیمت متفاوتی پرداخت کند.
از طرفی مسکن غیر‌قابل جابه‌جایی از یک مکان به مکان دیگر است؛ بنابراین از آن به‌عنوان یک کالای بادوام و سرمایه‌ای یاد شده و برای خانوار‌ها نه‌فقط سرپناه، بلکه نوعی دارایی است.
اما مشکل این است که طی سال‌های اخیر در شهری همچون همدان بنا به دلایل مختلف، مسکن قیمت فزاینده‌ای به خود گرفته است.
برای مثال تأمین نقدینگی برای احداث واحد مسکونی یکی از عوامل اصلی مشکل مسکن در همدان به‌شمار می‌آید که علل عمده مشکل نقدینگی را می‌توان در فرآیند تبدیل شدن مسکن به کالای بادوام اقتصادی و در خاصیت غیرقابل انتقال بودن آن از مکانی به مکان دیگر جست‌وجو کرد؛ زیرا بهای مسکن نیز مانند سایر کالاها با توجه به عرضه و تقاضا برای آن تعیین می‌شود، ولی مسکن از یک مشخصه متفاوت با سایر کالاهای بادوام هم برخوردار است که عبارت است از وابستگی به کالای بادوام دیگری به نام زمین که ساختمان‌ روی آن بنا می‌شود.
بهای زمین شهری در همدان به علت محدود بودن عرضه طی چند دهه اخیر با روند صعودی رو‌به‌رو است به طوری که افزایش مداوم قیمت زمین و خاصیت بادوامی آن موجب شد که به‌عنوان نوعی دارایی نگریسته شود، بنابر‌این در این شهر که بهای زمین را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند، بورس‌بازی روی زمین شهری به‌عنوان نوعی دارایی به امری رایج بدل شده. حال آنکه در دولت سیزدهم عمل به نهضت ملی مسکن همزمان با سراسر کشور قرار بود به مرهمی بر آلام درد مسکن در شهر همدان بدل شود اما متأسفانه شرایط آنگونه باید پیش نرفت تا اینکه به هر طریق ممکن زمین در شهرستان و شهر همدان تأمین و روند پیگیری اجرای این نهضت با تأخیر دنبال شد به دیگر سخن هنوز طعم شیرین مسکن‌دار شدن را اهالی استان و به‌ویژه همدانی‌ها آن‌طور که باید نچشیده‌اند.
با توجه به اهمیت این دغدغه برآن شدیم تا در این باره را با مجید صالحی‌امیر؛ مدیرکل راه و شهرسازی استان همدان و نیز آرش پناهی؛ معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیرکل راه و شهرسازی استان همدان با بیان اینکه ما نسبت به برنامه ابلاغی که در چند بخش شامل گروه‌ساخت، مسکن‌های حمایتی، مسکن‌های روستایی، بازآفرینی و بخش خصوصی تعریف شده بود ساخت 73 هزار واحد مسکونی را در دستور کار داشتیم، گفت: در اجرای این طرح‌ها حدود 93 درصد پیشرفت را شاهد بودیم.
مجید صالحی‌امیر ادامه داد: برای مثال در حوزه مسکن حمایتی که حدود 29 هزار واحد است هفت هزار قطعه زمین واگذار شده است.
وی با تأکید بر اینکه احساس تأخیر در اجرای نهضت ملی مسکن در برخی از شهرها به این دلیل است که در شهرهای بزرگ استان مثل همدان تعداد متقاضیان از ظرفیت برنامه ابلاغی بیشتر و تعداد تأییدشدگان نهایی نیز مازاد بر برنامه بود، افزود: برای ما رفع نیاز مردم نسبت به برنامه ابلاغی و سقف تعیین‌شده از اولویت بیشتری برخوردار است؛ بنابراین به‌دنبال آن هستیم که به تعداد متقاضیان تأیید نهایی‌شده در شهرها تأمین زمین لازم صورت پذیرد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر در 32 شهر استان زمین مورد نیاز تأمین شده، گفت: البته در برخی از شهرها این فرایند کامل نیست یعنی بخشی از زمین مورد نیاز برای اجرای این طرح‌ها هنوز تأمین نشده است.
این مسئول در واکنش به اینکه برخی متقاضیان معتقدند هنوز در پروژه‌های تکمیل‌شده و تحویل داده‌شده مثل پروژه شهرک بهشتی زیرساخت‌های مورد نیاز هنوز تکمیل نیست، ابراز کرد: اگر منظور آن‌ها زیرساخت‌های خدماتی همچون آب، برق و گاز باشد باید بگویم این خدمات به‌صورت کامل تأمین شده است.
صالحی‌امیر ادامه داد: اما اگر منظور خدمات روبنایی همچون مسجد، مدرسه و غیره باشد مکاتبات لازم در این ارتباط به دستگاه ذی‌ربط انجام شده تا نسبت به طراحی، ساخت و جذب اعتبارات لازم اقدام کنند.
وی با اشاره به اینکه خدمات زیربنایی (آب، برق و گاز) پروژه 120 واحد تکمیل‌شده شهرک بهشتی که جزو پروژه‌های کارگزاری محول‌شده به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است به‌صورت کامل فراهم شده، خاطرنشان کرد: در حال حاضر نیز پیگیر تأمین قیر یارانه‌ای برای آسفالت معابر این پروژه هستیم تا هزینه‌ای برای مردم به‌دنبال نداشته باشد.
مدیرکل راه و شهرسازی استان همدان در پاسخ به این سؤال که درخصوص نهضت ملی موضوع رتبه‌بندی و امتیاز نیز مطرح شده، مردم چگونه می‌توانند امتیاز خود را بالا ببرند و چه تأثیری بر روی فرایند تخصیص مسکن به این افراد دارد؟ گفت: تأثیر رتبه‌بندی تنها روی واحدی که به افراد تخصیص پیدا می‌کند بدین صورت است که وقتی برای متقاضیان پیامک ارسال شد، می‌بایست واریز وجه خود را در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهند این امر باعث می‌شود که رتبه این افراد بالاتر برود.
صالحی‌امیر ادامه داد: درواقع پرداخت به‌موقع وجوه، شانس برخورداری از طبقات پایین و یا در طبقات بالاتر با ویو بهتر را در پروژه‌ها برای افراد به‌دنبال دارد.
وی در واکنش به این سؤال که برخی از متقاضیان نسبت به بالا رفتن مبلغ اقساط خود (تا بیش از 10 میلیون تومان) گلایه‌مند هستند، اظهار کرد: این موضوع یک مورد خاص بود و آن اینکه بانک مسکن به‌دلیل نداشتن اعتبارات اقدام به این کار کرده بود که با پیگیری مدیرکل بنیاد مسکن، این مسئله حل شد. (منطبق با مصوبه شورای عالی مسکن در زمان مرحوم شهید رئیسی مبنی بر اینکه در دو سال نخست بازپرداخت تسهیلات مبلغ دریافتی تا سقف پنج و نیم میلیون تومان باشد.)
وی درخصوص آخرین وضعیت شهرک پرواز گفت: در بیشتر زون‌های طراحی‌شده برای این شهرک کار عملیاتی آغاز شده و پی‌ریزی و اسکلت آن نیز در حال انجام است.
این مسئول، ادامه داد: تنها در چند زون عملیات عمرانی آغاز نشده که دلیل آن به مشکلات مرتبط با مدیریت شهر بازمی‌گردد، انتظار می‌رود شهرداری همراهی لازم را داشته باشد چراکه مثلاً بخشی از این زون‌ها پیشتر مرکز دفع نخاله بوده و یا اینکه چند سوله در آن‌ها وجود دارد که باید توسط شهرداری نسبت به جمع‌آوری آن‌ها اقدام لازم انجام شود.
صالحی‌امیر افزود: در فصل تابستان نیز مشکل تأمین سیمان منجر به کندی روند ساخت در این پروژه شده بود که انتظار می‌رود کارخانه‌های تولیدکننده این محصول و صنایع مرتبط با آن همراهی لازم را داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه در خصوص تسریع در پیشرفت کار نیازمند همراهی بانک‌ها هستیم، اذعان‌ کرد: در مورد خدمات روبنایی این مساکن نیز ما از دستگاه‌های متولی در جلسات مختلف درخواست کرده‌ایم که به‌موقع اراضی مربوطه را تحویل گرفته و نسبت به ساخت سازه‌ها مورد نیاز اقدام کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که در صورت عدم تحویل گرفتن این اراضی توسط دستگاه متولی برای اجرای خدمات روبنایی ضمانت اجرایی وجود دارد تا شاهد تکرار شرایط خدمات روبنایی مساکن مهر در این پروژه‌ها نباشیم؟ خاطرنشان کرد: همه این موارد در قانون پیش‌بینی شده یقیناً امکان رسیدگی از طریق مراجع ذی‌ربط وجود دارد.
این مقام مسئول درخصوص مساکن مرتبط با طرح جوانی جمعیت نیز گفت: گرچه در استان همدان ما به‌شدت با مشکل کمبود زمین مواجهیم اما طی یک سال گذشته با همراهی استانداری و بنیاد مسکن تا حدودی این مسئله مرتفع شد.
صالحی‌امیر با اشاره به اینکه هر آنچه که زمین تأمین کنیم، برای طرح جوانی جمعیت هم درصدی از این زمین‌ها اختصاص خواهد یافت، اظهار کرد: در سطح استان همدان تاکنون 700 قطعه زمین برای 886 خانوار تأمین کرده‌ایم و قرارداد واگذاری بیشتر آن‌ها انجام و تحویل افراد شده است.
وی اظهار کرد: درخصوص هزینه‌کرد دولت برای خانه‌دار کردن مردم همدان طی اجرای طرح نهضت ملی مسکن باید بگویم پرداخت تسهیلاتی با سود پایین و اختصاص هزار هکتار زمین برای اجرای این طرح تاکنون ازجمله حمایت‌ها و هزینه‌کردهایی است که دولت در این زمینه داشته که اگر هر متر آن را به مبلغ پنج میلیون تومان در نظر بگیریم عدد مورد نظر بالغ بر 50 همت می‌شود.
در ادامه معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان همدان نیز با بیان اینکه بنیاد مسکن به‌عنوان کارگزار در شهرهای زیر 100 هزار نفر جمعیت، امور مربوط به پروژه‌های مرتبط با نهضت ملی مسکن را پیگیری می‌کند، گفت: بخشی از پروژه‌های ما در قالب گروه‌ساخت و بخشی نیز به‌عنوان پروژه‌های بنیادساخت دنبال می‌شود.
آرش پناهی ادامه داد: با هماهنگی‌هایی که صورت‌گرفته تعدادی از پروژه‌های شهرهای بالای 100 هزار نفر جمعیت که شامل همدان و ملایر می‌شود را نیز از اداره کل راه و شهرسازی تحویل گرفته و به‌عنوان پروژه بنیادساخت اجرای آن‌ها را دنبال می‌کنیم.
وی با تأکید بر اینکه پروژه‌هایی که به‌صورت بنیادساخت در سطح استان دنبال می‌کنیم 12 هزار و 797 واحد و پروژه‌های گروه‌ساخت مسکن شهری نیز در قالب 6 هزار واحد است اذعان کرد: درواقع مجموعه پروژه‌های بنیاد در نهضت ملی حدود 19 هزار واحد مسکونی در سطح استان است که بخشی از آن‌ها در شهرهای بالای 100 هزار نفر جمعیت و بخشی در شهر‌های زیر 100 هزار نفری در حال اجرا است.
معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان همدان با بیان اینکه مجموع متقاضیان ثبت‌نامی در شهرهای زیر 100 هزار نفر جمعیت، بالغ بر 54 هزار نفر است ابراز کرد: از آن تعداد بالغ بر 22 هزار نفر حائز شرایط شدند اما تعداد تأییدشدگان نهایی که شرایط چهارگانه را دارند حدود 13 هزار و 700 متقاضی است که تاکنون بالغ بر چهار هزار متقاضی نسبت به واریز وجه اولیه 40 میلیون تومانی اقدام کرده‌اند.
پناهی با اشاره به اینکه درخصوص تأمین زمین نیز باید بگویم در شهرهای هدف بنیاد تقریباً در 29 شهر به‌صورت کامل زمین مورد نیاز به‌صورت کامل تأمین شده و آماده واگذاری به متقاضیان در قالب گروه‌های ساخت است، ابراز کرد: درواقع برای 6 هزار واحد گروه‌ساخت ما در این 29 شهر زمین تأمین شده است.
وی با اشاره به اینکه درخصوص پروژه‌های بنیادساخت نیز باید بگویم ما در شهر همدان چهار پروژه داریم، گفت: پروژه 690 واحدی ما در شهرک بهشتی با سرعت در حال پیگیری است و پیشرفت 80 درصدی دارد.
این مسئول با ابراز اینکه پروژه 120 واحدی ما در شهرک بهشتی نیز دیگر پروژ بنیادساخت ما در این شهرک است که عملیات اجرایی آن به اتمام رسیده، اذعان کرد: این واحدها در حال واگذاری به متقاضیان است.
پناهی افزود: دیگر پروژه 600 واحدی واقع در شهرک بهشتی نیز بالغ بر 15 درصد پیشرفت فیزیکی را تجربه کرده و در حال حاضر در مرحله اجرای فونداسیون قرار گرفته است.
وی با اشاره به بزرگترین پروژه بنیادساخت این مجموعه در قالب نهضت ملی مسکن در شهر همدان، گفت: پروژه کوی پرواز در شهر همدان با توجه به داشتن هشت زون شهری و پیشرفت فیزیکی متفاوت در این زون‌ها، نمی‌توان عدد ثابتی را برای پیشرفت فیزیکی آن عنوان کرد اما به طور کلی ما از مرحله اجرای فونداسیون تا اتمام اسکلت را در زون‌های مختلف شاهد هستیم.
وی با اشاره به اینکه در این پروژه دیوارچینی در برخی از زون‌ها آغاز شده تشریح کرد: این پروژه در دل خود 10 هزار واحد مسکونی را جای خواهد داد.
معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با اشاره به اینکه در شهر ملایر ما دو پروژه 502 واحدی داریم، اظهار کرد: میزان پیشرفت این پروژه‌ها حدود 32 درصد است.
پناهی با بیان اینکه در شهر نهاوند نیز سه پروژه بنیادساخت وجود دارد، گفت: پروژه‌های آن 274 واحدی، 45 واحدی و 46 واحدی است که پیشرفت 50 درصدی را در آن‌ها شاهد هستیم.
وی عنوان کرد: دیگر پروژه ما پروژه 120 واحدی در شهر بهار است که پیشرفت 20 درصدی داشته و در مرحله اجرای اسکلت قرار دارد.
معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان همدان گفت: پروژه 60 واحدی سرکان نیز دیگر پروژه بنیادساخت بود که به اتمام رسید، خوشبختانه هیچ یک از پروژه‌های بنیادساخت به‌ویژه کوی پرواز دچار وقفه نشده اما در این بین از بانک مسکن می‌خواهیم که در پرداخت تسهیلات و سهم‌الشرکه همکاری بیشتری داشته باشد.

طاهره ترابی مهوش