بهمن‌ماه سال گذشته بود که مهدی عزیزی؛ بخشدار مرکزی رزن عنوان کرد سالیانه چهار میلیون و 950 هزار مترمربع موزائیک در کارگاه‌های موزائیک‌سازی روستای ورقستان تولید می‌شود.
این در حالی است که در این روستای هزار و 37 نفری 292 خانوار ساکن هستند. از این روستا، با داشتن 110 کارگاه موزائیک‌سازی می‌توان به‌عنوان قطب موزائیک‌سازی کشور یاد کرد که اکنون نیز در حال فعالیت بوده و برای یک هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم اشتغال ایجاد کرده‌اند. این صنعت در روستاهایی همچون تازه‌کند که در آن نیز بیش از 30 کارگاه موزائیک‌سازی وجود دارد نیز فعال است.
طبق شواهد تولیدات کارگاه‌های موزائیک‌سازی ورقستان و روستاهای اطراف فعال در این صنعت، به تهران، قزوین و اراک و تقریباً به کل کشور صادر می‌شود. کارگاه‌های موجود در این روستاها به‌صورت سنتی و دارای مجوز هستند، اهالی روستا ضمن اشتغال به کشاورزی در این کارگاه‌ها فعالیت دارند.
جالب‌تر اینکه کارگاه‌های موزائیک‌سازی ورقستان و ساماندهی نشده و جزو خوشه صنعتی قرار نگرفته‌اند این در حالی است که طبق سند سه‌ساله توسعه استان یعنی از سال 98 تا 1400 قرار بود برای این صنعت در منطقه، خوشه صنعتی شکل بگیرد.
بر این اساس با توجه اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این زمینه با تیمور رضایی و ناصر قلی‌پور؛ دو تن از فعالان این صنعت و علی‌اصغر غفاری؛ فرماندار این شهرستان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
فرماندار شهرستان رزن با بیان اینکه طی این سال‌ها شاهد اتفاق خاصی برای موزائیک‌سازی در روستاهای عنوان‌شده نبودیم، گفت: این مهم از آنجا نشأت می‌گیرد که دولت جدید با توسعه این صنعت در این منطقه به‌دلیل عدم رعایت ضوابط محیط زیستی از سوی صاحبان کارگاه‌ها مخالف است.
علی‌اصغر غفاری در پاسخ به این سؤال که آیا برای مشکل محیط‌زیستی راهکاری وجود ندارد تا بتوان همچنان این صنعت را به‌صورت پویا همراه با رعایت ضوابط محیطی زیستی در این روستاها دنبال کرد و در پی گسترش آن، به‌عنوان یک ظرفیت در قالب خوشه صنعتی بود؟ اظهار کرد: یقیناً این راهکار وجود دارد اما شرایط حاکم بر این فعالیت بسیار مهم است زیرا موزائیک‌سازی در این منطقه از شرایط خاصی پیروی می‌کند، اغلب کارگاه‌های فعال در این چند روستا همگی در داخل روستا دایر بوده و به‌صورت خانوادگی مدیریت شده و فعالیت می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه آنچه مورد نیاز است توسط خود صاحبان این کارگاه‌ها تأمین می‌شود گفت: در نظر بگیرید در این کارگاه تقسیم کار خانوادگی وجود داشته و همه اعضای خانواده خود را در این موضوع دخیل می‌دانند؛ بنابراین تعداد کارگران در این واحدهای صنعتی اندک است.
وی ادامه داد: همه افراد متخصص در حوزه‌های فنی معتقدند که اگر ما برای این فعالان مجموعه‌ای مجزا ازکارگاه‌های خانگی ایجاد و آن‌ها را از محدوده روستا خارج کنیم، سیستم فعالیتشان برهم زده می‌شود، به نحوی که در صورت مهیا کردن فضای دیگر برای خرید اراضی و تجهیز کارگاه، نیازمند دریافت تسهیلات شده و در نهایت بدهکار خواهند شد؛ بنابراین با توجه به شرایط اقتصادی نه‌تنها روند کاریشان تسهیل نمی‌شود بلکه آن‌ها را دچار مشکل نیز خواهد کرد.
فرماندار رزن با بیان اینکه البته بنده شهردار را موظف کرده که مجموعه‌ای در خارج از شهر به‌عنوان شهرک صنفی دنبال و اراضی مورد نیاز را تملک کند گفت: به دلیل آنکه این شهر نیازمند 17 هکتار زمین است در مرحله توافق با مالکان هستیم.
غفاری ادامه داد: بخشی از این شرک صنفی برای ساماندهی به مشاغل مزاحم و بخشی را نیز به این کارگاه اختصاص خواهیم داد.
وی با بیان اینکه بخشی از این اراضی نیز به شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص خواهد یافت گفت: البته در روستای ماهنیان دهستان خرقان نیز چنین شهرکی را برای کارگاه‌های فعال در عرصه کیف، کفش، چرم و یراق‌آلات دنبال می‌کنیم.
یکی از فعالان حوزه موزائیک‌سازی در روستای تازه‌کند نیز در گفت‌وگو با سپهرغرب گفت: ما هفت برادر هستیم که سه کارگاه را مدیریت می‌کنیم.
ناصر قلی‌پور با بیان اینکه در روستای تازه‌کند بیش از 30 کارگاه فعال موزائیک‌سازی دایر است، گفت: متأسفانه به‌دلیل عدم تأمین نیروی انسانی به‌عنوان کارگر و استادکار، طی ماه‌های اخیر میزان تولید بسیار کاهش یافته به طوری که اکنون ما روزانه تنها 70 متر موزائیک تولید می‌کنیم در حالی که این رقم در سال گذشته 170 تا 200 متر در روز بود.
وی با تأکید بر اینکه البته در حال حاضر کارگاه‌ها در دو نوبت کار روزانه 200 متر تولید دارند گفت: از قرار گرفتن در فضای خارج از محدوده روستا با زیرساخت‌های صنعتی استقبال می‌کنیم اما به شرط آنکه با دریافت تسهیلات بتوانیم محصول باکیفیت تولید کرده و قابلیت صادرات نیز داشته باشیم زیرا زمینی با قیمت پنج میلیارد تومان را به این کار اختصاص داده‌ام.
وی با تأکید بر اینکه بخش اعظمی از مواد اولیه مورد نیاز را از استان تأمین می‌کنم تشریح کرد: البته برخی سنگ‌های مورد نیاز قرمز رنگ در استان موجود نیست و آن را از آذرشهر تأمین می‌کنیم.
دیگر کارگاه‌دار ورقستانی نیز با بیان اینکه متأسفانه شرایط حاکم بر عرصه ساخت و ساز فعالیت در این عرصه را با دشواری همراه کرده، گفت: در حال حاضر بیش از 100 کارگاه موزائیک‌سازی در این روستا دایر است.
تیمور رضایی با اشاره به سابقه 30 ساله خود در این حرفه ابراز کرد: اگر بازار کشش داشته باشد ما روزانه هزار تا یک هزار و 500 متر هم موزائیک تولید می‌کنیم اما متأسفانه شرایط به گونه‌ای است که نمی‌توان برای تولید بالا برنامه‌ریزی کرد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر با توان یک سومی در حال تولید هستیم تشریح کرد: تأسف‌بارتر اینکه 6 ماه نخست سال نیز بنا به شرایط رکود بازار کارگاه کاملاً تعطیل بود.
وی با اشاره به اینکه در صورت مهیا بودن شرایط امکان اشتغال برای 15 نفر در کارگاه فراهم است گفت: در صورت فراهم بودن رونق کسب و کار با توجه به ظرفیت موجود در روستا امکان تبدیل شدن این صنعت به خوشه وجود دارد.
این تولیدکننده در خصوص مشکل محیط زیستی کارگاه‌های موزائیک‌سازی نیز گفت: تا سال گذشته متأسفانه شرایط به گونه‌ای بود که لجن حاصل از فعالیت این صنعت از سوی کارگاه‌داران به‌صورت غیر قانونی در محل‌های غیرمجاز تخلیه می‌شد اما از سال گذشته با تأیید سازمان حفاظت از محیط زیست محلی را به این امر اختصاص دادند که همه کارگاه‌ها لجن حاصل از موزائیک‌سازی را به آن محل انتقال می‌دهند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد شناخت ظرفیت‌ها و استفاده بهینه از آن‌ها، تبدیل کردن تهدید‌ها به فرصت‌ها، ویژندسازی (برندسازی) عمده محصولات روستا، حفظ و تقویت حس مشارکت مردم به‌منظور اشتغال‌زایی و پیشرفت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی روستا گامی مؤثر برای توسعه روستایی است.
یکی از عمده‌ترین راهکارها در اشتغال‌زایی و عدم مهاجرت جوانان روستا به کلان‌شهرها، راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی با توجه به ظرفیت‌های هر روستا بوده که قطعاً با این راهکار در صورت توجه و حمایت، انگیزه جوانان برای ماندن در روستا و تلاش برای آبادانی زادگاه خود را بیشتر می‌کند. با توجه به ظرفیت موجود در روستاهای عنوان‌شده ایجاد خوشه صنعتی می‌تواند راه حل مناسبی باشد که یقیناً بدون نگاه محیط زیستی به این مقوله نمی‌توان موفقیتی برای آن تضمین کرد.
جالب‌تر اینکه طی سال‌های اخیر مفهوم خوشه توجه بسیاری از تصمیم‌گیران، دانشگاهیان و محققان را به‌عنوان یک راهکار حیاتی برای توسعه اقتصادی و صنعتی روستا، به خود معطوف کرده است. امروزه در اقتصادهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، به‌کارگیری مفهوم خوشه به‌عنوان ابزاری برای توسعه روستاهای کوچک و صنایع خانگی و همچنین برای توسعه جوامع مرتبط با این صنایع مورد توجه است؛ بنابراین عدم پیگیری این ظرفیت به بهانه مشکلات محیط زیستی قابل قبول نیست.

طاهره ترابی مهوش